Araştırmacı ve akademisyen kimliğiyle öne çıkan Mehmet Kaplan, 5 Mart 1915'te Eskişehir Sivrihisar'da dünyaya geldi. İlk ve orta öğrenimini Sivrihisar ve Eskişehir'de tamamladı. 1935'te İstanbul Yüksek Öğretmen Okulu Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünü bitirip bu bölümde asistan olarak çalışmaya başladı. 1943'te doçent ve 1952'de profesör unvanını aldı.
Mehmet Kaplan, Erzurum Atatürk Üniversitesini kurmakla görevlendirilen kişiler arasında yer aldı. Atatürk Üniversitesinde Edebiyat Fakültesi Dekanlığı ve rektör vekilliği görevleri başta olmak üzere üniversitenin farklı kademelerinde görev yaptı. Daha sonra İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yeni Türk Edebiyatı Kürsüsü'nün başına geçti.
Mehmet Kaplan, yazın çalışmalarına 1939'da başladı. Yeni Türk Edebiyatı alanında uzmanlaşmasına rağmen Türk edebiyatını bir bütün olarak ele aldı. Deneme türündeki yazılarını "Hareket", "İnkılapçı Gençlik", "İstanbul", "Bayrak", "Hisar", "Türk Edebiyatı", "Türk Kültürü", "Türk Yurdu" ve "Milli Kültür" dergilerinde yayımladı. Buralarda çıkan denemelerin birçoğunu "Nesillerin Ruhu", "Büyük Türkiye Rüyası" ve "Edebiyatımızın İçinden" isimleriyle kitaplaştırdı.
Mehmet Kaplan, Tanzimat sonrası edebiyatımızın geçirdiği aşamaları tespit edip incelediği her şairi kendisinden öncekilere ve geleneğe göre değerlendirip şairlerin hayatlarını ortaya koyduğu ayrıntılı araştırma ve incelemesini "Şiir Tahlilleri" isminde bir araya getirir. Tanzimat sonrasının roman ve hikâyeleri üzerinde de geniş bir incelemede bulunur. Bunları "Hikâye Tahlilleri" ismi altında kitaplaştırır.
Mehmet Kaplan edebiyatımızın başlangıç aşamasından bu yana belirli bazı metinler üzerinde incelemeler yaptı. Oğuz Kağan, Orhun Yazıtları, Dede Korkut Hikâyeleri, Köroğlu Destanı ve Yunus Emre Divanı üzerinde çalıştı. İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı, İslami Dönem Türk Edebiyatı ve Tanzimat Sonrası Türk Edebiyatı ile ilgili araştırmalarının bazılarını "Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar" ismiyle bastırdı. Liseler için de Edebiyat I, Edebiyat II ve Edebiyat III isminde ders kitapları hazırladı.
Mehmet Kaplan, 1983'te
Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu üyeliğine seçildi. 23 Ocak 1986'da
hayata veda etti. Cenazesi, Karacaahmet Mezarlığı'na defnedildi.
Edebi Kişiliği
- Türk edebiyatıyla ilgili çalışmalarıyla öne
çıkar.
- "Türk edebiyatı araştırmacısı" ve Ahmet
Hamdi Tanpınar'ın yanında yetişmiş Yeni Türk Edebiyatı profesörüdür.
- Türk edebiyatına getirdiği en büyük yenilik metin
tahlilleri metodudur. Sahip olduğu geniş kültürün etkisiyle edebi
metinleri tarihi ve sosyal çevreleri içinde değerlendirir.
- Edebi eserlerde insan faktörüne dikkat çekip
insanı, zaman ve mekân kavramlarıyla birlikte ele alır.
- Eserlerinde devlet-kültür-millet kavramları
üzerinde ısrarla duran Mehmet Kaplan, milleti millet yapan esas unsurun
kültür olduğu hususuna dikkat çeker.
- Tanzimat sonrası edebiyatımızla Halk
Edebiyatı'nın farklı konu ve kişileri hakkında araştırma, inceleme, tahlil
ve eleştirileriyle tanınır.
- Şiir, öykü ve tipler üzerindeki tahlil
çalışmaları birçok araştırmacıya örnek teşkil eder.
- Fikir yazıları, metin tahlilleri ve edebiyat
tarihi çalışmalarıyla öne çıksa da çalışmalarının çoğunu
"deneme" tarzında oluşturur.
- İlk zamanlarındaki incelemelerinde metnin anlatım
biçimini öne çıkarırken; sonrasında sanatçının kişiliği, psikolojisi,
hayatı ile metin arasında bağlantılar kurmaya çalışarak bir nev'i edebiyat
tarihine yönelir.
- Dilin yenileşmesi karşısında tavır alan Mehmet
Kaplan, yaşayan Türkçedeki Arapça ve Farsça kelimelerin atılarak dilimizin
bozulmasına şiddetle karşı çıkar. Bu kelimelerin atılmasıyla milletin
manevi bir kopmuşluğa sürükleneceğine dikkat çeker.
- Geleneğin reddedilmesine karşı çıkar.
- Eserlerinde manevi değerlere ayrı bir önem verir.
Batı'yı bilen fakat kendi öz ve kültüründen ayrılmayan bir gençlik
yetiştirmeyi amaç edinir.
- Alain'in "yazarak düşünmek" metodonu
benimseyen Kaplan, birçok denemesini bu amaçla kaleme alır. Bu yazılarda
fikir ve duyguyu birleştirir.
- Mehmet
Kaplan, edebiyat sahasındaki çalışmalarından ötürü Türkiye Milli Kültür
Vakfı tarafından 1981'de "Milli Kültüre Hizmet Şeref Armağanı"
ile ödüllendirilir.
İnceleme
Nesillerin
Ruhu
Edebiyatımızın
İçinden
Büyük
Türkiye Rüyası
Türk
Edebiyatı Üzerine Araştırmalar
Kültür
ve Dil
Tevfik
Fikret ve Şiirleri
Türk
Milletinin Kültürel Değerleri
Namık
Kemal
Şiir
Tahlilleri
Hikâye
Tahlilleri
Tanpınar'ın Şiir Dünyası
Ayrıca bakınız
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder