Sabahattin Ali (1907-1948)

sabahattin ali

Yazar, şair ve öğretmen kimlikleriyle öne çıkan Sabahattin Ali, 25 Şubat 1907'de Edirne Vilayeti'nin Gümülcine Sancağı'na bağlı Eğridere kazasında dünyaya geldi. İlköğrenimini İstanbul, Çanakkale, İzmir ve Edremit'in farklı okullarında okudu. Sonra Balıkesir Öğretmen Okulunda parasız yatılı olarak göreve başladı. 1926'da da İstanbul öğretmen okulundan mezun oldu.

Sabahattin Ali, öğretmen okulundaki mezuniyetinden sonra Yozgat'ta bir yıl boyunca ilkokul öğretmenliği yaptı. Sonra Almanya'ya gitti. Orada Almancayı öğrendi. Türkiye'ye döndükten sonra çeşitli okullarda Almanca öğretmenliği yaptı. 1932'de Konya'da Atatürk'e hakaret eden onu yeren bir şiir okuduğu için ceza aldı. Neticesinde Konya ve Sinop'ta cezaevine atıldı. 1933'te de memuriyetten kaydı silindi. Cumhuriyetin onuncu yıl dönümü nedeniyle çıkan aftan yararlanarak yeniden özgürlüğüne kavuştu. Yeniden memur olabilmesi için bağlılığını ispatlaması istendi. Sabahattin Ali de "Benim Aşkım" başlığını içeren Atatürk'ü övdüğü şiirini yayımladı.

Sabahattin Ali, serbest kaldıktan sonra 1934'te Bakanlık Neşriyat Müdürlüğü'nde çalışmaya başladı. 1936'da askere gidip yedek subay olarak askerlik yaptı. 1938'de Türkçe öğretmenliği, 1941-1945 yılları arasında da Almanca öğretmenliği yaptı. 1945'te İstanbul'a giderek gazetecilik yapmaya başladı. 1946-1947 yılları arasında da Aziz Nesin ve Rıfat Ilgaz'la "Marko Paşa" dergisini çıkardı. Siyasi, mizah içerikli bu dergiyle büyük tepki çekti.

Sabahattin Ali, yazın çalışmalarına daha çok öykü ve şiirler yazarak başladı. Bu ilk dönem şiirleri Orhan Şaik Gökyay tarafından çıkarılan "Çağlayan" dergisinde yayımlandı. Daha sonra "Servet-i Fünun", "Güneş", "Meşale", "Hayat" gibi dergilerde yazdı. 70'den fazla şiiri bulunan Sabahattin Ali, bu şiirlerinden 28'ini "Dağlar ve Rüzgâr" isimli kitapta topladı. Burada 1931-1934 yılları arasında kaleme aldığı şiirleri yer aldı.

İlk öyküsü olan "Bir Orman Hikâyesi"ni 1930'da Resimli Ay'da yayımladı. Öykülerinin yanında romanlarıyla da ön plana çıktı. 1944'te İstanbul'da Marko Paşa mizah dergisini çıkardı. Burada yer alan bir yazısı nedeniyle üç ay hapis cezası aldı. 1973'te "Kuyucaklı Yusuf" romanını yayımladı. Eser, MEB tavsiyeli 100 Temel Eser arasında yer aldı. "Kürk Mantolu Madonna" romanı da ilk kez "Hakikat" gazetesinde yayımlandı.

1948'de Paşakapısı Cezaevi'nde üç ay yattı. Çıktıktan sonra işsiz kaldı. 2 Nisan 1948'de Kırklareli'nde Bulgaristan sınırını geçmek üzere girişimde bulundu. Bu kaçış esnasında vurularak öldürüldü.

 

Edebi Kişiliği
 
  • Türk edebiyatında roman ve öyküleriyle tanınan toplumcu gerçekçi yazarlardandır. 
  • Daha çok öyküleriyle ön plana çıkar.
  • Eserlerinde daha çok realizm ve natüralizm akımlarının etkisi görülür.
  • Şiirleri ve çevirileri de vardır. Şiirlerinde yer yer Halk Edebiyatı'na bağlılık sezilir. Hece vezni ile yazdığı şiirleri "Çağlayan" dergisinde yayımlanır. 
  • Birkaç şiiri hariç şiirlerini genellikle hece ölçüsüyle yazar. 
  • Halk şiirinden esinlenerek kaleme aldığı şiirlerini "Dağlar ve Rüzgâr" adlı şiir kitabında bir araya getirir. Eser, edebiyat dünyamıza büyük ses getirir.
  • Birçok dergide öyküleri, şiirleri ve yazıları yayımlanır.
  • Romanlarında sevgi ve aşk konusuna, öykülerinde bunlarla birlikte kırsal kesim sorunlarına değinir. Köy ve kasaba öykücüsü olarak bilinir.
  • Öykülerinde mekân olarak daha çok Anadolu ve Ege Bölgesi ön plana çıkar.
  • Hapishaneler de öykülerinde ön plana çıkar. Farklı dönemlerde hapiste kalan Sabahattin Ali, bunu öykülerine yansıtır. "Bir Şaka", "Duvar", "Kazlar" ve "Katil Osman" öykülerinde hapishane yaşamı ve mahkûmlar konusuna değinir.
  • Öykülerinde kadın karakter sayısı genellikle azdır. Kadınlar, olaylarda ikinci planda yer alırlar. Öykülerindeki kadınlar tarlada, bahçede çalışan ev işleri yapan tiplerdir.
  • Öykülerinde daha çok memur karakterli kişiler ön plana çıkarılır. Bunlar, daha çok yoksul, geçim sıkıntısı yaşayan silik kişilerdir. Memurlar, adaletten uzak güçlünün yanında yer alan özellikleriyle yansıtılır.
  • Anadolu yaşamını, köylüsünü romanlarında gerçekçi bir anlayışla ele alır. "Hasan Boğuldu" bu anlamda en başarılı eseri olarak öne çıkar.
  • Doğa betimlemeleri ve psikolojik çözümlemelerde oldukça etkileyicidir.
  • Sömürülen, ezilen kişilerin acılarını, Anadolu insanının ezilmişliğini, toplumdaki adaletsizlikleri eserlerinde konu edinir. 
  • Köylü, işçi, esnaf, memur gibi karakterleri özellikle seçer. Bunları dost canlısı, folklor zengini kişiler olarak sunar.
  • Aydın tabakanın köylüye olan olumsuz yaklaşım ve tarzını eleştirir. Aydın olarak işlediği tiplerde ahlaki çöküntü, ukalalık ve gösteriş ön plana çıkar. 
  • Romanlarındaki kişiler, konunun geçtiği mekâna göre seçilir. Bu kahramanlardan erkek olanlar genellikle uyum sorunu yaşayan, olayları yönetemeyen kişiler olarak ön plana çıkar.
  • Roman ve hikâyelerinde canlı, güzel, etkileyici bir dil ve üslup kullanır.
  • Son yıllarında mizahı deneyen Sabahattin Ali, sembolik hicivli masallar da kaleme alır.
  • Hikâye ve romanlarında Edremit, Balıkesir, Aydın, Konya, Ankara ve Sinop ön plana çıkan şehirler olur.
  • "Kuyucaklı Yusuf" romanında Anadolu insanını, özellikle de ezilen halkı ve köylü kesiminin durumunu anlatır. Gerçekçi Türk romanının en özgün örneklerinden olan romanın diğer bir özelliği de bitmemiş olmasıdır. Bu da okuyucuda derin izler bırakır. Eserde Yusuf ile Çineli Kübra'nın ilişkisi merak unsuru olarak kalır.
  • "İçimizdeki Şeytan" eseri otobiyografik karakterler içeren romanıdır. Romanda, doğruyu bildiği halde anlatmaktan çekinen korkak bir aydının bunalım ve iç çatışmalarını işler.
  • "Kürk Mantolu Madonna" eserini anı biçiminde kaleme alır. Bu eserinde de uygarlık çatışması içinde bulunan aydının çelişkilerini konu edinir.
  • Birçok şiiri sonradan bestelenir. Leylim Ley, Zülfü Livaneli; Çocuklar Gibi, Sezen Aksu; Kız Kaçıran, Ahmet Kaya; Melankoli, Nükhet Duru; Dağlar, Sezen Aksu tarafından bestelenir.

 

Eserleri
 
Roman

Kuyucaklı Yusuf

İçimizdeki Şeytan

Kürk Mantolu Madonna

 
Öykü

Kağnı

Değirmen

Ses

Sırça Köşk

Yeni Dünya

 
Şiir

Dağlar ve Rüzgâr

 
Ayrıca bakınız


Öz (Saf) Şiir Anlayışını Sürdüren Şiir


Serbest Nazım ve Toplumcu Gerçekçi Şiir


Milli Edebiyat Zevk ve Anlayışını Sürdüren Şiir (Memleketçiler)


Birinci Yeni (Garipçiler)


Garip Dışında Yeniliği Sürdüren Şairler


Maviciler


Hisarcılar


İkinci Yeni Şiiri


1960 Sonrası (İkinci Yeni Sonrası) Toplumcu Şiir


1980 Sonrası Türk Şiiri


Cumhuriyet Döneminde Halk Şiiri


Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatında Anlatmaya Bağlı Metinler (Hikâye-Roman)


Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatında Göstermeye Bağlı Metinler (Tiyatro)


Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatında Öğretici Metinler


Ayrıca bakınız


Hiç yorum yok:

Yorum Gönder