Noktalama İşaretleri

Duygu ve düşünceleri açık ve etkili bir şekilde ifade etmek için ifadenin vurgu ve ton özellikleri ile okuma ve anlamayı kolaylaştırmak üzere kullandığımız işaretlere noktalama işaretleri denir. Başlıca noktalama işaretleri şunlardır:
 
NOKTA İŞARETİ (.)
 
Cümle sonlarına konur.
 
Örnek

Her insan, yapmadığı tüm iyiliklerden suçludur

Tomurcuk derdinde olmayan ağaç, odundur. 
 
Kısaltılmış bazı sözcüklerden sonra konur.
 
Örnek
 
Ar. (Arapça), Alb. (albay), Av. (avukat), Dr. (doktor), Sok. (sokak)
 
Sayılardan sonra sıra bildirmek için kullanılan "-ıncı, -inci, -uncu, -üncü" ekleri yerine konur.
 
Örnek
 
5. (beşinci)
 
III. Mehmet
 
XX. yüzyıl
 
5. Sokak

Not: Sıralanan rakamların virgül ya da çizgiyle ayrılanların yalnızca sonuncu rakamına nokta konur.
 
Örnek
 
Yarışmaya 9, 10, 11 ve 12. sınıftaki öğrenciler katılacak.
 
XV-XX. yüzyıllar arasındaki tarihi hadiseleri anlamak çaba gerektirir.
 
Tarihlerde gün, ay ve yılı gösteren rakamlar arasına konur.
 
Örnek
 
05.05.2005
 
Uyarı:  Tarihlerde ay adları yazıyla yazılabilir. Bu yazımlarda ay adından önce ve sonra nokta işareti konulmaz.
 
Örnek  
 
18 Mart 1918 (doğru)
 
18. Mart 1918 (yanlış)
 
18 Mart. 1918 (yanlış)
 
18. Mart. 1918 (yanlış)  
          
Saat ve dakikayı gösteren rakamları ayırmada konur: Gerek cep telefonlarında gerekse diğer dijital araçlarda saat ve dakika arasında iki nokta (:) işareti kullanılmaktadır. Bu bir noktalama yanlışlığıdır. Buna dikkat etmek gerekir.

Örnek
 
Uçak 10.23'te İstanbul'a hareket edecek.
 
Cümle değeri taşıyan "evet, peki, hayır" gibi anlatımlardan sonra cümle devam etmiyorsa nokta işareti konulur.
 
Örnek
 
 Evimize akşam gelecek misin?
 Hayır.
 Yarın bize gelecek misin?
 Evet.
 
Dört basamaklı sayılarda binler basamakları arasında kullanılır. En az üç basamaklı sayılarda her üç basamaktan sonra nokta işareti konur.
 
Örnek
 
1.000.000.000
 
100.000
 
10.000
 
1.000

Matematiksel işlemlerde çarpı işareti yerine konur.
 
Örnek
 
5.5=25
 
Herhangi bir yazının konu başlıklarını gösteren rakam ve harflerden sonra konur.
 
Örnek
 
I. SIFATLAR
A. NİTELEME SIFATLARI
B. BELİRTME SIFATLARI
 
Uyarı: Büyük harflerle yapılan kısaltmalarda nokta kullanımı terk edilmiştir. (T.C. Türkiye Cumhuriyeti ve T. Türkçe hariç)

Örnek

TBMM, TDK, THY

Uyarı: Yazı başlıklarında nokta kullanılmaz.
 
İNSANLIK ONURU
 
Bibliyografik künyelerin sonuna konulur.
 
Örnek
 
Kaplan, Mehmet, Oğuz Kaan Destanı, İstanbul, 1979.
 
Genel ağ adreslerinde "//" işaretinden sonra gelen ilk sözcükten sonra ve devamında konur.
 
Örnek

https://www.edebiyatokulu.org

VİRGÜL İŞARETİ (,)
 
Eş görevli sözcükler ya da söz gruplarını ayırırken konulur.
 
Örnek
 
Manavdan elma, üzüm, portakal, mandalina aldı. (Belirtisiz nesneleri ayırmıştır.)
 
Sabır, zaman ve metanet en güçlü savaşçılardır. (Özneleri ayırmada kullanılmıştır.)
 
Sıralı cümleleri ayırmada konur.
 
Örnek
 
Bahçeyi suladıcivcivlere yem verdi.
 
Çok yeme, sıcak yeme, çiğ yeme. 

Özellikle uzun cümlelerde yüklemden uzak düşmüş özneden sonra konur.
 
Örnek
 
Parainsanın temel karakteristik özelliği neyse onu öne çıkarır. 
 
Eğitim, insanın okulda öğrendiği her şeyi unuttuğunda arta kalan şeydir. 

Özneyi vurgulamak, belirtmek amacıyla konur.
 
Örnek
 
Ahmet, her zaman bunu yapar.
 
Şiir, hem ozanın hem de yazıldığı çağın resmidir. 
 
Ara sözleri ayırmak amacıyla (ara sözlerin başında ve sonunda) konur.      
 
Örnek
 
Annesini, biricik varlığını, kaybetmişti.
 
İstanbul'da, o hatıraların şehrinde, yıllarca çalışmıştım.
 
Anlam karışıklığını önlemek amacıyla genellikle adlaşmış sıfatlardan sonra konulur.
 
Örnek
 
İhtiyar, adama merhamet dolu gözlerle bakıyordu.
 
Genç, doktora bir şeyler anlatıyordu.
 
Yazıda tırnak içine alınmayan alıntı cümlelerden sonra konur.

Örnek
 
Bir daha size gelmeyeceğim, diyordu.
 
İnsan, yapmadığı tüm iyiliklerden suçludur, diyordu.
 
"Evet, hayır, yok, peki, pekâlâ, olur, hayhay, öyle, haydi, elbette, başüstüne, tamam …" gibi cümle başında kullanılan ret ve teşvik içeren sözcüklerden sonra konur.
 
Örnek
 
Evet, birlikte başarabiliriz.   
 
Hayır, yanlışta ısrar etmeyeceğim. 
 
Peki, söylediğiniz şekilde işi yapalım.
 
Hayhay, bir saat içinde her yer hazır olur.
 
Olur, ben de bu yıl tatili orada geçireyim.
 
Haydi, bu işi hemen bitirelim.
 
Pekâlâ, dediğiniz gibi olsun.
 
Elbette, sizinle gelmeyi isterim.
 
Tamam, bir daha bu davranışta bulunmayacağım.
 
Başüstüne, salonu birazdan hazırlarız.

Hitaplardan sonra konur.

Örnek
 
Sayın Valim,           
 
Sevgili Kardeşim,
 
Anlamı etkili kılmak amacıyla tekrarlanan sözler arasına konur.
 
Örnek
 
Hüzün, yine hüzünyine hüzün…
 
Akşam, yine akşam, yine akşam,
Göllerde bu dem bir kamış olsam! (Ahmet Haşim)

Kullanılmadığında anlamın farklı bir boyut kazandığı (cümledeki anlamın değiştiği) sözcüklerden sonra konur.
 
Örnek
 
Oku; adam ol baban gibi, eşek olma.
 
Çabala, çalış Mustafa gibi, başarısız olma.
 
Kesirli sayılarda kesirli kısmı göstermek amacıyla konur.
 
Örnek
 
35,4 (Otuz beş tam, onda dört)
 
11,6 (On bir tam, onda altı)
 
Cümlede özne göreviyle kullanılan ve bir isimden önce gelen  "bu, şu ve o" zamirlerinden sonra virgül işareti (,) konur.
 
Örnek
 
O, kedinin farklı gözlerine hayran kalmıştı.

Bu, arkadaşını asla unutmayacak.

Şu, bahçeyi satın aldı.

Bibliyografik künyelerde yazar, eser, basımevi vb. maddelerden sonra konur.
 
Örnek
 
Türk Dil Kurumu, İmla Kılavuzu, TDK Basımevi, Ankara, 2009.

Konuşma çizgisinden önceki ifadenin sonuna konur.
 
Örnek
 
    Bahçe kapısını açtı. Sermet Bey'e,
— Bu anahtar köşkü de açar, dedi. (Ömer Seyfettin)
 
Virgül İşareti (,) ile İlgili Önemli Uyarılar

"ve, ile, veya, yahut" bağlaçlarından önce de sonra da virgül işareti konulmaz.
 
Örnek
 
Okula Mustafa, ile Mehmet gelmişlerdi. (yanlış)
Okula Mustafa ile, Mehmet gelmişlerdi. (yanlış)
Okula Mustafa ile Mehmet gelmişlerdi. (doğru)
 
Kitap, defterve kalemlerini okulda unutmuştu. (yanlış)
Kitap, defter ve, kalemlerini okulda unutmuştu. (yanlış)
Kitap, defter ve kalemlerini okulda unutmuştu. (doğru)
 
Bu hafta sonu İstanbul'a, veya Ankara'ya gideceğiz. (yanlış)
Bu hafta sonu İstanbul'a veya,  Ankara'ya gideceğiz. (yanlış)
Bu hafta sonu İstanbul'a veya Ankara'ya gideceğiz. (doğru)
 
Mustafa, yahut Muhammed Furkan bize gelsin akşam. (yanlış)
Mustafa yahut, Muhammed Furkan bize gelsin akşam. (yanlış)
Mustafa yahut Muhammed Furkan bize gelsin akşam. (doğru)

"vb.", "vs." gibi kısaltmalardan önce virgül işareti konulmaz.
 
Örnek
 
Çarşıdan kitap, kalem, defter, vs. malzemeler almıştı. (yanlış)
Çarşıdan kitap, kalem, defter vs. malzemeler almıştı. (doğru)

İsim veya sıfat tamlamalarında tamlayan ile tamlanan arasına kesinlikle virgül işareti gelmez.
 
Örnek
 
Kırmızı, gömlek ona çok yakışmıştı. (yanlış)
Kırmızı gömlek ona çok yakışmıştı. (doğru)
 
İkilemeler arasına virgül işareti konulmaz.
 
El, ele tutuşup kırlara açıldılar. (yanlış)
El ele
 tutuşup kırlara açıldılar. (doğru)
El ele tutuşup kırlara açıldılar. (doğru)
 
Eş, dost toplanıp onları ziyarete gittik. (yanlış)
Eş dost
 toplanıp onları ziyarete gittik. (doğru)
Eş dost toplanıp onları ziyarete gittik. (doğru)
 
"-sa, -se" şart kipi ekinden sonra virgül işareti kullanılmaz.
 
Örnek
 
Sebebi ne olursa, olsun namaz kılmamanın mazereti olamaz. (yanlış)
Sebebi ne olursa olsun namaz kılmamanın mazereti olamaz. (doğru)
 
"hem… hem, ya… ya, ne… ne, de… de, gerek… gerek" bağlaçlarından sonra virgül işareti kullanılmaz.
 
Onlar hem, nalına hem, mıhına vuruyordu. (yanlış)
Onlar hem nalına hem mıhına vuruyordu. (doğru)

Şair; ne, serden ne, yardan vazgeçilir, diyordu. (yanlış)
Şair ne serden ne yardan vazgeçilir, diyordu. (doğru)

Çalışmayanlar ya, bu deveyi gütmeli ya, bu diyardan gitmelidirler. (yanlış)
Çalışmayanlar ya bu deveyi gütmeli ya bu diyardan gitmelidirler. (doğru)

Gelen de, giden de, bu saatte kadar olmadı. (yanlış)
Gelen de giden de bu saatte kadar olmadı. (doğru)
 
Zarf-fiil ekleri olan "-ıp, -ip, -erek, -arak, -ınca, -ince, -dıkça, -dikçe, -madan, -meden, -alı, -eli, -esiye, -asıya, -e, -a, -cesine, -casına, -dığında, -diğinde, -(i)r... -mez,  -ken, -meksizin, -maksızın"  eklerinden sonra virgül işareti (,) kullanılmaz.
 
Örnek

Bu şekilde konuşarak, kendini inkâr ediyorsun. (yanlış)
Bu şekilde konuşarak kendini inkâr ediyorsun. (doğru)

Babası gelince, eve doğru koştu. (yanlış)
Babası gelince eve doğru koştu. (doğru)

Soruları doğru yaptıkça, kendine olan güveni artıyordu. (yanlış)
Soruları doğru yaptıkça kendine olan güveni artıyordu. (doğru)

Dereyi görmeden, paçayı sıvamamak gerekir. (yanlış)
Dereyi görmeden paçayı sıvamamak gerekir. (doğru)

Buraya geleli, bir yıl oldu. (yanlış)
Buraya geleli bir yıl oldu. (doğru)

Kalabalık adamı öldüresiye, dövdü. (yanlış)
Kalabalık adamı öldüresiye dövdü. (doğru)

Güle güle, gidin arkadaşlar. (yanlış)
Güle güle gidin arkadaşlar. (doğru)

Doğru cevabı bilmişçesine, seviniyordu. (yanlış)
Doğru cevabı bilmişçesine seviniyordu. (doğru)

Eve gittiğinde, annesi onu hep öperdi. (yanlış)
Eve gittiğinde annesi onu hep öperdi. (doğru)

Gelir gelmez, sofraya oturdu. (yanlış)
Gelir gelmez sofraya oturdu. (doğru)

Ders çalışırken, dünya ile irtibatını keserdi. (yanlış)
Ders çalışırken dünya ile irtibatını keserdi. (doğru)

Bunları yazmaksızın, öğrenemezsiniz. (yanlış)
Bunları yazmaksızın öğrenemezsiniz. (doğru)
 
Metinde "-ınca, -ince" anlamıyla zarf-fiil görevinde kulla­nılan "mı, mi" eklerinden sonra virgül işareti kullanılmaz.
 
Örnek
 
Ben aç yattım mı, kötü kötü rüyalar görürüm nedense. 
(yanlış) ("yatınca" anlamında)

Ben aç yattım mı kötü kötü rüyalar görürüm nedense. 
(doğru) ("yatınca" anlamında)

O eve geldim mi, kavga başlardı.
(yanlış) ("gelince" anlamında)

O eve geldim mi kavga başlardı.
(doğru) ("gelince" anlamında)
 
NOKTALI VİRGÜL İŞARETİ (;)

Bağlaçlarla bağlanabilen ancak yazılmayan bu bağlaçlar yerine konur.
 
Örnek
 
Mustafa'ya çok dil döktüm; Mustafa'yı bir türlü ikna edemedim. (ama)
 
Olanları izliyordu; olanlara bir türlü anlam veremiyordu. (fakat)
 
Annesini çok seviyordu; annesi ona her zaman kızıyordu. (oysa)
 
Sıralı cümlelerde öğeler arasına virgül konmuşsa bunları ayırmada kullanılır.
 
Örnek
 
At ölür, meydan kalır; yiğit ölür, şan kalır.
 
Kel ölür, sırma saçlı olur; kör ölür, badem gözlü olur.
 
Öğelerde anlam karışıklığını önlemek için kullanılır.
 
Örnek
 
İstanbul; Ankara ve İzmir'den daha az güvenlidir.
 
Tiyatro; roman ve masala göre daha öğreticidir.
 
Virgül ile birbirinden ayrılmış sözleri veya söz gruplarını farklı söz veya söz gruplarından ayırmak amacıyla konur.
 
Örnek
 
Mustafa, Yusuf, Furkan çarşıya; Ahmet, İbrahim, Hasan sinemaya gittiler.
 
İlçelerden en çok Sapanca, Arifiye, Salihli'yi; illerden Bolu ve Sakarya'yı seviyorum.

Noktalı Virgül (;) İşareti ile İlgili Önemli Uyarılar
 
"ama, fakat, lakin, ancak, yalnız, çünkü…" bağlaçlarından önce kullanılan noktalı virgül kullanımı terk edilmiştir.
 
Örnek

Fatma çok ders çalışmış; ama verimli çalışmamış. (yanlış)
Fatma çok ders çalışmış ama verimli çalışmamış. (doğru)

Çok ders çalışıyordu; fakat bir türlü başarılı olamıyordu. (yanlış)
Çok ders çalışıyordu fakat bir türlü başarılı olamıyordu. (doğru)

Noktalı virgülden sonra gelen sözcük özel isim değilse büyük harfle başlamaz.

Örnek

Ahmet; İsmail, Yakup ve İlhan'dan daha yaramazdır. (Özel isim olduğundan büyük harfle başlamıştır.)

Kel ölür, sırma saçlı olur; kör ölür, badem gözlü olur. (küçük harf)

İKİ NOKTA İŞARETİ (:) 
 
Kendisinden sonra örnek verilen cümlelerin sonuna konur. 
 
Örnek
 
Derslerin çoğundan sınıfını geçti: matematik, tarih, coğrafya…
 
Zamirler adların yerini tutan sözcüklerdir: ben, sen, o…
 
Okulda kimler yoktu ki: Ayşe, Mustafa, İbrahim…

Kendisinden sonra yapılacak açıklamalardan önce konur.
 
Örnek
 
Çağdaşları ona şu lakabı takmıştı: Vatan şairi.
 
Hayatın en önemli kuralı şudur: Çok çalışıp başarılı olmaktır.

Karşılıklı konuşmalarda, konuşma çizgisinden önce konur.
 
Örnek
 
Mustafa Efendi:
—Neden yazdıklarını önemsiz buluyorsun?
İsmail:
—Yazdıklarınızı okuyunca bu kanıya vardım.
 
Matematikte bölme işareti yerine konur.
 
Örnek
 
50: 5=10
 
Kavramlar tanımlanırken ilgili kavramdan hemen sonra konur.

Örnek

Şiir: Duygu ve düşüncelerin güzel ve etkili bir biçimde kullanıldığı yazılara denir.
 
Genel ağ adreslerinde kullanılır.

Örnek
 
http://www.edebiyatokulu.org
 
Başkasından aktarılan yazı ya da sözlerde tırnak işaretinden önce konur.

Örnek

Tolstoy: "En güçlü iki savaşçı, sabır ve zamandır." der.

Voltaire: "Her insan, yapmadığı tüm iyiliklerden suçudur." der.
 
İki Nokta (:) İşareti ile İlgili Önemli Uyarılar
 
Zamanı belirtmek için saat ve dakika arasına konulan iki nokta (:) işaretinin kullanımı terk edilmiştir. Türkçede, saat ve dakika arasında nokta (.) işareti konur.

Örnek

Sabah 15:00 sularında köye varmışlar. (yanlış)
Sabah 15.00 sularında köye varmışlar. (doğru)

İki noktadan sonra sıralanan örnekler özel isim değilse küçük harfle; cümle ise her zaman büyük harfle başlar.

Örnek

Çarşıdan birçok meyve almıştı: elma, üzüm, muz, çilek…

(Cümledeki örneklerin ilk sözcüğü özel isim olmadığı için iki noktadan sonra küçük harfle başlanmıştır.)

Toplantıya kimler gelmemişti ki: Mustafa, Furkan, Betül, Tuba…

(Yukarıdaki cümlede iki nokta işaretinden sonra gelen örneklerden ilki özel isim olduğu için sözcük büyük harfle başlamıştır.)

Babasının yanına koşarak ona şunu söyledi: Seni her zamankinden daha çok seveceğim.

(İki nokta işaretinden sonra gelen kısım bir cümle olduğundan cümle büyük harfle başlamıştır.)
 
ÜÇ NOKTA İŞARETİ (…)

Herhangi bir sebeple tamamlanmamış cümlelerin sonuna konur.
 
Örnek
 
Muş Ovası uçsuz bucaksız güzelliğiyle önümüzde duruyordu ki
 
Yolumuzun sağ tarafında uçsuz bucaksız bozkırlar
 
Söylenmek istenmeyen sözler yerine konur.
 
Örnek
 
Kılavuzu karga olanın burnu btan çıkmaz.
 
Hızlı koşan atın... seyrek düşer. (atasözü)
 
Gizli tanık 'den bunları öğrenmişler.

Alıntılarda başta, ortada, sonda alınmayan sözcük, sözcük grupları ve bölümlerin yerine kullanılır.
 
Örnek 1

Dost dost diye nicesine sarıldım
Benim sâdık yârim kara topraktır
Beyhude dolandım boşa yoruldum
Benim sâdık yârim kara topraktır

 
Yukarıdaki şiirde şiirin sondan devam ettiğini belirtmek için üç nokta işareti konmuştur.

Örnek 2

Tarihim, şerefim, şiirim, her şeyim:
Yeryüzünde yer beğen!
Nereye dikilmek istersen,
Söyle, seni oraya dikeyim!
(Arif Nihat Asya)
 
Yukarıdaki şiirde şiirin baş tarafı yazılmadığı için üç nokta işareti kullanılmıştır.

Örnekler sıralandıktan sonra "ve benzerleri" yerine konur.

Örnek

O her alanda eser veren biriydi: roman, tiyatro, masal
 
Sözcük türlerini şöyle sıralayabiliriz: sıfat, zarf, zamir

Ünlem ve seslenme ifadelerinde anlamı pekiştirmek için konur.

Örnek

— Koca Ali... Koca Ali, be!.. (Ömer Seyfettin)

Özellikle tiyatro metinlerinde karşılıklı konuşmalarda susma yerine kullanılır.

Örnek 1

— Kimsin?
— Ali...
— Hangi Ali?
— ...
— Sen misin, Ali usta?
— Benim!..
— Ne arıyorsun bu vakit buralarda?
— Hiç...
   (Ömer Seyfettin) 
 
Sözün bir yerde kesilerek geri kalan bölümün okuyucunun hayal dünyasına bırakıldığını göstermek veya ifadeye güç katmak için konur.

Örnek

Sana uğurlar olsun... Ayrılıyor yolumuz! (Faruk Nafiz Çamlıbel)

Üç Nokta (…) işareti ile İlgili Önemli Uyarılar
 
Ünlem ve soru işaretinden sonra üç nokta işareti gelirse üç nokta işareti yerine iki nokta işareti konulmalıdır. Türk Dil Kurumu iki nokta işaretini yeterli saymaktadır.

Örnek 1

— Koca Ali... Koca Ali, be!... (yanlış)

— Koca Ali... Koca Ali, be!.. (doğru)

Örnek 2

Gök ekini biçer gibi!... Başaklar daha dolmadan.  (yanlış)

Gök ekini biçer gibi!.. Başaklar daha dolmadan.  (doğru)

 
SORU İŞARETİ (?)

Soru anlamlı tüm cümlelerin sonuna konur. Yani soru eki "mi" ve birer soru sözü olan; soru zamiri, soru sıfatı, soru zarfının yer aldığı cümlelerin sonunda yer alır.

Örnek
 
Türkçenin ilk yazılı metinleri nerede bulunmaktadır? (soru zamiri)
 
Hangi ülke bu rezaletin sorumluluğunu üstlenecek? (soru sıfatı)
 
Niçin bülbül yaslı bakışır dağlar? (soru zarfı)
 
Sanat eserlerinde dilin ikinci planda olamayacağını anlayacak  bir gün? (soru edatı)
 
Şüphe duyulan bilgilerin yanına ya da kesin bilinmeyen yer, tarih vb. durumlar için kullanılır. Bu durumlarda soru işareti (?) parantez içerisinde belirtilir.
 
Örnek
 
Köroğlu'nun Bolu'da (?) yaşadığı bilinir.
 
Fatih Anadolu Lisesi'nden 1997 (?) yılında mezun olmuş.
 
Soru bildiren ancak soru eki veya sözü içermeyen cümlelerin sonuna konur.
 
Örnek 1
 
— Babası silahı alır almaz evden fırladı ve iki el ateş etti.
— Sonra?
— Bir eve hızlıca koştu.
— Başka?
 
Soru İşareti (?) ile İlgili Önemli Uyarılar
 
Soru anlamı taşıyan sıralı cümlelerde soru işareti cümlenin sonuna konur. Önceki cümlelerde soru işareti (?) yerine virgül işareti (,) konulur.
 
Örnek
 
İhsan mı çalışmadı, öğretmen mi düşük not verdi, yanlışlık mı oldu?
 
Üsküdar'dan mı, Hisar'dan mı, Kavaklardan mı? (Yahya Kemal Beyatlı)
 
Soru anlamı taşıyan fakat cevap gerektirmeyen cümlelerin sonuna da soru işareti (?) konur. Bu tür cümlelerin cevabı kendi içinde gizlidir. Bunlara "sözde soru cümlesi" de denir.
 
Örnek
 
Hasan'ı hiç sevmez olur muyum? 
("severim" anlamında / sözde soru cümlesi)
 
Böyle sahnelere yürek mi dayanır? 
("dayanmaz" anlamında / sözde soru cümlesi)
 
"mı, mi" eki temel cümlede zarf tümleci görevinde kullanıldığı zaman cümlenin sonuna soru işareti (?) konmaz. 
 
Örnek
 
Sabah erken bize geldi mi yürüyüşe çıkarız.
("Gelince" anlamını verdiği için zarftır.)
 
Ders çalışmaya başladı  dünyayla ilişkisini keser.
("Başlayınca" anlamını verdiği için zarftır.)
 
İçerisinde soru sözcükleri (soru zamiri, soru sıfatı, soru zarfı) ve soru eki ("mi" soru edatı) bulunan cümlelerde soru anlamı yoksa cümlenin sonuna soru işareti konmaz.
 
Örnek
 
Niçin bu kadar mecalsiz düştüğümü anlayamadım.
 
Yolu bu civarlara düştü  mutlaka bize haber verir.
 
Nasıl bulmak istiyorsan öyle bırak çevreyi.
 
Bizi kim arayıp sorarsa biz de onları arayıp sorarız.
 
Kaç kişi toplantıya katılmıştı, bir türlü hatırlayamadım.
 

ÜNLEM İŞARETİ (!)
 
Şaşma, heyecan, sevinç, acı, korku gibi duyguların yer aldığı söz, söz grupları veya cümlelerin sonuna konur. Bu sözlerin olduğu yerler vurgulanarak okunur.
 
Örnek
 
Tüh, sınavı geçememişim!
 
Eyvah! Ne yer, ne yâr kaldı.
 
Aşk olsun!
 
Burası ne kadar da güzel!
 
Bravo, çok güzel koştun!
 
Aman Allah'ım bu ne mutluluk!
 
Ah, baş ağrım yine tuttu!
 
Eh, bu sınavı da geçtim!
 
Hayret, ne çabuk büyümüş!
 
Ünlem değeri taşıyan hitaplardan sonra konur.
 
Örnek
 
Ordular! ilk hedefiniz Akdeniz'dir, ileri!
 
Ak tolgalı beylerbeyi haykırdı: İlerle! 
 
Dur, yolcu! Bilmeden gelip bastığın
Bu toprak bir devrin battığı yerdir. 
 
 
Not: Ünlem işareti, seslenme ve hitap sözlerinden hemen sonra konulabileceği gibi cümlenin sonuna da konulabilir.
 
Arkadaş, biz bu yolda türküler tuttururken
Sana uğurlar olsun... Ayrılıyor yolumuz! 
(Faruk Nafiz Çamlıbel)
 
Ünlem işareti; küçümseme, alay etme ve kinaye amacıyla kullanıldığında parantez içine konur.
 
Örnek
 
Onun gibi zekiler şair (!) olabilirmiş.
 
Okul süper yönetiliyor; musluklar dışında okulda her şey akıyor (!)
 
İyi bir esnaf olduğu beşinci iflasından sonra anlaşıldı (!)
 
Not: Ünlem işareti, seslenme ve hitap sözlerinden hemen sonra konulabileceği gibi cümlenin sonuna da konulabilir. Her iki kullanım da doğru kabul edilmektedir.
 
Örnek
 
Eyvah! ne yer ne yâr kaldı.
Eyvah ne yer ne yâr kaldı!
 
Saygıdeğer arkadaşlar, iyi ki geldiniz!
Saygıdeğer arkadaşlar! İyi ki geldiniz.
 
Not: Ünlem işaretinden sonra üç nokta işareti (…) gelirse üç nokta yerine, iki nokta kullanılır.
 
Örnek
 
Nasıl da akşam oldu!...  Nasıl da yavrucaklar sustu!...  (yanlış)
 
Nasıl da akşam oldu!..  Nasıl da yavrucaklar sustu!..  (doğru)
 
KISA ÇİZGİ İŞARETİ (-)
 
Satır sonuna sığmayan sözcüklerin bölünmesinde kullanılır.
 
Örnek

Asıl adı Hasan olup Çukurova'da doğar. Çukurova ve Toroslar bölgesinde Varsak Türkmenleri içinde yetiştiği söylenir. 

Bir olayın başlangıç ve bitiş tarihlerini gösteren tarihleri arasına konur.
 
Örnek

1877-1878 yıllarında Osmanlı-Rus Savaşı bölgede büyük felaketlere yol açar.
 
1912-1913 yıllarındaki Balkan Savaşları ile Osmanlı kendi ana topraklarına döner.
 
"ve, ile, ila, ...-den ...-e" anlamlarını vermek için kelimeler ya da sayılar arasına konur.

Örnek

Bursa-İstanbul arasına yeni bir köprü inşa ediliyor.
 
Hint-Avrupa dil ailesi, en gelişmiş dillerden biridir.

Dil bilgisinde kelimelerin kökleri ve gövdelerini ayırmada konulur.
 
Örnek
 
"Sevgi" kelimesinin kökü "sev-" fiilidir.
 
Yaz-, oku-, eğlen-, işle-, güldür-, kazıt-, açıl-
 
Yapım ve çekim eklerinin başında kullanılır. İsimden isim, fiilden isim yapım eklerinde sadece ekin baş tarafına; isimden fiil ve fiilden fiil yapım eklerinin hem başına hem sonuna konur.
 
Örnek
 
İnsan-lık, ev-siz, sil-gi, gez-i, sev-in- (yapım ekleri)
 
Okul-u, araba-m, insan-lar,  yaz-dı (çekim ekleri)
 
Heceleri göstermek için konur.
 
Örnek
 
Ge-le-cek-ten
 
İn-san-lık-tan
 
Cümle içindeki ara sözlerin, ara cümlelerin başına ve sonuna konur.
 
Örnek
 
Annemi- en sevdiğim varlığımı- kaybettim.
 
Bu güzel paketi anneme- ilk öğretmenime- hazırladım.
 
Matematikte çıkarma işareti olarak kullanılır.
 
Örnek
 
Öğrencilerine bir türlü 40-15=25 işlemini öğretemedi.
 
Sıfırdan küçük değerleri göstermek için konur.
 
Örnek
 
Arabalarımızı -34 °C derecede çalıştırmaya çalışıyorduk.
 
UZUN ÇİZGİ İŞARETİ (—)
 
Karşılıklı konuşmalarda konuşmanın başına konur. Buna konuşma çizgisi de denir.

Örnek 1
 
Frankfurt'a gelene herkesin sorduğu şunlardır:
— Eski şehri gezdin mi?
— Rothschild'in evine gittin mi?
— Goethe'nin evini gezdin mi? 
 
Uzun Çizgi İşareti (—) ile İlgili Uyarılar
 
Tiyatro oyunlarında uzun çizgi konuşanın adından sonra konabilir.
 
Örnek
 
Sıtkı Bey —Kaleyi kurtarmak için daha güzel bir çare var. Gerçekten ölecek adam ister.
 
İslam Bey —Ben daha ölmedim.
 
Karşılıklı konuşmalar tırnak işareti içerisinde verildiği zaman uzun çizgi kullanılmaz.
 
Örnek

Hüzün dolu bir yakarışla: "Nerede evladım, nerede?" diye söylenince herkes ağlamaya başladı.
 
Arabamız tutarken Erciyes'in yolunu:
 
"Hancı dedim, bildin mi Maraşlı Şeyhoğlu'nu?" 
(Faruk Nafiz Çamlıbel)
 
EĞİK ÇİZGİ ( / )
 
Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur.
 
Örnek
 
29/04/1453
 
15/IX/2011
 
Matematikte bölme işareti olarak kullanılır.
 
Örnek
 
28/2=14
 
Dil bilgisinde eklerin farklı biçimlerini göstermek için kullanılır.
 
Örnek
 
-lık / -lik
 
-sız / -siz
 
Genel ağ adreslerinde kullanılır.
 
Örnek
 
http://edebiyatokulu.org
 
Dizeler yan yana yazıldığında dizelerin aralarına konur.
 
Örnek

Uçun kuşlar uçun doğduğum yere / Şimdi dağlarında mor sünbül vardır 
Ormanlar koynunda bir serin dere / Dikenler içinde sarı gül vardır. (Rıza Tevfik Bölükbaşı)
 
Adres yazılırken apartman numarası, daire numarası ile semt ve şehir arasına konur.

Örnek

Ali Paşa Mahallesi Yılmaz Bulvarı No: 68/3
 
65100 İpekyolu / Van
 
Fizik, matematik, kimya vs. alanlarda birimler arası orantılar gösterilirken kullanılır. Bu kullanımlarda araya boşluk konulmaz. g/sn (gram/saniye)
 
Örnek
 
30 m/s kaç km/h dir?
 
TIRNAK İŞARETİ (" ")
 
Alıntıların belirtilmesinde kullanılır. Başka bir kişiden veya yazıdan olduğu gibi aktarılan sözler tırnak içine alınır.

Örnek

Yaşar Kemal: "Çukurova benim gençliğimdir." demiş.
 
Voltaire: "Her insan, yapmadığı tüm iyiliklerden suçludur." der. 
 
Özellikle belirtilmek istenen sözcükler ile vurgulanmak istenen öğeler tırnak içine alınır. Eser isimleri ve terimler bu anlamda ön plana çıkar.
 
Örnek

Fiillerde karşımıza en çok çıkan "kip" kavramıdır. 
 
Türk edebiyatının en çok okunan eseri "Çalıkuşu" romanıdır.

Tırnak İşareti ile İlgili Önemli Uyarılar
 
Tırnak içindeki alıntının sonunda bulunan noktalama işareti (nokta, soru işareti, ünlem, üç nokta vb.) tırnak içinde kalır ve tırnak'ın dışını etkilemez. Tırnak işaretinden sonra gelen "dedi, demiş, diyor vb. sözcükler" küçük harfle başlar.
 
Örnek

Furkan: "Babamı çok seviyorum." Dedi. (yanlış)

Furkan: "Babamı çok seviyorum". dedi. (yanlış)

Furkan: "Babamı çok seviyorum." dedi. (doğru)
 
Örnek 2
 
Şair: "Niçin bülbül yaslı bakışır dağlar?" Demiş. (yanlış)

Şair: "Niçin bülbül yaslı bakışır dağlar"? demiş. (yanlış)

Şair: "Niçin bülbül yaslı bakışır dağlar?" demiş. (doğru)
 

Bir söz tırnak içine alındığında sonrasında bir ek geldiğinde ayrıca kesme işareti (') kullanılmaz. Tırnak işaretinden sonra boşluk bırakılmaz.

Örnek

Yahya Kemal Beyatlı'nın ünlü şiiri olan "Sessiz Gemi" 'sini bir kez okumalıyız. (yanlış)

Yahya Kemal Beyatlı'nın ünlü şiiri olan "Sessiz Gemi"sini bir kez okumalıyız. (doğru)
 
Cümle içerisinde geçen ve özel olarak belirtilmek istenen sözler, kitap ve dergi adları ile başlıkları tırnak içine alınmaksızın eğik yazıyla (italik) dizilerek de gösterilebilir.
 
Örnek
 
Ahmet Hamdi Tanpınar'ın Huzur eseri beni çok etkilemişti.
 
Yahya Kemal Beyatlı'nın Aziz İstanbul eserinde kendimi buldum.
 
Karşılıklı konuşmalarda uzun çizgi yerine konur.
 
Örnek
 
Mustafa, herkesin olduğu ortamda arkadaşına: "Seninle sonra görüşürüz." diye bağırmış. Arkadaşı da dönüp: "Görüşürüz." demiş.
 
Tırnak içerisindeki sözler içinde yeniden tırnak işareti kullanılması gerekirse tek tırnak işareti kullanılır.
 
Örnek
 
Öğretmen sınıfta öğrenciye "Niçin bu sanatçının 'Bayrak' şiirini okumadınız?" diyerek dikkatleri oraya çekmeye çalışıyordu.
 
KESME İŞARETİ (')

Özel isimlerden sonra gelen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılır.

Örnek

Kişi adları, soyadları ve takma adlardan sonra gelen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılır.
 
Mustafa'nın, Âşık Veysel'den

Millet, boy, oymak adlarından sonra gelen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılır.
 
Türk'ün, Özbek'in, Alman'sın.

Devlet adlarından sonra gelen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılır.
 
Türkiye'nin, Türkiye'mizin, Selçuklu Devleti'nden
 
Din ve mitoloji ile ilgili özel adlardan sonra gelen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılır.
 
Allah'tan, Azrail'i, Zeus'a
 
Gök bilimiyle ilgili adlardan sonra gelen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılır.
 
Merkür'ü, Halley'den, Samanyolu'nda, Büyükayı'da
 
Kıta, deniz, nehir, dağ, göl, boğaz, geçit, yayla; ülke, bölge, il, ilçe, köy, semt, bulvar, cadde, sokak vb. yer adlarından sonra gelen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılır.
 
Afrika'nın, Marmara Denizi'ni, Fırat Nehri'nde, Ağrı Dağı'nda, Van Gölü'nün, Çanakkale Boğazı'nı, Gülek Geçidi'ne, Beşoluk Yaylası'na, Türkiye'den, Doğu Anadolu'nun, Muş'tan, Malazgirt'in, Muratkolu'nun, Laleli'den, Turgut Özal Bulvarı'ndan, İskele Caddesi'nde, Toraman Sokak'ta
 
Saray, han, köşk, kale, köprü, anıt vb. adlardan sonra gelen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılır.
 
Çırağan Sarayı'nda, Kızlarağası Hanı'nda, Hoşap Kalesi'nden Boğaziçi Köprüsü'ne, Çanakkale Şehitleri Anıt'ı
 
Kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge ve genelge adlarından sonra gelen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılır.
 
Millî Eğitim Temel Kanunu'na 
Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği'nin
Başbakanlık Genelgesi'nin
 
Kitap, dergi, gazete, tablo, heykel, müzik vb. adlardan sonra gelen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılır.
 
Yaban'dan
Türk Fen Eğitim Dergisi'nde
Sabah'ta
İstiklal Marşı'mız
 
Hayvanlara verilen özel adlardan sonra gelen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılır.
 
Fino'yu, Sarıkız'da, Pamuk'a
 
Kısaltmalardan sonra gelen ekleri ayırmada kullanılır.
 
Örnek
TBMM'nin topluma örnek olması herkesin ortak dileğidir.
 
TDK'nin saygınlığına gölge düşürmemek gerekir.
 
Rakamlardan sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılır.

Örnek

Sınavda 2'nci olman seni üzdü mü?
 
2'nci katın 8'inci dairesinde oturuyorlar.

Bazı sözcüklerde anlam karışıklığını önlemek için konur.

Örnek

Kadı'nın kelime anlamını bir türlü öğrenemedim.

Şiirde seslerin ölçü ve söyleyiş gereği düştüğünü göstermek için konur.
 
Örnek 1

Güzelliğin on par'etmez
Bu bendeki aşk olmasa 
(Âşık Veysel)
 
Kişi adlarından sonra gelen saygı ve ünvan sözlerine getirilen ekleri ayırmak için konur.

Örnek

Mustafa Bey'e, Betül Hanım'ı, Talat Paşa'ya, İsmail Efendi'nin

Bir ek veya harften sonra gelen ekleri ayırmak için konur.

Örnek

Bunu a'dan z'ye kadar yanlış yapmışsın.
Dilimizde -lık'la yapılmış sözcükler çokça yer alır.                                           

Kesme İşareti (') ile İlgili Uyarılar
 
Kurum, kuruluş, kurul, birleşim, oturum ve iş yeri adlarına gelen ekler kesme işaretiyle ayrılmaz.
 
Örnek

Türkiye Büyük Millet Meclisine

Türk Dil Kurumundan

Hacettepe Üniversitesi Rektörlüğüne

Belli bir kanun, tüzük, yönetmelik kastedildiğinde büyük harfle yazılan kanun, tüzük, yönetmelik sözlerinin ek alması durumunda kesme işareti konur.

Örnek

Bu Kanun'un 23. Maddesinin f bendi...

Yukarıdaki yazıda zikredilen Yönetmelik'in 8'nci maddesine göre...
 
Özel adlara getirilen yapım ekleri, çokluk eki ve bunlardan sonra gelen diğer ekler kesmeyle ayrılmaz.

Örnek
 
Türkçe, Türkçenin, Türkçü, Türklerden, Türkleşmek, Müslümanlık, Müslümanlıktan, İslamcı, Hristiyanlık, Hristiyanlıktan, Avrupalı, Avrupalılaşmak, Vanlım, İstanbullu, Mustafalar, Aligil, Reşat Nuriler, İsveçliden, Atatürkçülükten
 
Özel adlar yerine kullanılan "o" zamiri cümlede kesinlikle büyük harfle yazılmaz ve ondan sonra gelen ekler de kesme işaretiyle ayrıl­maz.

Örnek

Kurtuluş Savaşı'nda O'nun etkisini hiç kimse inkâr edemez. (yanlış)
Kurtuluş Savaşı'nda onun etkisini hiç kimse inkâr edemez. (doğru)
 
Özel adlar için parantez içinde bir açıklama yapılırsa kesme işareti parantez işaretinden (yay ayraçtan) önce konur.

Örnek

Yakup Kadri (Karaosmanoğlu)'nun (yanlış)
Yakup Kadri'nin (Karaosmanoğlu) (doğru)
 
Yer bildiren özel isimlerde kısaltmalı söyleyiş söz konusu olduğu zaman ekten önce kesme işareti konur.

Örnek

Hisar'dan, Boğaz'dan…
 
Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adlarına gelen eklerini ayırmak için konur. Belirli bir tarih yoksa ek ayrılmadığı için oraya kesme işareti konulmaz.

Örnek
 
Okullar 18 Eylül'de açılacak bu yıl. 25 Eylül 2014 Salı'nın ilk saatlerinde de toplantı yapılacak. (tarih belli)
 
Önümüzdeki haziranda birlikte geziye çıkacağız. (tarih belli değil)

Akım, çağ ve dönem adlarından sonra gelen ekler kesmeyle ayrılmaz.
 
Örnek

Yeni Çağın, Yükselme Döneminin, Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatına
 
Sonunda III. tekil kişi iyelik eki olan özel ada, bu ek dışındaki bir iyelik eki getirildiğinde kesme işareti konmaz.

Örnek

Muş Ovamızın güzelliği

Sonunda nokta işareti yer alan kısaltmalar ile üslü kısaltma ve rakamlar kesme işaretiyle ayrılmaz. Bu tür kısaltmalardaki ekler, noktadan ve üs işaretinden sonra kelime ve üs işaretinin okunuşuna göre yazılır.

Örnek

vb.leri (ve benzerleri)

m²ye (metre kareye)
 
Alm.dan (Almanya'dan) 
 
TEK TIRNAK İŞARETİ (' ')

Tırnak içinde verilen ve yine tırnak içine alınması gereken sözcük ya da ifadelerin belirtilmesi için konur.

Örnek

İsmail Bey "Şairler içinde 'Fuzuli' başkadır." deyip saatlerce Fuzuli'nin edebi şahsiyeti ve eserlerinden bahsetti.
 
"Atatürk henüz 'Gazi Mustafa Kemal Paşa' idi. Benden ona dair bir kitap için ön söz istemişlerdi." (Falih Rıfkı Atay)

PARANTEZ (YAY AYRAÇ) İŞARETİ ( )
 
Eşanlamlı sözcükler, eş değerdeki tarihler ve rakamlar parantez (yay ayraç) içinde gösterilir.

Örnek

Edebiyat (yazın) güzel sanatların en önemli dallarındandır.
 
Kasabaya ulaşmak için daha 5 km (5000 metre) gitmeleri gerekiyordu.

Tiyatro eserlerinde konuşanın hareketlerini, durumunu anlatan yerler ile ek açıklamaların belirtilmesinde kullanılır.
 
Örnek 1

Sarı Naciye — (Fırlayarak): Sen kim oluyorsun be ırgat?

Yabancı sözcüklerin telaffuzu parantez içerisinde belirtilir.

Örnek
 
Shakespeare (Şekspir) İngilizcenin en büyük şairi kabul edilir.

Kişilerin doğum ve ölüm tarihleri parantez içinde gösterilir.

Örnek
 
Edebiyat tarihimizde iz bırakan Fazıl Hüsnü Dağlarca (1914-2008) yılları arasında yaşamıştır.
 
Bir söze alay, kinaye veyahut küçümseme anlamı kazandırmak için kullanılan ünlem işareti yay ayraç içine alınır.
 
Örnek

Mustafa kadar zeki (!) birisi ancak bu sorunu çözer.

Onun aldığı isabetli (!) kararlar neticesinde buradayız.
 
Bir bilginin şüpheyle karşılandığını veya kesin olmadığını belirtmek amacıyla kullanılan soru işareti parantez (yay ayraç) içine alınır.

Örnek

Köroğlu, Bolu'da (?) yaşamıştır.
 
Karacaoğlan'ın Güneydoğu Anadolu'da (?) yaşadığı bilinir.

Bir yazının maddelerini belirten sayı veya harflerden sonra kapama ayracı konur.

Örnek

Sıfatlar temelde ikiye ayrılır:

I) Belirtme Sıfatları            
II) Niteleme Sıfatları  
 
Alıntıların aktarıldığı eser, yazar veya künye bilgilerini göstermek amacıyla kullanılır.

Örnek 1
 
Eşin var, aşiyanın var, baharın var ki beklerdin
Kıyametler koparmak neydi ey bülbül, nedir derdin?

(Mehmet Akif Ersoy)

Matematikte çeşitli işlem sırasını veya büyüklüklerini belirtmek için konur.

Örnek

(5x5) +8=33 işlemin sonucudur.
 
Cümlenin yapısıyla doğrudan doğruya ilgisi olmayan açıklamalar parantez (yay ayraç) içine alınır.

Örnek

Bu okulun öğrencilerini (Öğrenci demek öğrenciliği inkâr demektir.) hiçbir zaman unutmayacağım.

Cümle içindeki açıklamalar parantez içinde gösterilebilir.

Örnek

O kutsal diyar (Mekke) hiçbir zaman unutulmayacak.

Adana ve çevresi (Çukurova) ülkemizin can damarıdır.

Parantez (Yay Ayraç) İşareti ile İlgili Önemli Uyarılar

Parantez işaretinden önce gelen özel ve cins isme ait ek parantezden sonra değil önce konur.

Örnek 1

Ahmet (doktor)'un hastaya acil müdahale etmesi gerekiyordu. (yanlış)

Ahmet'in (doktor) hastaya acil müdahale etmesi gerekiyordu. (doğru)

Örnek 2

Yahya Kemal Beyatlı (1884-1958)'nın hayatı İstanbul ile özdeştir, diyebiliriz. (yanlış)

Yahya Kemal Beyatlı'nın (1884-1958) hayatı İstanbul ile özdeştir, diyebiliriz. (doğru)
 
 
DENDEN İŞARETİ (")
 
1. Alt alta yazılan aynı sözcük, söz gruplarının ve sayıların tekrar yazılmasını önlemek amacıyla kullanılır. Madde sıralamasında çok büyük bir kolaylık sağlar.
 
Örnek
a. Etken fiil
b. Edilgen "
c. Oldurgan "
d. Ettirgen "
 
 
KÖŞELİ AYRAÇ ( [ ] )
 
Bazı durumlarda parantez içinde verilen bir kısım bilgilerin yine parantez içinde verilmesi gerektiği durumlarda köşeli ayraç işaretine başvurulur. Yani ayraç içinde ayraç işaretine başvurulması gereken durumlarda yay ayraçtan önce köşeli ayraç konur.

Örnek
 
Halikarnas Balıkçısı [Cevat Şakir Kabaağaçlı (1886-1973)] en güzel eserlerini Bodrum'da yazmıştır.
 
Bibliyografik yani kaynak olarak verilen makale ve kitapların künyeleri ile ilgili bazı ayrıntıları göstermek amacıyla kullanılır.

Örnek

Reşat Nuri [Güntekin], Çalıkuşu, Dersaadet, 1922. Server Bedi [Peyami Safa]
 
Çevirilerde çeviriyi yapan kişi veya kişilerin eklemiş olduğu tamamlayıcı sözler için kullanılır.

Örnek
 
"Eldem, Osmanlıda en önemli fark[ın], mezar taşının şeklinde ortaya çık[tığını] söyledikten sonra..." (Hilmi Yavuz)
 
Matematikte yay parantez içindeki işlemlerin yeniden parantez içine alınması gerektiği yerlerde kullanılır.

Örnek

[(8 + 8) × (7 - 4) + 9] × 3 = ?
 
Yararlanılan Kaynaklar
Türk Dil Kurumu, Noktalama İşaretleri Açıklamalar (tdk.gov.tr)
 

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder