Orhan Asena (1922-2001)

orhan asena

Oyun yazarı olarak öne çıkan Orhan Asena, 7 Ocak 1922'de Diyarbakır'da dünyaya geldi. İlk ve ortaöğrenimini Diyarbakır'da tamamladı. 1945'te İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesini bitirdi. Eğil, Niksar ve Ulukışla'da doktor olarak görev yaptı. 1955'te tıp öğrenimini ilerleterek çocuk hastalıkları uzmanı oldu. Sonrasında Çocuk Esirgeme Kurumu'nda ve SSK'da çalıştı.

Orhan Asena, daha sonra Almanya'ya giderek orada sekiz yıl doktorluk yaptı. Türkiye'ye döndükten sonra Ankara'ya yerleşti. Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüğü'nde çalıştı.

Orhan Asena, yazın hayatına daha çocuk yaşlarda iken şiir ve öykü yazarak başladı. İlk şiirleri "İstanbul" ve "Yaratılış" dergilerinde yayımlandı. İlk tiyatro çalışmalarını henüz lisede öğrenciyken yaptı. Zamanla oyun yazarlığına ağırlık vermeye başladı. İlk oyunu olan "Tanrılar ve İnsanlar-Gılgamış" Ankara Devlet Tiyatrosu'nda 1954-1955 yıllarında sahnelendi. Bu oyunu 1959'da da kitap olarak yayımlandı. Yapıt, İngilizce, Almanca, Fransızca, İspanyolca, Rusça ve İtalyancaya çevrildi.

Türk tiyatrosunun Shakespeare'i olarak anılan Orhan Asena, kırktan fazla oyun kaleme aldı ve oyunları hemen hemen Türkiye'deki bütün sahnelerde oynandı. Birçok oyunu kitap olarak yayımlandı. Orhan Asena ayrıca, "Atçalı Kel Mehmet" oyunuyla 1970 TRT Başarı Ödülü'nü aldı. Başarılı oyun yazarlığıyla İsmet Küntay Tiyatro Ödülü, Avni Dilligil Tiyatro Ödülü, Türkiye İş Bankası Büyük Tiyatro Ödülü'nü aldı. Yine 1988'de Kültür Bakanlığı tarafından verilen Devlet Sanatçısı unvanına layık görüldü.

Orhan Asena, 15 Şubat 2001'de Ankara'da hayata veda etti. Cenazesi, Cebeci Asri Mezarlığı'na defnedildi.

 
Edebi Kişiliği

  • Yazın hayatına şiir ve öykü türleriyle başlayan sanatçı oyun yazarı olarak ün yapar.
  • Eserlerinde toplumsal ve psikolojik alanları kapsayan konuları kaleme alır; tarihi olaylara değinir. Trajik olayların işlendiği "Hürrem Sultan" oyunu bunun başarılı bir örneğini oluşturur.
  • Suç, korku, dostluk, bireysel açmazlar, yalnızlık, zaaflar, kişisel bunalımlar oyunlarında üstünde durduğu ana kavramlar olur.
  • Başkaldırı temasının da egemen olduğu eserlerinde kişilerin iç çelişkilerini sergiler.
  • Bireyleri net tonlarla yani ak ya da kara olarak değil gri olarak sunar.
  • Gılgamış efsanesinden esinlenerek yazdığı "Tanrılar ve İnsanlar" eseri büyük yankı yapar.
  • Bazı tiyatro eleştirmenlerince "Türk tiyatrosunun Shakespeare'i" olarak nitelendirilir.
  • Orhan Asena'nın "Tanrılar ve İnsanlar-Gılgamış" oyunu, Nevit Kodallı'nın müziğiyle opera haline getirilir.
  • Toplumu değiştirme projesinin hâkim olduğu "Tohum ve Toprak" oyununda idealist bir devlet adamı olan Alemdar Mustafa Paşa'yı konu edinir. 
  • "Simavnalı Şeyh Bedreddin" oyununda düşünceleri uğruna kendi hayatından olan ünlü tasavvufçu Şeyh Bedreddin'in trajedisini işler.
  • "Atçalı Kel Mehmet" oyununda Aydın İhtilali'ne önderlik eden Atçalı Kel Mehmet'in şahsında insanların ezilişi ve başkaldırışını konu edinir.
  • "Şili'de Av" oyununda Şili Devlet Başkanı Salvador Allende'nin ölümüyle sonuçlanan darbe esnasında dışarıdaki insan avından kaçan yedi gencin hesaplaşma, tartışma ve çatışmalarını konu edinir.
  • "Ya Devlet Başa Ya Kuzgun Leşe" eserinde Kanuni Sultan Süleyman'ın oğulları arasındaki taht kavgasını işler.
  • "Ölü Kentin Nabzı" oyununda Şili'de 1977 yılında Pinochet'in baskı rejimine karşı direniş hareketini konu edinir.
  • "Hürrem Sultan"da Kanuni Sultan Süleyman dönemindeki iktidar mücadelelerini ele alır.
  • "Fadik Kız" oyununda Anadolu insanının sömürülüşünü hikâye eder.

 

Eserleri

Oyun

Tanrılar ve İnsanlar-Gılgamış

Hürrem Sultan

Tohum ve Toprak

Simavnalı Şeyh Bedrettin

Şili'de Av

Atçalı Kel Mehmet

Ölü Kentin Nabzı

Ölümü Yaşamak

Fadik Kızı

Gecenin Sonu

Toroslardan Öteye

Karagöz Emekli Oldu

Ayrıca bakınız



Öz (Saf) Şiir Anlayışını Sürdüren Şiir


Serbest Nazım ve Toplumcu Gerçekçi Şiir


Milli Edebiyat Zevk ve Anlayışını Sürdüren Şiir (Memleketçiler)


Birinci Yeni (Garipçiler)


Garip Dışında Yeniliği Sürdüren Şairler


Maviciler


Hisarcılar


İkinci Yeni Şiiri


1960 Sonrası (İkinci Yeni Sonrası) Toplumcu Şiir


1980 Sonrası Türk Şiiri


Cumhuriyet Döneminde Halk Şiiri


Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatında Anlatmaya Bağlı Metinler (Hikâye-Roman)


Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatında Göstermeye Bağlı Metinler (Tiyatro)


Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatında Öğretici Metinler


Ayrıca bakınız


Hiç yorum yok:

Yorum Gönder