Âşık Veysel Şatıroğlu

ÂŞIK VEYSEL ŞATIROĞLU (1894-1973)

asik veysel satirogluAsıl ismi "Veysel Şatıroğlu" olan Âşık Veysel Şatıroğlu, 25 Ekim 1894'te Sivas'ın Şarkışla ilçesinde çiftçi bir babanın çocuğu olarak dünyaya gelir. İki yaşındayken geçirdiği çiçek hastalığı yüzünden bir gözünü, daha sonra elim bir kaza neticesinde diğer gözünü kaybeder.

Âşık Veysel Şatıroğlu, gözlerinin dış aleme kapalı olması nedeniyle çocukların arasına karışmaz. Bu özelliğini fark eden babası ona bağlama alır. Bağlamayı öğrenen Veysel, ilkin başka ozanların bağlamalarını çalar. Daha sonra kendisinin kaleme aldığı eserleri çalmaya başlar. Türkiye'nin birçok yöresini gezerek bu türkülerini çalar ve herkesçe tanınan birisi olur.

Âşık Veysel Şatıroğlu, akrabaların kızı olan Esma Hanım ile evlenir. Bu eşinden olan ilk erkek çocuğunu kaybeder. Daha sonra da anne ve babasını kaybeder. Bu vesileyle hayata olumsuz bakmaya başlar. Eşinin de başka birisiyle kaçması Âşık Veysel Şatıroğlu'nu yıkar. Bütün bu olumsuzlukları unutmak için kendini türkülere verir. Acıklı, içten türküler söyleyerek kendini avutmaya çalışır.

Âşık Veysel Şatıroğlu, bu olumsuzluklar neticesinde memleketini terk ederek başka köye yerleşir. Burada da dolandırılır ve büyük sefalet çeker. 1931'de yapılan Halk Şiirleri Bayramı ile maddi ve manevi anlamda rahatlar. 1933'te Cumhuriyet'in onuncu yıl kutlamalarında "Atatürk'tür Türkiye'nin İhyası" adlı şiirini okur ve büyük beğeni toplar. Daha sonra "Gülizar" adında birisiyle hayatını birleştirir. 

 Âşık Veysel Şatıroğlu, 1941-1946 yılları arasında Köy Enstitülerinde bağlama ile halk türküleri dersleri verir. 1965'te çıkarılan özel kanunla kendisine maaş bağlanır. 1970'li yıllarda Selda Bağcan, Hümeyra, Fikret Kızılok, Esin Afşar gibi müzisyenler, Âşık Veysel'in deyişlerini düzenleyerek yaygınlaşmasını sağlar. Ayrıca anısına Şarkışla'da her yıl  şenlikler yapılır.

Âşıklık geleneğinin son büyük temsilcilerinden olan Âşık Veysel Şatıroğlu, 21 Mart 1973'te Sivas'ın Şarkışla ilçesine bağlı Sivralan köyünde hayata veda etti.


Edebi Kişiliği

  • Cumhuriyet Dönemi'nde, Halk Edebiyatı âşıklık geleneğini sürdüren en büyük ozan ve aynı zamanda bu zincirin son büyük temsilcisi sayılır.
  • Çocukluğunda (daha 7 yaşındayken) geçirdiği çiçek hastalığı yüzünden bir gözünü, sonraki yıllarda bir kaza sonucunda da diğer gözünü kaybeder. Bunun etkisiyle içine kapanıp içli, yanık şiirler dile getirmeye başlar.
  • Okuma yazması olmayan ümmi şairler arasında yer alır.
  • Eserlerinin dili oldukça yalın olan Âşık Veysel Şatıroğlu, dili de ustalıkla kullanır.  
  • İlk başlarda başka âşıkların türkülerini çalar. Sivas Lisesinde kendisinin edebiyat öğretmeni olan Ahmet Kutsi Tecer'in telkiniyle özgünleşir. Kendi sözlerini yazıp dile getirmeye başlar. Onu ülkeye tanıtan ve ünlü biri olmasına vesile olan kişi de yine Ahmet Kutsi Tecer olur.
  • İnsan aşkı, yurt sevgisi, doğa sevgisi, yurt güzellikleri, insanlık aşkını dile getiren güzelleme, methiye, taşlama, şathiye, devriye gibi türlerde şiirler söyler.
  • Yunus Emre, Pir Sultan Abdal, Karacaoğlan, Dadaloğlu ve Emrah'tan etkilenir.
  • Tasavvufla ilgili görüşler de şiirlerinde işlenir.
  • Din, siyaset, toplumsal olaylara inceden inceye eleştiriler yönelttiği şiirleri de vardır.
  • Şiirlerinde  Hüzün ile yaşama sevinci; umutsuzluk, iyimserlik gibi zıt duygular aynı anda işlenir. 
  • "Toprak şairi" olarak da bilinir. "Benim sadık yârim kara topraktır." dizeleri onunla özdeşleşir.
  • Şiirlerinde hece ölçüsünün 8'li ve 11'li kalıplarını kullanır.
  • Ümit Yaşar Oğuzcan, onun şiirlerini "Dostlar Beni Hatırlasın" ismiyle yayımlar.
  • Şiirlerini; "Deyişler", "Sazımdan Sesler", ve "Dostlar Beni Hatırlasın" isimleriyle kitaplaştırır. Ölümünden sonra 1984'te eserleri "Bütün Şiirleri" adıyla tekrar yayımlanır.


Eserleri

Şiir
Dostlar Beni Hatırlasın
Sazımdan Sesler
Deyişler

Âşık Veysel'in Şiirlerinden Örnekler

BENİM SADIK YÂRİM KARA TOPRAKTIR

Dost dost diye nicesine sarıldım
Benim sadık yârim kara topraktır
Beyhude dolandım boşa yoruldum
Benim sadık yârim kara topraktır

Nice güzellere bağlandım kaldım
Ne bir vefa gördüm ne fayda buldum
Her türlü isteğim topraktan aldım
Benim sadık yârim kara topraktır

Koyun verdi kuzu verdi süt verdi
Yemek verdi ekmek verdi et verdi
Kazma ile döğmeyince kıt verdi
Benim sadık yârim kara topraktır

Ademden bu deme neslim getirdi
Bana türlü türlü meyva yetirdi
Her gün beni tepesinde götürdü
Benim sadık yârim kara topraktır

Karnın yardım kazmayınan belinen
Yüzün yırttim tırnağınan elinen
Yine beni karşıladı gülünen
Benim sadık yârim kara topraktır

İşkence yaptıkça bana gülerdi
Bunda yalan yoktur herkes de gördü
Bir çekirdek verdim dört bostan verdi
Benim sadık yârim kara topraktır

Havaya bakarsam hava alırım
Toprağa bakarsam dua alırım
Topraktan ayrılsam nerde kalırım
Benim sadık yârim kara topraktır

Dileğin var ise Allah'tan
Almak için uzak gitme topraktan
Comertlik toprağa verilmiş Hak'tan
Benim sadık yârim kara topraktır

Hakikat ararsan açık bir nokta
Allah kula yakın kul Allaha
Hak'kın hazinesi gizli toprakta
Benim sadık yârim kara topraktır

Bütün kusurlarım toprak gizliyor
Merhem çalıp yaralarım düzlüyor
Kolun açmış yollarımı gözlüyor
Benim sadık yârim kara topraktır

Herkim olursa bu sırra mazhar
Dünyaya bırakır ölmez bir eser
Gün gelir Veysel'i bağrına basar
Benim sadık yârim kara topraktır

Âşık Veysel Şatıroğlu


UZUN İNCE BİR YOLDAYIM

Uzun ince bir yoldayım
Gidiyorum gündüz gece
Bilmiyorum ne haldeyim
Gidiyorum gündüz gece

Dünyaya geldiğim anda
Yürüdüm aynı zamanda
İki kapılı bir handa
Gidiyorum gündüz gece

Uykuda dahi yürüyorum
Kalmaya sebeb arıyorum
Gidenleri hep görüyorum
Gidiyorum gündüz gece

Kırk dokuz yıl bu yollarda
Ovada dağda çöllerde
Düşmüşüm gurbet ellerde
Gidiyorum gündüz gece

Şaşar Veysel işbu hale
Gâh ağlaya gahi güle
Erişmek için menzile
Gidiyorum gündüz gece

Âşık Veysel Şatıroğlu



DOSTLAR BENİ HATIRLASIN

Ben giderim adım kalır
Dostlar beni hatırlasın
Düğün olur bayram gelir
Dostlar beni hatırlasın

Can bedenden ayrılacak
Tütmez baca yanmaz ocak
Selam olsun kucak kucak
Dostlar beni hatırlasın

Açar solar türlü çiçek
Kimler gülmüş kim gülecek
Murat yalan, ölüm gerçek
Dostlar beni hatırlasın

Gün ikindi akşam olur
Gör ki başa neler gelir
Veysel gider adı kalır
Dostlar beni hatırlasın

Âşık Veysel Şatıroğlu



BEN GİDERİM SAZIM SEN KAL DÜNYADA

Ben giderim sazım sen kal dünyada
Gizli sırlarımı aşikar etme
Lâl olsun dillerin söyleme yada
Garip bülbül gibi ah ü zar etme

Gizli dertlerimi sana anlattım
Çalıştım sesimi sesine kattım
Bebe gibi kollarımda yaylattım
Hayali hatır et beni unutma

Bahçede dut iken bilmezdin sazı
Bülbül konar mıydı dalına bazı
Hangi kuştan aldın sen bu avazı
Söyle doğrusunu gel inkar etme

Benim her derdime ortak sen oldun
Ağlarsam ağladın gülersem güldün
Sazım bu sesleri turnadan m'aldın
Pençe vurup sarı teli sızlatma

Ay geçer yıl geçer uzarsa ara
Giyin kara libas yaslan duvara
Yanından göğsünden açılır yara
Yâr gelmezse yaraların elletme

Sen petek misali Veysel de arı
İnleşir beraber yapardık balı
Ben bir insanoğlu sen bir dut dalı
Ben babamı sen ustanı unutma

Âşık Veysel Şatıroğlu


GÜZELLİĞİN ON PAR'ETMEZ

Güzelliğin on par'etmez
Bu bendeki aşk olmasa
Eğlenecek yer bulaman
Gönlümdeki köşk olmasa

Tabirin sığmaz kaleme
Derdin dermandir yareme
İsmin yayılmaz aleme
Aşıklarda meşk olmasa

Kim okurdu kim yazardı
Bu düğümü kim çözerdi
Koyun kurt ile gezerdi
Fikri başka başk'olmasa

Güzel yüzün görülmezdi
Bu aşk bende dirilmezdi
Güle kıymet verilmezdi
Aşık ve maşuk olmasa

Senden aldım bu feryadı
Bu imiş dünyanın tadı
Anılmazdı Veysel adı
O sana âşık olmasa

Âşık Veysel Şatıroğlu


Ayrıca bakınız


1. Öz (Saf) Şiir Anlayışını Sürdüren Şiir

2. Serbest Nazım ve Toplumcu Gerçekçi Şiir

3. Milli Edebiyat Zevk ve Anlayışını Sürdüren Şiir (Memleketçiler)

4. Birinci Yeni (Garipçiler)

5. Garip Dışında Yeniliği Sürdüren Şairler

6. Maviciler

7. Hisarcılar

8. İkinci Yeni Şiiri

9. 1960 Sonrası (İkinci Yeni Sonrası) Toplumcu Şiir

10. 1980 Sonrası Türk Şiiri

11. Cumhuriyet Döneminde Halk Şiiri
Âşık Veysel Şatıroğlu (1894-1973)

Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatında Anlatmaya Bağlı Metinler (Hikâye-Roman)

Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatında Göstermeye Bağlı Metinler (Tiyatro)

Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatında Öğretici Metinler

Ayrıca bakınız


Gönderen zaman:

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

Kaydol: Kayıt Yorumları (Atom)