Şair, yazar ve edebiyat tarihçisi kimlikleriyle öne çıkan Ahmet Hamdi Tanpınar, 23 Haziran 1909'da İstanbul'da dünyaya geldi. Kadı Hüseyin Fikri Efendi'nin oğludur. Çocukluk yılları babasının görev icabı bulunduğu Anadolu'nun farklı illerinde geçer. Annesini küçük yaşlarda kaybeder.
Ahmet Hamdi Tanpınar, lise öğrenimini
Antalya'da tamamlar. Yükseköğrenimi için İstanbul'a gider. Burada bir süre Halkalı Ziraat Mektebinde bir
yıl parasız yatılı olarak okur. Sonra İstanbul Üniversitesi Edebiyat
Fakültesine girer. Bu okul, Tanpınar'ın edebiyat yaşamı için büyük önem arz
eder. Burada Yahya Kemal Beyatlı'nın öğrencisi olur. Şiir zevkiyle millet ve
tarih bilincinin oluşumunda Yahya Kemal'in büyük etkisi olur. "Hüsrev ü
Şirin" mesnevisi üzerine hazırladığı tez çalışmasıyla 1923'te buradan
mezun olur.
Ahmet Hamdi Tanpınar, 1923'te Erzurum'da edebiyat öğretmenliğine başlar. Daha sonra sırasıyla Konya Lisesi ve Ankara Erkek Lisesinde öğretmenlik yapar. 1930-1932 yılları arasında Gazi Eğitim Enstitüsünde edebiyat öğretmenliği yapar. Ayrıca Ankara Kız ve Erkek Liselerinde ders vermeye devam eder. 1933'ten sonra İstanbul'da bulunan Kadıköy Lisesinde edebiyat öğretmenliği görevinde bulunur. Yine Güzel Sanatlar Akademisinde sanat tarihi ve estetik dersleri verir.
Ahmet Hamdi Tanpınar, 1939'da İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesinde Türk Edebiyatı Kürsüsü profesörlüğüne getirilir. Daha sonra politikaya girmeye karar verir. 1942 ara seçimlerinde Cumhuriyet Halk Partisi Maraş milletvekili sıfatıyla TBMM'de yer alır. 1946 seçimlerinde aday gösterilmeyince bir süre Milli Eğitim Müfettişliği yapar. Sonra Güzel Sanatlar Akademisinde derslere girer. Yeniden İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümüne döner.
Ahmet Hamdi Tanpınar, yazın çalışmalarına "Altın Kitap" dergisinde yayımlanan "Musul Akşamları" şiiriyle başlar. İlk şiirlerinde imge zenginlikleri ve müzikal nitelikler ön plana çıkar. Daha sonra "Dergâh" dergisi başta olmak üzere "Mecmua", "Hayat", "Görüş", "Ülkü", "Varlık", "Oluş", "Kültür Haftası", "Aile" dergilerinde şiirleri yayımlanır. İlk yazısı da 1928'de "Hayat" dergisinde çıkar. Ahmet Hamdi Tanpınar'ın en tanınmış şiiri olan "Bursa'da Zaman", şiiri 1941'de "Ülkü" mecmuasında yayımlanır. 1943'te de öykülerini içeren "Abdullah Efendi'nin Rüyaları" ile "Yağmur", "Raks" ve "Kadehler" şiirlerini yayımlar.
Ahmet Hamdi Tanpınar'ın, "Mahur Beste" ismindeki ilk romanı 1944'te "Ülkü" dergisinde tefrika edilir. "Beş Şehir" ismindeki denemesini de 1946'da kitap haline getirir. "Huzur" romanını 1949'da; 1950 yılında da "Sahnenin Dışındakiler" romanını yayımlar. Ayrıca "19. Asır Türk Edebiyat Tarihi" eserini de yayımlar. Bu eserlerini "Yaz Yağmuru" romanı takip eder. "Saatleri Ayarlama Enstitüsü" romanını kitaplaştırır.
Ahmet Hamdi
Tanpınar, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesindeyken 24 Ocak 1962'de
İstanbul'da kalp krizi neticesinde hayata veda etti. Cenazesi, Aşiyan
Mezarlığı'na Yahya Kemal'in mezarının yanına defnedildi.
- Şiir, öykü, deneme, roman, makale, edebiyat
tarihi, biyografi, psikolojik hikâye türlerinde eser veren çok yönlü bir
sanatçıdır.
- Cumhuriyet Dönemi'nin saf şiir anlayışını
sürdüren sanatçıları arasında yer alır.
- Şairliğiyle ön plana çıkar. "Musiki, his,
hayal, zaman, bilinçaltı" kavramları şiirlerinin ana unsurlarını
oluşturur.
- Musiki özelliğinin yanında resim sanatına da ilgi
duyan Ahmet Hamdi Tanpınar, şiirlerinde tablo şeklinde manzaralar çizer.
- Edebiyat tarihçisi olarak edebiyatımıza yeni bir
bakış açısı kazandırır. "19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi" eseri
bu anlamda ön plana çıkar. Ahmet Hamdi Tanpınar'ın bu araştırma ve
inceleme kitapları üniversitelerde ders kitapları olarak okutulur.
- Edebiyat, sanat tarihi, mitoloji, estetik
öğretmenlikleri ve Yeni Türk Edebiyatı alanında profesörlük görevlerinde
bulunur.
- Doğu ile Batı kültürlerini büyük bir ustalıkla
birleştiren Ahmet Hamdi Tanpınar, yazın hayatına şiirle başlar. Sonrasında
Türk edebiyatına önemli romanlar kazandırır.
- Yapıtlarında Yahya Kemal, yer yer Ahmet Haşim ve
Fransız sembolistlerin etkisi görülür.
- Şiirlerinde aşk, ölüm, sanat ile kâinat ve
insanlar arasındaki ilişkileri işler.
- "Bursa'da Zaman" ve "Ne İçindeyim
Zamanın" örneklerinde olduğu gibi "zaman" kavramını
eserlerinde çok fazla ön plana çıkarır. Yine Bergson'un zaman kuramı Ahmet
Hamdi Tanpınar'ın şiirine "Ne içindeyim zamanın/ Ne de büsbütün
dışında" şeklinde yansır. Mezar taşının üzerinde bile "Ne
İçindeyim Zamanın" şiirinin ilk mısrası yazılıdır.
- "Rüya", Ahmet Hamdi Tanpınar'ın
şiirlerinde önemli bir özellik olarak ön plana çıkar. Rüyayı insanı
rahatlatan bir unsur olarak görür. Hemen hemen bütün eserlerinde rüyayı önemser.
- Sanatı bir tarafa bırakarak hayatı boyunca hep
güzel, etkileyici ve kusursuz şiirler yazmayı düşünür.
- Şiirlerinde yalın bir dil kullanan Ahmet Hamdi
Tanpınar, mecaz ve soyut sözcüklerle dolu kendine özgü bir cümle yapısı
kurar. Şiir diliyle nesir dilini olabildiğince birbirine yaklaştırmaya
çalışır. Düzyazı türündeki bazı eserlerinde şiirsel özelliklerin ön plana
çıkması bunun bir sonucu olarak düşünülebilir.
- Şiirlerinde hece ölçüsüne bağlı kalır. Son dönem
şiirlerinde serbest şiire yönelir.
- Roman ve öykülerinde psikolojik unsurlar önemli
bir yer tutar. "Huzur", romanında bu özellik daha fazla ön plana
çıkar. Ahmet Hamdi Tanpınar, dış âlemi iç dünyasına aksettirerek kendi
dünyasında değiştirip okuyucusuna aktarır. Ayrıca romanlarında geçmişe
özlem de önemli bir tema olarak öne çıkar.
- Türk edebiyatının en önemli yapıtlarından olan
"Huzur" romanını yazar. Ahmet Hamdi Tanpınar'ın en önemli eseri
olarak ön plana çıkan roman, dört bölümden oluşur. Psikolojik
unsurların öne çıktığı eserde Mümtaz'ın ruhsal durumu, düşünce ve rüyaları
üzerinde durur. Mümtaz ve Nuran'ın aşkı etrafında Doğu ile Batı, eski ile
yeni değerler ve bu değerler çatışmasının doğurduğu bireysel bunalımları
işler.
- "Saatleri Ayarlama Enstitüsü" romanıyla
Türk toplumundaki yanlış tutumları ironik bir tarzla ele alır. Cumhuriyet
Dönemi'yle değişen insanın iç buhranını yansıtır. Bu romanında
Egzistansiyalizmden etkilenir. Eserde "Hayri İrdal" ana kahraman
olarak öne çıkar.
- "Beş Şehir" ismindeki deneme kitabında
Ankara, Erzurum, Bursa, Konya ve İstanbul'u konu alır. Bu şehirleri
tabiatından kültürüne kadar geniş bir şekilde ve hayatımızda kaybolan
şeylerin ardında duyulan üzüntü sloganıyla anlatır.
- "Mahur Beste" romanında Osmanlı
Devleti'nin son dönemindeki elit bir çevrenin yaşamını konu edinir.
- "Sahnenin Dışındakiler" romanında
Kurtuluş Savaşı'nı işler.
- "Aynadaki Kadın" tamamlanmamış romanı
olarak bilinir.
Şiirler
Huzur
Mahur Beste
Sahnenin
Dışındakiler
Saatleri
Ayarlama Enstitüsü
Aynadaki Kadın
Beş Şehir
19. Asır Türk
Edebiyat Tarihi
Yaşadığım
Gibi
Hiç yorum yok:
Yorum Gönderme