AHMET HAMDİ TANPINAR (1901-1962)
Şair,
yazar ve edebiyat tarihçisi kimlikleriyle öne çıkan Ahmet Hamdi Tanpınar, 23
Haziran 1909'da İstanbul'da dünyaya geldi. Kadı Hüseyin Fikri Efendi'nin
oğludur. Çocukluk yılları babasının görev icabı bulunduğu Anadolu'nun farklı
illerinde geçer. Annesini küçük yaşlarda kaybeder.
Ahmet
Hamdi Tanpınar, lise öğrenimini Antalya'da tamamlar. Yükseköğrenimi için
İstanbul'a gider. Burada bir süre
Halkalı Ziraat Mektebinde bir yıl parasız yatılı olarak okur. Sonra İstanbul
Üniversitesi Edebiyat Fakültesine girer. Bu okul, Tanpınar'ın edebiyat yaşamı
için büyük önem arz eder. Burada Yahya Kemal Beyatlı'nın öğrencisi olur.
Şiir zevkiyle, millet ve tarih bilincinin oluşumunda Yahya Kemal'in büyük
etkisi olur. "Hüsrev ü Şirin" mesnevisi üzerine hazırladığı tez çalışmasıyla
1923'te buradan mezun olur.
Ahmet
Hamdi Tanpınar, 1923'te Erzurum'da edebiyat öğretmenliğine
başlar. Daha sonra sırasıyla Konya Lisesi ve Ankara Erkek Lisesinde
öğretmenlik yapar. 1930-1932 yılları arasında Gazi Eğitim Enstitüsünde
edebiyat öğretmenliği yapar. Ayrıca Ankara Kız ve Erkek Liselerinde ders vermeye
devam eder. 1933'ten sonra İstanbul'da bulunan Kadıköy Lisesinde edebiyat
öğretmenliği görevinde bulunur. Yine Güzel Sanatlar Akademisinde sanat tarihi ve estetik
dersleri verir.
Ahmet
Hamdi Tanpınar, 1939'da İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesinde Türk Edebiyatı
Kürsüsü profesörlüğüne getirilir. Daha sonra politikaya girmeye karar verir.
1942 ara seçimlerinde Cumhuriyet Halk Partisi Maraş milletvekili sıfatıyla TBMM'de
yer alır. 1946 seçimlerinde aday gösterilmeyince bir süre Milli Eğitim
Müfettişliği yapar. Sonra Güzel Sanatlar Akademisinde derslere girer. Yeniden İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı
Bölümüne döner.
Ahmet
Hamdi Tanpınar, yazın çalışmalarına "Altın Kitap" dergisinde yayımlanan "Musul
Akşamları" şiiriyle başlar. İlk şiirlerinde imge zenginlikleri ve müzikal
nitelikler ön plana çıkar. Daha sonra "Dergâh" dergisi başta olmak üzere "Mecmua", "Hayat",
"Görüş", "Ülkü", "Varlık", "Oluş", "Kültür Haftası", "Aile" dergilerinde
şiirleri yayımlanır. İlk yazısı da 1928'de "Hayat" dergisinde çıkar. Ahmet Hamdi Tanpınar'ın en tanınmış şiiri olan "Bursa'da Zaman", şiiri 1941'de "Ülkü"
mecmuasında yayımlanır. 1943'te de öykülerini içeren "Abdullah Efendi'nin
Rüyaları" ile "Yağmur", "Raks" ve "Kadehler" şiirlerini yayımlar.
Ahmet Hamdi Tanpınar'ın, "Mahur
Beste" ismindeki ilk romanı 1944'te "Ülkü" dergisinde tefrika edilir. "Beş
Şehir" ismindeki denemesini de 1946'da kitap haline getirir. "Huzur" romanını 1949'da; 1950
yılında da "Sahnenin Dışındakiler" romanını yayımlar. Ayrıca "19. Asır Türk Edebiyat Tarihi" eserini de yayımlar. Bu eserlerini "Yaz
Yağmuru" romanı takip eder. "Saatleri Ayarlama Enstitüsü" romanını kitaplaştırır.
Ahmet
Hamdi Tanpınar, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesindeyken 24 Ocak
1962'de İstanbul'da kalp krizi neticesinde hayata veda etti. Cenazesi, Aşiyan
Mezarlığı'na Yahya Kemal'in mezarının yanına defnedildi.
Edebi Kişiliği
- Şiir, öykü, deneme, roman, makale, edebiyat
tarihi, biyografi, psikolojik hikâye türlerinde eser veren çok yönlü bir
sanatçıdır.
- Cumhuriyet Dönemi'nin saf şiir anlayışını
sürdüren sanatçıları arasında yer alır.
- Şairliğiyle ön plana çıkar. "Musiki, his, hayal,
zaman, bilinçaltı" kavramları şiirlerinin ana unsurlarını oluşturur.
- Musiki özelliğinin yanında resim sanatına da ilgi
duyan Ahmet Hamdi Tanpınar, şiirlerinde tablo şeklinde manzaralar çizer.
- Edebiyat tarihçisi olarak edebiyatımıza yeni bir
bakış açısı kazandırır. "19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi" eseri bu anlamda ön
plana çıkar. Ahmet Hamdi Tanpınar'ın bu araştırma ve inceleme kitapları üniversitelerde
ders kitapları olarak okutulur.
- Edebiyat, sanat tarihi, mitoloji, estetik öğretmenlikleri
ve Yeni Türk Edebiyatı alanında profesörlük görevlerinde bulunur.
- Doğu ile Batı kültürlerini büyük bir ustalıkla
birleştiren Ahmet Hamdi Tanpınar, yazın hayatına şiirle başlar, sonrasında
Türk edebiyatına önemli romanlar kazandırır.
- Yapıtlarında Yahya Kemal, yer yer Ahmet Haşim ve
Fransız sembolistlerin etkisi görülür.
- Şiirlerinde aşk, ölüm, sanat ile kâinat ve insanlar arasındaki ilişkileri işler.
- "Bursa'da Zaman" ve "Ne İçindeyim Zamanın" örneklerinde olduğu gibi "zaman" kavramını eserlerinde çok fazla ön plana
çıkarır. Yine Bergson'un zaman kuramı Ahmet Hamdi Tanpınar'ın şiirine "Ne
içindeyim zamanın/ Ne de büsbütün dışında" şeklinde yansır. Mezar taşının
üzerinde bile "Ne İçindeyim Zamanın" şiirinin ilk mısrası yazılıdır.
- "Rüya", Ahmet Hamdi Tanpınar'ın şiirlerinde önemli
bir özellik olarak ön plana çıkar. Rüyayı insanı rahatlatan bir unsur olarak
görür. Hemen hemen bütün eserlerinde rüyayı önemser.
- Sanatı bir tarafa bırakarak hayatı boyunca hep
güzel, etkileyici ve kusursuz şiirler yazmayı düşünür.
- Şiirlerinde yalın bir dil kullanan Ahmet Hamdi
Tanpınar, mecaz ve soyut sözcüklerle dolu kendine özgü bir cümle yapısı
kurar. Şiir diliyle nesir dilini olabildiğince birbirine yaklaştırmaya
çalışır. Düzyazı türündeki bazı eserlerinde şiirsel özelliklerin ön plana
çıkması bunun bir sonucu olarak düşünülebilir.
- Şiirlerinde hece ölçüsüne bağlı kalır. Son dönem
şiirlerinde serbest şiire yönelir.
- Roman ve öykülerinde psikolojik unsurlar önemli
bir yer tutar. "Huzur", romanında bu özellik daha fazla ön plana çıkar.
Ahmet Hamdi Tanpınar, dış âlemi iç dünyasına aksettirerek kendi dünyasında
değiştirip okuyucusuna aktarır. Ayrıca romanlarında geçmişe özlem de
önemli bir tema olarak öne çıkar.
- Türk edebiyatının en önemli yapıtlarından olan
"Huzur" romanını yazar. Ahmet Hamdi Tanpınar'ın en önemli eseri olarak ön
plana çıkan roman, dört bölümden oluşur. Psikolojik unsurların öne
çıktığı eserde Mümtaz'ın ruhsal durumu, düşünce ve rüyaları üzerinde
durur. Mümtaz ve Nuran'ın aşkı etrafında Doğu ile Batı, eski ile yeni
değerler ve bu değerler çatışmasının doğurduğu bireysel bunalımları işler.
- "Saatleri Ayarlama Enstitüsü" romanıyla Türk
toplumundaki yanlış tutumları ironik bir tarzla ele alır. Cumhuriyet
Dönemi'yle değişen insanın iç buhranını yansıtır. Bu romanında
Egzistansiyalizmden etkilenir. Eserde "Hayri İrdal" ana kahraman olarak öne
çıkar.
- "Beş Şehir" ismindeki deneme kitabında Ankara,
Erzurum, Bursa, Konya ve İstanbul'u konu alır. Bu şehirleri tabiatından
kültürüne kadar geniş bir şekilde ve hayatımızda kaybolan şeylerin
ardında duyulan üzüntü sloganıyla anlatır.
- "Mahur Beste" romanında Osmanlı Devleti'nin son
dönemindeki elit bir çevrenin yaşamını konu edinir.
- "Sahnenin Dışındakiler" romanında Kurtuluş
Savaşı'nı işler.
- "Aynadaki Kadın" tamamlanmamış romanı olarak bilinir.
Eserleri
Şiir
Şiirler
Roman
Huzur
Mahur Beste
Sahnenin Dışındakiler
Saatleri Ayarlama Enstitüsü
Aynadaki Kadın
Deneme
Beş Şehir
Edebiyat Tarihi
19. Asır Türk Edebiyat Tarihi
Makale
Yaşadığım Gibi
Ayrıca bakınız
1. Öz (Saf) Şiir Anlayışını Sürdüren Şiir
Ahmet Hamdi Tanpınar (1901-1962)
2. Serbest Nazım ve Toplumcu Gerçekçi Şiir
3. Milli Edebiyat Zevk ve Anlayışını Sürdüren Şiir (Memleketçiler)
4. Birinci Yeni (Garipçiler)
5. Garip Dışında Yeniliği Sürdüren Şairler
6. Maviciler
7. Hisarcılar
8. İkinci Yeni Şiiri
9. 1960 Sonrası (İkinci Yeni Sonrası) Toplumcu Şiir
10. 1980 Sonrası Türk Şiiri
11. Cumhuriyet Döneminde Halk Şiiri
Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatında Anlatmaya Bağlı Metinler (Hikâye-Roman)
Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatında Göstermeye Bağlı Metinler (Tiyatro)
Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatında Öğretici Metinler
Ayrıca bakınız
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder