"Tamlayan ve tamlanan"ları ortak olmadıkları halde
bunları ortakmış gibi düşünmekten kaynaklanan anlatım bozukluklarıdır. Yine bir
sıfatla bir adın ortak tamlanana bağlanması anlatım bozukluğuna neden
olur.
Örnekler
Olaylar, ekonomik ve sağlık açısından ele alınmalı.
Bir sıfatla bir adın ortak tamlanana bağlanmasından kaynaklanan
anlatım bozukluğu söz konusudur. Cümle; "Olaylar, ekonomik açısından ve
sağlık açısından ele alınmalı." şeklinde yanlış oluşturulmuştur.
"Ekonomik açı" ve "sağlık açısı" olması gerekir. Birincisi
sıfat; ikincisi isim tamlamasıdır. Cümledeki anlatım bozukluğu şu şekilde
giderilebilir:
Olaylar, ekonomik açıdan ve sağlık açısından ele
alınmalı.
Valilik tarafından bütün özel ve devlet okulları tatil
edildi.
Cümle; "Valilik tarafından bütün özel okulları ve devlet okulları tatil
edildi." şeklinde yanlış oluşturulmuştur. "Özel" sözcüğünden
sonra "okullar" sözcüğü getirilmelidir. "Özel okullar"
sıfat; "devlet okulları" isim tamlamasıdır. Cümledeki anlatım
bozukluğu şu şekilde giderilebilir:
Valilik tarafından bütün özel okullar ve devlet okulları tatil edildi.
Afetzedelere her türlü tıbbi ve gıda yardımı yapıldı.
Bir sıfatla bir ismin aynı tamlanana bağlanmasından kaynaklanan
anlatım bozukluğu vardır. "Yardımı" tamlananı ortak kullanılmıştır.
"Tıbbi yardım" ve "gıda yardımı" şeklinde olması gerekir.
Birincisi sıfat; ikincisi isim tamlaması şeklindedir. Cümlenin doğrusunu
yazacak olursak:
Afetzedelere her türlü tıbbi yardım ve gıda yardımı yapıldı.
Bu yasadan özel ve kamu kuruluşlarında çalışanlar
yararlanacak.
"Kuruluşlarında" tamlananı ortak kullanılmıştır. Sıfat
da isim de (özel ve kamu sözcükleri) bu sözcüğe bağlanmıştır. Bu yanlışlıklar,
anlatım bozuklukları ile ilgili sorularda hemen fark edilmeyebilir. Onun için
bağlaçların olduğu yerlere dikkat etmek gerekir. "Özel kuruluşlar"
bir sıfat; "kamu kuruluşları" bir isim tamlamasıdır. Cümledeki
anlatım bozukluğu şu şekilde giderilebilir:
Bu yasadan özel kuruluşlarla kamu kuruluşlarında çalışanlar
yararlanacak.
Şehrimizde çeşitli kültürel ve sanat etkinlikleri
gerçekleştirildi.
Yukarıdaki cümlede "kültürel" ve "sanat"
sözcüklerinin aynı tamlanana bağlandığını görmekteyiz. "Kültürel
etkinlikleri" tamlaması Türkçe söz dizimine aykırıdır. Cümledeki
yanlışlık şöyle düzeltilebilir:
Şehrimizde çeşitli kültürel etkinlikler ve sanat etkinlikleri
gerçekleştirildi.
Bu önlemler ekonomik ve sağlık açısından yararlı sonuçlar
verdi.
Cümle; "Bu önlemler ekonomik açısından ve sağlık açısından
yararlı sonuçlar verdi." şeklindedir. Bu da dil ve anlatım açısından bozuk
bir ifadedir. "Ekonomik açısından" değil de "ekonomik
açı"dan olması gerekir. Birinci tamlama, sıfat tamlaması; ikincisi isim
tamlamasıdır. Cümlenin doğrusu aşağıdaki gibidir:
Bu önlemler ekonomik açıdan ve sağlık açısından yararlı
sonuçlar verdi.
Bunu kendim ve arkadaşlarım adına söylüyorum.
"Adına" tamlanan unsurunun ortak kullanılmasından
kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır. "Kendim adına" öbeği,
Türkçenin söz dizimine aykırıdır. Cümledeki anlatım bozukluğu şu şekilde
giderilebilir:
Bunu kendi adıma ve arkadaşlarım adına söylüyorum.
Güvenlik ve askeri makamlarca görevlendirilen personel başarılı oldu.
"Güvenlik"
ve "askeri" "tamlayanlar"ı aynı "tamlanan"a
bağlanmıştır. "Güvenlik makamlarca" gibi bir tamlama olmaz. Cümledeki
anlatım bozukluğu şu şekilde giderilebilir:
Güvenlik makamları ve askeri makamlarca görevlendirilen
personel başarılı oldu.
Ayrıca bakınız
Anlam Bakımından Anlatım Bozuklukları-Bağdaşıklık
Duruluk İlkesine Aykırılık (Gereksiz Sözcük Kullanmak)
Sözcükleri Birbiriyle Karıştırma-Yanlış Anlamda Kullanma
Yerinde Kullanılmayan Sözcük veya Öğeler (Sözün Yanlış Yerde Kullanılması)
Zamir Eksikliğinden Kaynaklanan Anlatım Bozuklukları (Anlam Belirsizliği)
Anlamca Çelişen Sözcüklerin Bir Arada Kullanılması
Yapısı Yanlış Sözcük Kullanmak
Yardımcı Eylemleri Gereksiz Kullanmak
Yapı Bakımından Anlatım Bozuklukları-Bağlaşıklık
Özne Yüklem Uygunluğuna Aykırı Yanlışlıklar
Öğe Eksikliğinden Kaynaklanan Anlatım Bozuklukları
Ek Yanlışları (Tamlayan Eki Eksikliği)
Yardımcı Eylem, Eylemsi Eksikliği vb. Yanlışlıklar
Anlatım Bozuklukları Konu Testleri
Anlatım Bozuklukları Konu Anlatımı
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder