Edebiyat Okulu: Parantez Yay Ayraç İşareti ve Kullanıldığı Yerler

1. Eşanlamlı sözcükler, eş değerdeki tarihler ve rakamlar parantez (yay ayraç) içinde gösterilir.

Örnek

Cümle anlamında tek anlamadığım yer nesnel (objektif) kavramıydı.

Edebiyat (yazın) güzel sanatların en önemli dallarındandır.

Kasabaya ulaşmak için daha 5 km (5000 metre) gitmeleri gerekiyordu.

2. Tiyatro eserlerinde konuşanın hareketlerini, durumunu anlatan yerler ile ek açıklamaların belirtilmesinde kullanılır.

Örnek 1

Dekor: (Geniş bir köy evinin salonudur. İki yan tarafta divan vardır. Orta yerde kilim bulunur.)

Erkek Sesi — (Dışarıdan) Ayşe kadın!.. Ayşe kadın! Çabuk hazırlan! Düşman neredeyse köye girmek üzeredir.

Ayşe Kadın — (Cephane sandıklarından birisini daha evin bodrumuna indirir.) Biraz daha işim var. Bitirir bitirmez ben de geleceğim. Siz yolunuza devam edin.

Örnek 2

Sarı Naciye — (Fırlayarak): Sen kim oluyorsun be ırgat?

3. Yabancı sözcüklerin telaffuzu parantez içerisinde belirtilir.

Örnek

Voltaire (Volter) ünlü eserleriyle edebiyat dünyamıza damgasını vurmuştur.

Shakespeare (Şekspir) İngilizcenin en büyük şairi kabul edilir.

Balzac, (Balzak) köy kökenli bir ailenin çocuğudur.

Guy de Maupassant (Güy dö Mopasan) 1850'de Fransa'da dünyaya gelen bir romancı ve kısa öykü yazarı olarak bilinir.

Bacon (Beykın) İngiliz edebiyatında deneme türüyle ün yapmıştır.

4. Kişilerin doğum ve ölüm tarihleri parantez içinde gösterilir.

Örnek

Edebiyat tarihimizde iz bırakan Fazı Hüsnü Dağlarca (1914-2008) yılları arasında yaşamıştır.

5. Bir söze alay, kinaye veyahut küçümseme anlamı kazandırmak için kullanılan ünlem işareti yay ayraç içine alınır.

Örnek

Yeni başkan çok akıllı (!) olduğunu her defasında söyleyip duruyor.

Mustafa kadar zeki (!) birisi ancak bu sorunu çözer.

Siyasetçilerimizin adaletli (!) olduklarına inancımız tamdır.

Onun aldığı isabetli (!) kararlar neticesinde buradayız.

6. Bir bilginin şüpheyle karşılandığını veya kesin olmadığını belirtmek amacıyla kullanılan soru işareti parantez (yay ayraç) içine alınır.

Örnek

Köroğlu'nun Bolu'da (?) yaşamıştır.

Karacaoğlan'ın Güneydoğu Anadolu'da (?) yaşadığı bilinir.

Fatih Anadolu Lisesi'nden 1997 (?) yılında mezun olmuş.

Dede Korkut'un (570?-632) yılları arasında, Hz. Muhammed (S.A.V) zamanında yaşadığı rivayet edilmektedir.

Fuzuli'nin 1483 (?) yılında Kerbela'da doğduğu tahmin edilir.

7. Bir yazının maddelerini belirten sayı veya harflerden sonra kapama ayracı konur.

Örnek

Sıfatlar temelde ikiye ayrılır:

I) Belirtme Sıfatları

II) Niteleme Sıfatları

İstiare sanatı ikiye ayrılır:

1) Açık İstiare

2) Kapalı İstiare

Tamlamalarda iki unsur yer alır:

A) Tamlayan

B) Tamlanan

Sözcükler iki ana grupta incelenir:

a) Fiiller

b) İsimler

8. Alıntıların aktarıldığı eser, yazar veya künye bilgilerini göstermek amacıyla kullanılır.

Örnek 1

Ne acayip değil mi? Bize benzer gayeler taşıyanlar en tehlikeli düşmanlarınız oluyor. Mimarın hasmı mimar, hekimin hasmı hekim... Bir adam sana ne kadar yakınsa, senden nefret etme ihtimali o kadar fazla. (Elif Şafak)

Örnek 2

Ağlamak için gözden yaş mı akmalı?

Dudaklar gülerken, insan ağlayamaz mı?

Sevmek için güzele mi bakmalı?

Çirkin bir tende güzel bir ruh, kalbi bağlayamaz mı?

Hasret; özlenenden uzak mı kalmaktır?

Özlenen yakındayken hicran duyulamaz mı?

Hırsızlık; para, mal mı çalmaktır?

Saadet çalmak, hırsızlık olamaz mı?

Solması için gülü dalından mı koparmalı?

Pembe bir gonca iken gül dalında solmaz mı?

Öldürmek için silah, hançer mi olmalı?