Kinayeli Söyleyiş

Alaycı bir ifadeyle söylenilenin tersini kastetmeye kinayeli söyleyiş denir. Kinayeli söyleyiş ile bir söz sanatı olan "kinaye" çoğu zaman karıştırılır. Kinaye; mecaz anlamı kastedilmekle birlikte bir sözün hem gerçek hem de mecaz anlama gelecek şekilde kullanılmasıdır. Kinayeli söyleyiş ise söylediklerimizin tam tersini kastetmedir.
 
Kinayeli Söyleyiş ile İlgili Açıklamalı Örnek Cümleler
 
Örnek 1

O kadar kaliteli gömlekler satar ki gömlekleri, ilk yıkamada  rengârenk olur.
 
Cümlede alaycı bir ifadeyle yazılanların tam tersi kastedilmiştir. Birilerinin çok kalitesiz gömlek sattığını söylemeye çalışmaktadır. Kaliteli gömlek ilk yıkamada renk vermez. Alaycı bir ifadeyle söylenilenin tam tersi kastedildiğinden cümlede kinayeli söyleyiş söz konusudur.
 
Örnek 2

Onun iyi bir esnaf olduğu beşinci iflasından sonra anlaşıldı.

Cümlede geçen "İflas etmek" söz grubu kinayeli söyleyişin olduğu yerdir. İflas etmek, başarısızlığın, beceriksizliğin bir sonucudur. Cümlede kişiden hem iyi bir esnaf olarak hem de iflas etmiş biri olarak bahsedilmiştir. Söylenilenin tam tersi bir anlam söz konusu olduğundan cümlede kinayeli söyleyiş hâkimdir.

Örnek 3

Süper zekiler de yanılabilir ama aptallar asla yanılmaz.

Yanılma, kişilerin zekâlarıyla alakalı bir durumdur. Zeki insanlar bir şeye çabuk uyum sağladıklarından daha az; aptal kişiler ise uyum problemi yaşadıklarından sürekli yanılırlar. Bu cümlede sözün tam tersi kastedilmiştir. Bu da kinayeli söyleyiş anlamına gelmektedir.

Örnek 4

Bu okul süper yönetilmektedir, musluklar dışında okulda her şey akmaktadır.

Kinayeli söyleyiş; alaycı bir ifadeyle sözün tersini kastetmektir. Bu cümlede de okul yönetimi eleştirilmiştir. Bir okulda en başta akması gereken musluklardır. Cümlede musluklar akmıyor bunun dışında her şey akıyor, denilmiştir. Bu da okulda problemlerin çok olduğu anlamına gelmektedir. Dolayısıyla cümlede kinayeli söyleyiş söz konusudur.

Örnek 5

O kadar başarılı bir öğrenciydi ki liseyi altı yılda bitirdi.

Cümlede ifadenin tam tersi kastedilmiştir. Öğrencinin okul başarısını aldığı belgeler; başarısızlığı ise sınıfı geçip geçmemesi belirler. Lise, 4 yıllık öğrenimin olduğu bir süreçtir. 5. veya 6. yılında liseyi bitirenler başarısızdır. Bu da cümlede kinayeli söyleyiş anlamına gelmektedir.

Örnek 6

Trafikte o kadar dikkatli ki mahallede çarpmadığı bir benim arabam kalmış.


Alaycı bir ifadeyle sözün tersini kastetmeye kinayeli söyleyiş denir, demiştik. Burada da araba sürücüsüyle alay etme söz konusudur. Dikkatli sürücü trafik kazalarına karışmayan kazalara sebep olmayan sürücüdür. Cümlede kasabadaki bütün arabalara çarpan bir sürücüden bahsedilmiştir. Sürücü son derece başarısızdır. Dolayısıyla cümlede kinayeli söyleyiş egemendir.

Örnek 7

Takımımız futboluyla göz dolduruyor; her maçta en az beş gol yiyor.

Çok gol yiyen takım değil çok gol atan takım başarılı takımdır. Cümlede yazılanın tam tersi kastedilmiştir. Ortada çok başarısız bir takım vardır. Bu takım için "göz doldurmak" deyimi değil de "gözden düşmek" deyiminin kullanılması gerekir. Kısacası cümlede kinayeli söyleyiş vardır.

Örnek 8

Eserlerini o kadar açık ve anlaşılır bir dille yazmış ki kendisi bile anlayamıyor.

Cümlede yazılanın tam tersi kastedilmiştir. Yazarın kendisi bile anlamamışsa demek oluyor ki eserde "açık, anlaşılır" bir anlatım değil ağdalı, kapalı, süslü bir anlatım söz konusudur. Bunu da cümlenin son sözlerinden anlıyoruz. Öyleyse cümlede kinayeli bir söyleyiş söz konusudur.  

Örnek 9

Eh bu hızla gidersek okula belki yarın sabah varırız.

Alaycı bir ifadeyle sözün tersini kastetmeye kinayeli söyleyiş denir. Cümlede, aslında yazılanın tam tersi kastedilmektedir. "Hızlı giden" çabuk yol alır. Cümlenin son sözleri bize yürümenin çok yavaş gerçekleştiği hakkında fikir vermektedir. Yani cümlede kinayeli bir söyleyiş vardır.

Örnek 10

Mustafa, o kadar zeki bir öğrencidir ki öğretmen konuyu sınıftakilere bir; ona on kez anlatır.

Zeki öğrenciler, konuları hemen anlar. Cümlede, alaycı bir ifadeyle yazılanların tam tersi kastedilmektedir. Aslında Mustafa için "aptalın tekidir" demek istenmektedir. Yani cümlede kinayeli bir söyleyiş söz konusudur. 

Ayrıca bakınız

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder