Neden-Sonuç İlişkisi

Bu tür cümlelerde bir neden bir de sonuç bulunur. "Neden" bildiren cümle başta ya da sonda olabilir. Cümlenin yüklemine genellikle "niçin?", "neden?" soruları sorularak da neden-sonuç ilişkisi bulunabilir.
 
Neden-sonuç cümlelerinde, bir nedenin birden fazla sonucu veya bir sonucun birden fazla nedeni olabilir. Sorularda; "gerekçesi belirtilmiş yargı" bazen de "açıklaması yapılmış yargı" olarak çıkar. Neden-sonuç ilişkisi daha çok "için, ile, den dolayı, den ötürü" edatlarıyla sağlanır. "çünkü ve zira" bağlaçlarıyla bağlanan cümleler arasında daima neden-sonuç ilişkisi vardır.

Neden-Sonuç İlişkisi ile İlgili Açıklamalı Örnek Cümleler

Örnek 1

Yola geç çıktığı için akşama kalmış.

Cümlede iki unsur vardır. Biri neden diğeri de sonuçtur. Nedeni oluşturan söz öbeği "yola geç çıkmak"; sonucu oluşturan da "akşama kalma" sözüdür. Yani akşama kalması sonucunu doğuran yola geç çıkmalarıdır. O zaman cümlede neden-sonuç ilişkisi vardır.
 
Örnek 2

Yeteri kadar ders çalışmadığından başaramadı.

Neden-sonucun birlikte yer aldığı bir cümledir. "Yeteri kadar ders çalışmaması" neden; "başaramamak" da sonuçtur. Başarısızlığın nedeni yeterli çalışmamasıdır. İfadeler arasındaki ilişki; "neden-sonuç ilişkisi"dir.
 
Örnek 3

Sıkıca giyinmediği için hastalandı. 

"Hastalanmak" bir sonuç; "sıkıca giyinmemek" de nedendir. Yani hastalanmasının nedeni sıkıca giyinmemesidir.  Önce neden sonra da sonuç belirtilmiştir. Yani cümlede neden-sonuç ilişkisi söz konusudur.
 
Örnek 4

Servisi arıza yaptığından okuluna geç kalmıştı.

"Servisin arıza yapması" neden; "okula geç kalmak" da sonuçtur. Okula geç kalma sonucunu doğuran servisin arıza yapmasıdır. Cümlede neden-sonuç ilişkisi vardır.
 
Örnek 5

Ailesinin maddi durumu kötüleşince öğrenimini yarıda bırakır.

Önce "neden", sonrasında da sonucun olduğu bir cümledir. "Ailesinin maddi durumunun kötüleşmesi" neden; "öğreniminin yarıda kalması" da sonuçtur. Cümle, bir neden-sonuç cümlesidir.
 
Örnek 6

Şiddetli fırtınadan avcılar yolunu şaşırmıştı.

Cümledeki neden-sonuç ilişkisi şöyle açıklanabilir. "Şiddetli fırtına" neden; "yolunu şaşırmak" da sonuçtur. Avcıların yolunu şaşırmalarının nedeni şiddetli fırtınadır.
 
Örnek 7

Ülke toprakları yanlış kullanım yüzünden yok olup gitmektedir. 

Cümlede önce neden sonrasında sonuç kısmı yer almaktadır. "Yanlış kullanım" neden; "yok olup gitmek" de sonuçtur. İfadeler arasında bir neden-sonuç ilişkisi vardır.
 
Örnek 8

Haber programı sürekli acı sahneleri gösterince Sedat televizyonu kapattı.

"Haber programının sürekli acı sahneleri göstermesi" neden; "televizyonun kapatılması" da sonuçtur. Televizyonun kapatılması sonucunu doğuran haber programının sürekli acı sahneleri göstermesidir.
 
Örnek 9

Parasızlıktan nefesi kokuyordu garibanın.

Cümlede neden-sonuç ilişkisi vardır. "Parasızlık" neden "nefesi kokmak" da sonuçtur.
 
Örnek 10

Yolların kapanması, hastalıkların baş göstermesi okulları kapattırdı.

Cümle, İki neden ve bir sonucun olduğu bir neden-sonuç cümlesidir. "Yolların kapanması", "hastalıkların baş göstermesi" nedenler; "okulların kapanması" da sonuçtur.
 
Örnek 11

Çok az çalışması hem başarısızlığa yol açtı hem de mutsuzluğu doğurdu.

Bu cümlede bir "neden", iki "sonuç" vardır. "Çok az çalışmak" neden; "başarısızlık" ve "mutsuzluk" sonuçlardır. İfadelerde bir neden-sonuç ilişkisi söz konusudur.
 
Not: "Amaç-sonuç" cümleleri ile "neden-sonuç" cümlelerini birbirinden "için" sözcüğüyle de ayırabiliriz. Cümlede "için" sözcüğü yer alıyorsa "için" sözcüğünün yerine "amacıyla" sözünü getirmeliyiz. Eğer cümlede bir anlamsal bozukluk oluşmuyorsa cümle, amaç-sonuç cümlesidir. Cümlede "için" sözcüğü yoksa cümleyi "için"in olabileceği bir şekle getirerek yine "için" sözcüğünün olduğu yere "amacıyla" sözünü getirmeliyizCümle, anlamından bir şey kaybetmemişse cümle amaç-sonuç cümlesidir. Cümlede bozuk bir dil ve anlatım söz konusu olursa o durumda cümle muhtemelen neden-sonuç ilişkisi olan bir cümledir.
 
Örnek 
Çalışmak için gurbeti mesken edindi.

Cümleyi "çalışmak amacıyla gurbeti mesken edindi." şeklinde oluşturabiliriz. Yine içinde "için" sözcüğünün geçmediği bir cümle için de bu yönteme başvurabiliriz. "Kız istemeye Malatya'ya gitmişler." Yukarıdaki cümleyi önce "Kız istemek için Malatya'ya gitmişler" sonrasında da "Kız istemek amacıyla Malatya'ya gitmişler” şeklinde oluşturabiliriz.

Ayrıca bakınız



Hiç yorum yok:

Yorum Gönder