Yazınsal metinler ve türlerine geçmeden evvel metin kavramını tanımlamak gerekir. Bir
iletişim bağlamında kişi veya kişiler tarafından dile getirilen sözlü ya da yazılı olan cümle
veya cümlelerden oluşan anlamlı yapılara metin denir. Metinler, yazınsal metinler ve
öğretici metinler olmak üzere iki kategoride değerlendirilir.
a. Yazınsal Metin
- Bireylerin duygu dünyalarında estetik, zevk ve
etkileyicilik uyandırmak amacıyla oluşturulan yazılara denir.
- Yazınsal metinlerde dil göndergesel işlevde
kullanılmaz.
- Süslü anlatım, sanatsallık ve özlülük yazınsal
metinlerdeki dilin esasını oluşturur.
- Yazınsal metinler yan anlam bakımından
zengindirler. Metinlerde duygu ve hayal ön plandadır.
- Yazısal metinler kurmacadır. Yazar, dış dünyadan
aldıklarını kendi istediği gibi işler.
- Anlatımda özlülük, yoğunluk, derinlik esas
alınır. Edebi sanatlardan faydalanılır.
- Yazınsal metinlerde sözcüklerin temel anlamı
değil yan ve mecaz anlamları ön plandadır.
- Yazınsal metinlerde etkileyicilik, çağrışım, çok
anlamlılık önemli unsurlardır.
- Yazınsal metinlerde dil şiirsel (sanatsal) işlevde
kullanılır.
- Yazınsal metinler insana özgü oluşumlar olup bu metinlerde bir amaç güdülür.
b. Öğretici Metin
- Okuyucuya (hedef kitleye) bir şeyler öğretmeyi
amaçlayan metinlerdir.
- Öğretici metinler, bilgi vermek, fikirleri ve
kanıları değiştirmek, düşündürmek, ikna etmek gibi amaçlarla yazılır.
- Dil genellikle göndergesel işlevde
kullanılır.
- Öğretici metinlerde öznellikten uzak nesnel
cümleler çok fazla yer alır.
- Öğretici metinlerde edebi sanatlar, mecaz ve
imgelere yer verilmez.
- Açıklama ve bilgi verme esas alınır.
- Öğretici metinlerde akıcı, açık, duru bir dil
kullanılır.
- Duygu ve düşünceler kısa ve net ifadelerle dile
getirilir.
- Öğretici metinler giriş, gelişme ve sonuç
bölümleri esas alınarak oluşturulur.
- Öğretici metinlere daha çok ders kitaplarında yer
verilir.
Öğretici Metinlerde Gruplandırma
Tarihi Metinler: Tarihsel olayları işleyen metinlere denir.
Felsefi Metinler: Felsefe ile ilgili konuları işleyen metinlere
denir.
Gazete Etrafında Gelişen Metinler: Makale, sohbet, fıkra, deneme, röportaj, eleştiri türündeki metinlerdir.
Bilimsel Metinler: Delillere dayanılarak oluşturulan metinlerdir.
Kişisel Hayatı Konu Alan Metinler: Gezi yazısı, anı, mektup, günlük, biyografi türlerinde yazılan metinler oluşturur.
Ayrıca bakınız
Yazınsal Metinler ve Türleri
A. Olay Çevresinde Oluşan Metinler
B. Göstermeye Bağlı Metinler
Çağdaş Tiyatro
Geleneksel Türk Tiyatrosu
C. Kişisel Hayatı Konu Alan Metinler
Hiç yorum yok:
Yorum Gönderme