Masal

Eski kaynaklarda "mesele", "misal" olarak geçer. Yeri ve zamanı belirsiz olan "hayal" ve "olağanüstü" unsurların egemen olduğu, eğiticilik yönünün ön planda tutulduğu ağızdan ağıza nesilden nesile sürüp gelen kahramanların da olağanüstü özelliklere sahip olduğu anonim halk hikâyelerine masal denir.

Masalların Başlıca Özellikleri

• Sözlü edebiyat devri ürünlerindendir. Bir yazar tarafından sonraki zamanlarda yazıya geçirilmiştir.
• Masallar olağanüstü öğelerle süslü olup, masallarda olağanüstü kişilerin başından geçen olaylar anlatılır.
• Kahramanlar, insanlarla birlikte devler, cinler, şeytanlar, cadılar, cüceler, gulyabani, zümrüdüanka gibi olağanüstü yaratıklardır. Yani masal kişileri her tabakadan seçilebilir. Masaldaki kahramanlara gerçek hayatta kesinlikle rastlanılmaz. Masal kahramanları yaşlanmazlar.
• Masallarda evrensel konular işlenir. Yani işlenen konular herkesi ilgilendirir. Eğiticiliğin ön planda olduğu masallar bu cihetle didaktik özellikler taşır. Çocuklara doğruluk, iyilik, yardımseverlik, dürüstlük gibi özellikler kazandırılmak amaçlanır. İyiler daima iyi; kötüler ise daima kötüdür. Masalın sonunda iyiler ödüllendirilir; kötüler ise cezalandırılır. Haksızlıklara karşı direnmede sonunda başarı sağlanır.
• Masal türü, olay ağırlıklı bir türdür. Masalda bu olay her şey olabilir.
• Masallarda yer hem belirsiz hem de hayalidir. Yer, "Kaf Dağı'nın arkası, Hint, Yemen, Çin, Maçin, yedi kat yerin altı, periler padişahının ülkesi"dir.
• Masallarda zaman da belirsizdir. Yani hayali bir zaman söz konusudur. Zaman; "Evvel zaman içinde kalbur saman içinde", "pireler berber iken, develer tellal iken" olarak geçer. Masallardaki zamanın tarifi mümkün değildir. Masalların anlatımında genellikle ''-miş"li geçmiş zaman anlatımı esastır. Bazen de geniş zaman anlatımına başvurulur. 
• Masallarda milli ve dini motifler hemen hemen hiç yer almaz.
• Masallar kalıplaşmış bir tekerleme ile başlar -bu kısım şiir şeklindedir- ve  (bir varmış bir yokmuş; evvel zaman içinde kalbur saman içinde), olayın anlatıldığı asıl bölümle devam eder dilek bölümüyle de son bulur. Masalların sonu da başı gibi kalıplaşmış bir tekerleme ile biter. ("Gökten üç elma düştü" veya "onlar erdi muradına" gibi.)
• Masallarda kısa ve yoğun bir anlatım söz konusudur. Gereksiz söz tekrarlarına yer verilmez. 
• Duygu ve düşünceler sade, süssüz ve kısa ifadelerle dile getirilir.
• Masallar, Hindistan'da doğmuş ve oradan dünyaya yayılmıştır. 
• Masalların anlatımında tasvir, soru-cevap, tekrarlama yöntemi ön plana çıkar.
• Masalların anlatımında secilere yer verilir. Masallarda bir ders, nasihat çıkarılabilir. 
• Masallar genellikle düzyazı şeklindedir. Nazım-nesir karışık masallar da vardır.
• Masallar, anonim türler içerisinde yer alır. Çocukların eğitiminde önemli bir yere sahiptir.

 

Masalın Bölümleri

Masallar "serim, düğüm ve çözüm" olmak üzere üç bölümden meydana gelir.

1. Serim: Tekerlemelerle girişin yapıldığı kişi ve olayların tanıtıldığı kısımdır.

2. Düğüm: Masaldaki olayın anlatıldığı ve merak öğesinin zirve yaptığı bölümdür.

3. Çözüm: Olayın sonuçlandığı bölümdür. İyilerin kazanıp ödüllendirildiği, kötü olanların ise cezalandırılıp kaybettiği bölümdür. İyi dileklerle masal sonuçlanır.

Masallardaki ana karakterler ve sembolize ettiği değerler

Keloğlan: şans ve zekâ

Üvey anne: zulüm ve zalimlik

Köse: kötülük ve hainlik

Yaşlı adam: yardım ve iyilikseverlik

En küçük kardeş: iyilikseverlik, zekâ ve başarı

 

Türk Edebiyatında Masal

 

Türk edebiyatında "Keloğlan" en tanınan masal kahramanı olarak bilinir. Keloğlan, Türk zekâ gücünü temsil eder. Masal derlemeleri ile en tanınmış kişi Danimarkalı Andersen'dir. 

Türk masallarını derleme çalışmaları, Ziya Gökalp ile başlamış, Eflatun Cem Güney, Pertev Naili Boratav ile devam etmiştir. Pertev Naili Boratav'ın "Az Gittik Uz Gittik" ve "Zaman Zaman İçinde" eserleri masallarla ilgili çalışmalarını içerir.

Türk masallarında kahramanlar; insanlar, hayvanlar ve doğaüstü varlıklardır. Padişah, Hızır, derviş vb. kişiler iyi kahramanlar; vezir, cadı karıları, devler vb. kişiler de kötü kahramanlar olarak geçer. Hayvan masalarında ise aslan, anka kuşu, papağan ve tilki ön plana çıkar.

 

Dünya Edebiyatında Masal

 

Dünya edebiyatında masal türünün ilk örneği Hint edebiyatının da önemli eserleri arasında gösterilen Beydeba'nın yazdığı "Kelile ve Dimne"dir. Binbir Gece Masalları (Hint edebiyatı), Andersen Masalları (Danimarka edebiyatı), Grimm Kardeşler (Alman edebiyatı) en çok bilinen masallardır. Fransız La Fontaine Avrupa'da masalın temellerini atan kişi olarak bilinir.

Dünya edebiyatında masal ile ilgili önemli kitaplar: Pançatantra, Kathasaritsagara, Vetalapancavincati, Çakasaptati (Hint), Binbir Gece Masalları (Arap), Binbir Gündüz Masalları (İran), Aisopos (Ezop) (Yunan).

 

Masalların Kökeniyle İlgili Temel Görüşler

 

Mitolojik Görüş: Bu görüş masalların kaynağını "mitoloji" olarak alır. Bu görüşe göre masalların kaynağını Hint mitolojisi oluşturur.

Tarihi Görüş: Bu görüş de Hint masal kitaplarını masalların kaynağı olarak görür. Pançatantra, Çakasaptati bu görüşe kaynaklık eden önemli masal kitaplarıdır.  

Etnografik Görüş: Bu görüş masalların kaynağı olarak mitolojiyi reddedip gerçek hayatın yansımasını, geçmişi ve o dönemin kültür izlerini masalların kaynağı olarak kabul eder. 

Ayrıca bakınız

Fabl

Halk Hikâyesi

Mesnevi

Roman

Öykü (Hikâye)

Yazınsal Türler Test 1

Yazınsal Türler Test 2

Yazınsal Türler Test 3

Yazınsal Türler Test 4

Yazınsal Türler Test 5

Ana Sayfa