ÜSLUP
Bir yazarın eserinin dil ve anlatım
biçimidir. Sözcük seçimi, cümle yapısının uzunluğu-kısalığı, cümlede dilin
kullanış şekli üslubu belirleyen önemli unsurlardır. Üslup; "ifade tarzı,
söyleyiş şekli, biçim, tarz, stil, biçem, eda" olarak da adlandırılır. Aynı
konunun farklı farklı işlenişi üslup kavramı ile ilgilidir. Edebiyatımızda
birçok kişi "Leyla ve Mecnun" mesnevisini işlemiştir. Fuzuli'nin yazdığı "Leyla ve
Mecnun" mesnevisinin klasikleşmesi, ön plana çıkması, çağları aşması ancak
üslupla anlatılacak bir durumdur. Üslup, kişinin kendisine aittir. Her
sanatçının farklı bir üslubu vardır. Hatta Buffon: "Üslup yazarın ta kendisidir."
der. Üslubu; bir insanın parmak izi, imzası olarak tarif etmek yanlış olmaz.
Dünya edebiyatında Tolstoy ve Flaubert üslup meraklısı kişiler olarak
tanınır. Kısacası üslup; "Sanatçı, konuyu
nasıl işliyor?" sorusunun cevabıdır. Eskiden üslup üç şekilde değerlendirilirdi.
Bunlar:
1. Sade Üslup: Daha çok öğretici yazılarda
kullanılan doğal, yalın ve konuşma dilinin hâkim olduğu üsluptur.
2. Süslü (müzeyyen) üslup: Edebi sanatlar
ve anlam oyunlarının esas alındığı üsluptur.
3. Yüksek (âli) üslup: Kelimelerin seçkin
olduğu ve anlamdaki sağlamlığın esas alındığı üsluptur.
Üslup ile İlgili Açıklamalı Örnek Cümleler
Örnek 1
Yazar, eserinde yalın, akıcı bir anlatımı seçmiştir.
Üslup; bir yazarın eserinin dil ve anlatım biçimi olduğundan bu cümlede de bununla ilgili sözcük ve söz öbekleri yer almaktadır. "Yalın", "akıcı bir anlatım" bu anlamda cümlede yer alan sözlerdir. Üslup için çok önemli olan bir husus da "Sanatçı konuyu nasıl işlemiş?" sorusudur. Bu sorunun cevabı cümlede varsa o cümle bir şekilde üslup ile alakalıdır. Bu cümlede de bu sorunun cevabının var olduğu görülmektedir. Öyle ki; "Yazar, yalın ve akıcı bir anlatımla işlemiştir." cümlesi bu sorunun cevabıdır.
Örnek 2
Şairin
ilk şiirlerindeki pürüzlü anlatımı bu şiirle yerini herkesi büyüleyen akıcı bir
anlatıma bırakmıştır.
"Sanatçı konuyu nasıl işlemiş?"
sorusu sorulduğunda; "pürüzlü anlatımdan uzak, büyüleyen akıcı
bir anlatımla anlatmıştır." cevabını alırız. Bu da üslup ile ilgilidir.
Bu cümlede "pürüzlü anlatım", "büyüleyen", "akıcı"
sözleri tamamen anlatımla dolayısıyla üslup ile alakalıdır.
Örnek 3
Sanatçı, son yapıtlarında edebi sanatlara başvurmaktan kaçınmış duru, yalın, özgün anlatımı yeğlemiştir.
Sözcük seçimi, cümle yapısının
uzunluğu-kısalığı, cümlede dilin kullanılış şekli üslup ile ilgili önemli
hususlardır. Bu cümlede geçen "edebi sanatlara
başvurmama", "duru", "yalın" ve "özgün" sözleri üslup ile ilgilidir. Yine "Sanatçı
konuyu nasıl işlemiş?" sorusunu sorduğumuzda "Edebi sanatlara başvurmaktan
kaçınan, duru, yalın, özgün bir şekilde anlatmıştır." cevabını alırız. Bu da
üslup ile ilgilidir.
Örnek 4
Kapalı ve soyut bir dil kullanması şiirlerini anlaşılmaz kılmıştır.
Üslup, kişinin kendisine aittir. Her sanatçının üslubu farklıdır. "Sanatçı konuyu nasıl işlemiş?" sorusu sorulduğunda "kapalı ve soyut bir şekilde işlemiş" cevabını alırız. Bu da üslup demektir. "kapalı dil", "soyut dil" kelime grupları üslup ile ilgili tamlamalardır.
Örnek 5
Şiirlerinin, romanları kadar tutulmamasının nedeni şiirlerinde süslü ve ağdalı bir dil kullanmasıdır.
Bir yazarın eserinin dil ve anlatım
biçimine üslup denir. Bu cümlede de üslup ile ilgili ifadeler yer almaktadır.
"Süslü" ve "ağdalı" sözcükleri anlatımla dolayısıyla üslup
ile ilgili kavramlardır. "Sanatçı konuyu nasıl işlemiş?" sorusu sorulduğunda
"süslü ve ağdalı bir dil kullanmış" cevabını alırız. Bu da anlatımla
dolayısıyla üslup ile ilgilidir.
Zaman zaman konuşma diline başvurması eserlerine farklı bir hava katmıştır.
Sözcük seçimi, cümle yapısının uzunluğu-kısalığı, cümlede dilin kullanış şekli üslubu belirleyen önemli özelliklerdir. Üslup; "ifade tarzı, söyleyiş şekli, biçim, tarz, stil, biçem, eda" olarak da adlandırılır. Cümlede bu manada "konuşma dili" söz öbeği ön plana çıkmaktadır. Yine "Sanatçı konuyu nasıl işlemiş?" sorusunu sorduğumuzda "Konuşma diline başvurarak anlatmış." cevabını alırız. Bu da cümlenin dil ve anlatımıyla dolayısıyla üslup ile alakalı bir özelliktir.
Örnek 7
Şiirlerinde oldukça sade bir dil kullanır.
"Sanatçı konuyu nasıl işlemiş?" sorusunu sorduğumuzda "sade bir dil ile anlatmıştır." cevabını alırız. Bu da anlatımla dolayısıyla üslup ile ilgilidir. "Sade" sözcüğü tek başına üslup için yeterli bir kavramdır.
Örnek 8
Öğretmeni, Mustafa'nın uzun cümle kurması merakının önüne bir türlü geçemedi.
Üslup; bir yazarın eserinin dil ve anlatım
biçimidir. Sözcük seçimi, cümle yapısının uzunluğu-kısalığı, cümlede dilin
kullanış şekli üslup ile ilgili önemli hususlardır. Yine "Sanatçı konuyu nasıl
işlemiş?" sorusunu sorduğumuzda "Uzun cümle kurarak anlatmıştır." cevabını alırız.
Bu da anlatım ile ilgili olduğundan üslup demektir. "uzun cümle", "kısa cümle" tamlamaları üslup ile ilgili öbeklerdir.
Örnek 9
Hiç kimse onun gibi eserlerinde kelimelere takla attıramamıştır.
Hiç kimse onun gibi eserlerinde kelimelere takla attıramamıştır.
Sanatçının kelimeleri yan, mecaz, gerçek
vb. anlamlarda kullanması üslup ile ilgilidir. Bu cümlede de "kelimelere takla attırmak" kelime grubu sözcüklerin çok
anlamlılık özellikleriyle ilgilidir. Bu da üslup ile ilgili bir özelliktir.
Aşağıdaki cümlelerde geçen üslupla ilgili ifadeler farklı bir
renkle belirtilmiştir. Cümleleri inceleyiniz.
Örnek 1
Eserinde, uzun cümlelere, sanatlı söyleyişlere başvurması okuyucuyu eserden uzaklaştırmıştır.
Örnek 2
Anadolu'nun bozkırlarında yaşayanları eserlerinde içten bir anlatımla kaleme almıştır.
Örnek 3
Yazar, romanlarında yaşadığı çevreyi yerel bir söyleyişle anlatmaya çalışmıştır.
Örnek 4
Anılarının bazı yerlerinde anlatımının hicve dönüştüğü göze çarpmaktadır.
Örnek 5
Olayları anlatırken yabancı sözcüklere, söz öbeklerine yer vermez.
Örnek 6
Onun eserlerini herkes okuyabilir çünkü eserlerinde açık, sade, basit bir anlatımı tercih etmiştir.
Örnek 7
O, kendisinden söz ettiği bir
sanatçıyı yargılayıp değerlendirirken sözcük seçimine, bunların kullanımına büyük bir özen göstererek
okuyucunun ilgisini kamçılar. (ÖYS)
Örnek 8
Öykülerini okurken dikkatim dağılır, yazar içeriğe yoğunlaşırken akıcılıktan uzaklaşmıştır.
Örnek 9
Yazar; betimlemelerde
abartıya kaçmış; soyut kavramları somutlaştırarak
kavratmayı amaçlamıştır.
Örnek 10
Sözcük ve söz öbeklerini cümlelere ustalıkla yerleştirmesi esere ayrı bir hava katmıştır.
Not: İçerik; anlatılan şey, konu;
üslup; konunun işleniş şeklidir.
Ayrıca bakınız
Ayrıca bakınız
Üslup
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder