Yargısı tam olmayan, yüklemi belirtilmemiş cümlelere denir. Bu tür
cümlelerde yargının ne olduğu okuyucunun
yorumuna bırakılır. Bazen pratikliği sağlamak için bazen de ifadeye edebi değer
katmak için bu cümlelere başvurulur. Günlük konuşma dilinde eksiltili cümlelere
çokça başvurulur.
Örnek
Ağaç ne kadar yüksek olursa olsun,
yaprakları yine de… (yere düşer)
Ah o eski günlerim bir geri gelse…
Azıcık aşım, kaygısız başım... (olsun)
Acındırırsan arsız olur, acıktırırsan… (hırsız olur)
Ateş olmayan yerden… (duman çıkmaz)
Bir anaya bir kız, bir kafaya bir göz... (yeter)
Horozu çok olan köyün sabahı… (geç olur)
Yolumuzun sağ tarafında uçsuz bucaksız bozkırlar… (uzanıyor)
Köprüyü geçinceye kadar ayıya dayı… (derler)
Kiminin parası kiminin duası... (geçerlidir)
Eksiltili Cümleler ile İlgili Uyarılar
1. İsim cümleleri eksiltili cümle değildir. Bu
cümlelerde yüklem vardır ancak yüklemin söylenmesi fazlalık olarak görüldüğü
için yüklem söylenmez. Yani mevcut ek fiil ekleri söylenmemiştir.
Örnek
Bugün dışarıda hava çok güzel. (dir)
Müdür bey bugün oldukça yoğun. (dur)
Bu oda ne kadar da sıcak. (tır)
Kaldırımlar, ıstırap çekenlerin annesi. (dir)
Anlayana sivrisinek saz, anlamayana davul zurna az. (dır)
Bin dost az, bir düşman çok. (tur)
Dilin cismi küçük, cürmü büyük. (tür)
Her işin başı sağlık. (tır)
Mahkeme kadıya mülk değil. (dir)
İnsanoğlu çiğ süt emmiş. (tir)
Yükte hafif pahada ağır. (dır)
2. Dilimizde bazı deyim ve atasözleri eksiltili cümle
biçimindedir.
Örnek
Kır atın yanında duran ya huyundan ya
suyundan…
Az veren candan, çok veren maldan…
Demokles'in kılıcı gibi…
Efradını cami, ağyarını mani…
Kahve dövücünün hınk deyicisi…
Mahalle kahvesi gibi…
Nerede akşam orada sabah…
On parmağında on marifet…
Tereyağından kıl çeker gibi…
Yer demir, gök bakır…
3. Şiirlerde eksiltili cümle örnekleri daha çok görülür.
Örnek
(…)
Dalgalandığın yerde ne korku, ne keder...
Gölgende bana da, bana da yer ver.
Sabah olmasın, günler doğmasın ne çıkar.
(Arif Nihat Asya)
(…)
Gök sarı, toprak sarı, çıplak ağaçlar sarı...
Arkada zincirlenen yüksek Toros Dağları,
Önde uzun bir kışın soldurduğu etekler,
Sonra dönen, dönerken inleyen tekerlekler...
Yatağımın yanında esmer bir duvar vardı,
Üstünde yazılarla hatlar karışmışlardı;
Fani bir iz bırakmış burda yatmışsa kimler,
Aygın baygın maniler, açık saçık resimler...
(Faruk Nafiz Çamlıbel)
4. Karşılıklı konuşmalarda bazen eksiltili cümlelere rastlanır.
Örnek
— Kim gelmiş köyümüze?
— Mustafa…
— Ne zaman gelmiş?
— Sabah…
— Kimi görmeye gelmişlerdi?
— Ahmet'i…
Ayrıca bakınız
Anlamı Bakımından Cümleler
Yüklemi Bakımından Cümleler
Yüklemin Yeri Bakımından Cümleler
Yapısı Bakımından Cümleler
d. İlgi Cümlesi (Ki'li Birleşik Cümle)
Cümle Türleri Konu Testleri
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder