Edebiyat Okulu: Şartlı Birleşik Cümle Nedir? Örnekler

Yan cümleciğin yüklemi temel cümleye şart anlamı katarak bağlanmışsa o cümle şartlı birleşik cümle olur. Yan cümlecik "-se, -sa" şart kipi ekiyle temel cümleye bağlanır. Ana cümleyi genellikle zaman, şart, benzetme ve sebep açılarından tamamlar. Cümlelerde zarf tümleci görevinde yer alır.

Açıklamalı Örnekler

Çanağa ne doğrarsan kaşığına o çıkar.

Yukarıdaki cümle şartlı birleşik cümledir. Altı çizili yer olan "çanağa ne doğrarsan" sözü yan cümleciği oluşturur. "-se, -sa" şart kipi eki cümleyi şartlı birleşik cümle yapmıştır. "kaşığına o çıkar" söz grubu da temel cümlenin olduğu yerdir.

Güzelce çalışırsan kazanırsın sınavı.

Yukarıdaki cümlede altı çizili yer yan cümleciği oluşturur. Yan cümlecik temel cümleciğe şart kipi ekiyle bağlanmıştır. Cümle böylelikle şartlı birleşik cümle olmuştur.

Baban akşam eve gelirse onun ziyaretine geleceğiz.

Cümlede altı çizili olan yer yan cümleciğin olduğu kısımdır. Şart kipi eki yan cümleyi temel cümleye bağlamıştır. "Onun ziyaretine gideceğiz." ifadesi de temel cümleciğin olduğu yerdir.

Cihanın yurdu hep çiğnense çiğnenmez senin yurdun.

Yukarıdaki cümlede altı çizili yer olan "cihanın yurdu hep çiğnense" kısmı yan cümleciğin olduğu yerdir. Yan cümleciği temel cümleye şart kipi eki olan "-se" eki bağlamıştır. "Çiğnenmez senin yurdun." kısmı da temel cümleciğin olduğu yerdir. Cümle böylelikle şartlı birleşik cümleler içerisinde yer alır.

Örnekler

Çok güvenirseniz aldatılırsınız.

Bakarsan bağ olur, bakmazsan dağ olur.

Kızı gönlüne bırakırsan ya davulcuya varır, ya zurnacıya.

Alışkanlıklar bırakılmazlarsa zamanla ihtiyaç haline gelirler.

İyiliğe gücün yetmezse kötülük etme.

Aklımızdaki insan yanımızda olsa hepimiz mutlu olurduk.

Bir insana gereğinden çok değer verirsen o insanı kaybedersin!

Derslerine düzenli çalışırsan sınavlarda iyi puan alırsın.

Uyarı: Devrik cümleler hariç şartlı birleşik cümlelerde yan cümlecik genellikle temel cümlecikten önce gelir.

Örnek

Gözlerde yaş akarsa bil ki hasretin tütüyor.