Edebiyat Okulu: Soru Cümlesi Nedir? Örnekler

Bir duygu veya düşünceyi soru yoluyla açıklayan cümlelere soru cümlesi denir. Dilimizde soru anlamı soru sıfatıyla, soru zamiriyle, soru zarfıyla veya soru edatıyla ve tonlama yoluyla sağlanır. Soru cümlelerinin sonuna soru işareti (?) konur.

a. Soru Zamiri ile Kurulan Soru Cümleleri

Örnek

Kim ağlar arkandan ey kim ağlar?

Nerden çıktı bu cenaze? Ölen kim?

Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda?

Sana dar gelmeyecek makberi kimler kazsın?

Kimin çilesi daha kutsaldır acaba?

Kimden sordun beni ey garip kuşum?

Nereye uçar kuşlar bu mevsimde?

b. Soru Sıfatı ile Kurulan Soru Cümleleri

Örnek

Bu kaçıncı bahçe gördüm tarumar?

Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım!

Hangi sevgili var ki, senin kadar duyarsız ve kalpsiz?

Hangi mahlûklar çiğnedi el değmemiş sevdamızı?

Gözlerin kaç şiir eder, gözlerin?

Kaç şiir sığar ömre, kaç şiir?

c. Soru Zarfı ile Kurulan Soru Cümleleri

Örnek

Nasıl hatırlamazsın sen o şarkıyı?

Niçin bülbül yaslı bakışır dağlar?

Ne dönüp duruyor havada kuşlar?

Bana neden, niçin, nasıl kıydınız?

Niçin gülleri solmuş ah köyümüzün?

Ne zaman tükenecek bu yollar arabacı?

d. "mi" Soru Eki ile Kurulan Soru Cümleleri

Örnek 1

Sen Hiç Sevdin mi?

Sen hiç
Gidenin bıraktığı boşlukta,
Sonsuzluğa yuvarlandın mı?
Boğazını parçalayan,
Sessiz çığlıklar attın mı?
Değer mi, niçin, nedenlerle,
Beyninin duvarlarını çınlattın mı?

Mesela,
Közü avuçlamak istedin mi...
Sen hiç
Hasretin yaktığı yüreğin mi,
Yoksa avucun mu daha çok acıyor;
Merak ettin mi?

Sen hiç
Uykusuz geçen gecenin sonunda
Tan yerini ağartırken gözlerin
Şehrin ıssızlığını içtin mi?

Sen hiç medet umdun mu,
Seher vakti esen yelden
Yârin kokusunu getirir diye
Umutlandın mı?

Sen hiç
Sabrının bam telinden
Sözü olmayan besteler yaptın mı?
Yandı mı gözyaşların ağlamaktan
Sen hiç,
Onsuzluktan ölüyorum sandın mı?
Sen hiç sevdin mi?

(Zehra Atasoy)

Örnek 1

Ağlasam sesimi duyar mısınız, mısralarımda;

Dokunabilir misiniz gözyaşlarıma, ellerinizle?

…

(Orhan Veli Kanık)

Örnek 2

…

Bu eller miydi masallar arasından?

Rüyalara uzattığım bu eller miydi?.

Arzu dolu, yaşamak dolu,

Bu eller miydi resimleri tutarken uyuyan?

(Fazıl Hüsnü Dağlarca)

e. Tonlamayla Kurulan Soru Cümleleri

Örnek 1

Gümrükteki memur başını kaldırdı:

— Adınız?

Örnek 2

— Mesleğiniz?

— Öğretmenlik.

— Branşınız?

— Türk Dili ve Edebiyatı.

Örnek 3

— Babası silahı alır almaz evden fırladı ve iki el ateş etti.

— Sonra?

— Bir eve hızlıca koştu.

— Başka?

Soru Cümleleri ile İlgili Uyarılar

1. Soru cümleleri gerçek ve sözde soru cümleleri olmak üzere ikiye ayrılır. Gerçek soru cümleleri cevap gerektiren sözde soru cümleleri cevap gerektirmeyen cümlelerdir.

Örnek

Niçin ders çalışmıyorsun? (Gerçek soru cümlesi)

Bunu bize niçin yaptın? (Gerçek soru cümlesi)

Bu havada dışarıda top mu oynanılır? ("oynanmaz" anlamında / sözde soru cümlesi)

Böyle sahnelere yürek mi dayanır? ("dayanmaz" anlamında / sözde soru cümlesi)

2. İçerisinde soru sözcükleri (soru zamiri, soru sıfatı, soru zarfı) ve soru eki ("mi" soru edatı) bulunan bazı cümlelerde soru anlamı kaybolduğundan bu cümleler soru cümlesi sayılmaz.

Örnek

Niçin bu kadar mecalsiz düştüğümü anlayamadım.

Yolu bu civarlara düştü mü mutlaka bize haber verir.

Nasıl bulmak istiyorsan öyle bırak çevreyi.

Bizi kim arayıp sorarsa biz de onları arayıp sorarız.

Kaç kişi toplantıya katılmıştı, bir türlü hatırlayamadım.

3. Şekilce soru cümlesi gibi görünen bazı cümlelerde geçen soru anlamlı sözcükler cümlelere soru anlamı dışında farklı anlamlar katabilir.

Örnek

Ben şimdi nasıl bunun üstesinden gelirim? (çaresizlik, gücü yetmeme)

İsminizi öğrenebilir miyim? (istek, rica)

Bu olayda ismi geçen bizim Ahmet mi? (şaşırma)

Şurayı derhal süpürür müsünüz? (emir)