Sert
ünsüzle "f, s, t, k, ç, ş, h, p" harfleri ile biten bir sözcükten
sonra yani "fıstıkçı şahap"
tamlamasının ünsüzlerinden sonra yumuşak ünsüzle (c, d, g) ile başlayan bir ek
getirildiğinde "c, d, g" yumuşak ünsüzleri sertleşerek "ç, t,
k" ünsüzlerine dönüşür. Buna ünsüz
benzeşmesi (ünsüz sertleşmesi) denir.
Ünsüz benzeşmesinde;
Ünsüz benzeşmesinde;
c ünsüzü ç ünsüzüne,
d ünsüzü t ünsüzüne,
g ünsüzü k ünsüzüne dönüşerek sertleşir.
d ünsüzü t ünsüzüne,
g ünsüzü k ünsüzüne dönüşerek sertleşir.
Ünsüzler
Tablosu
|
Sert ünsüzler |
ç, f, h, k, s, ş, t, p |
|
Yumuşak ünsüzler |
b, c, d, g, ğ, j, l, m, n, r, v, y, z |
Ünsüz Benzeşmesi ile İlgili Açıklamalı Örnekler
|
SÖZCÜĞÜN ASLI |
GELEN EK |
YANLIŞ YAZIM |
DOĞRU YAZIM |
|
Ağaç |
-da |
Ağaçda |
Ağaçta |
|
Giriş- |
-gen |
Girişgen |
Girişken |
|
Kitap |
-cı |
Kitapcı |
Kitapçı |
|
Arap |
-ca |
Arapca |
Arapça |
|
Ayak |
-da |
Ayakda |
Ayakta |
|
Sert |
-ce |
Sertce |
Sertçe |
|
Bisiklet |
-ci |
Bisikletci |
Bisikletçi |
|
Karabük |
-den |
Karabük'den |
Karabük'ten |
|
Dolap |
-da |
Dolapda |
Dolapta |
|
Unut- |
-gan |
Unutgan |
Unutkan |
|
Tak- |
-dı |
Takdı |
Taktı |
|
Diş |
-ci |
Dişci |
Dişçi |
|
Çöp |
-den |
Çöpden |
Çöpten |
|
Sınıf |
-da |
Sınıfda |
Sınıfta |
|
Çiçek |
-ci |
Çiçekci |
Çiçekçi |
|
Uçmuş |
-du |
Uçmuşdu |
Uçmuştu |
|
Mehmet |
-cik |
Mehmetcik |
Mehmetçik |
|
1925 |
-de |
1925'de |
1925'te |
Not 1: Bağlaç olan "de, da" ekleri ünsüz benzeşmesine uymaz. Yani bağlacın "-te, -ta" şekli yoktur. Hal eki olan "-de, -da" ise ünsüz benzeşmesi (ünsüz sertleşmesi) kuralına uyar.
Örnek
Sınıf da temizlendi. (bağlaç olan "de, da")
Sınıfta ders çalışıyordu. (hal eki olan "-de, -da")
Zonguldak da güzel bir şehirdir. (bağlaç olan "de, da")
Zonguldak'ta kömür çıkarılır. (hal eki olan "-de, -da")
İzlesek de izlemesek de durum değişmez. (bağlaç olan "de, da")
Not 2: Bazı sözcüklerle matematik terimlerinin bu kurala uymadığı görülür.
Örnek
Üçgen, beşgen, dörtgen, cocukcağız.
Not 3: Özel isimler ve sayılara gelen eklerde de ünsüz benzeşmesi aranır. Burada en son yazılan sayıyı harflere dönüştürdükten sonra ünsüz benzeşmesini aramak gerekir.
Örnek
Sinop'ta
Kars'ta
1923'te (üçte)
1975'te (beşte)
Ünsüz Benzeşmesi (Ünsüz Sertleşmesi) ile İlgili Açıklamalı Örnek Cümleler
Bir işçi büyükçe bir işi bir günde yaptı.
Sıcaktan çabukça etkilenir bu kuşlar.
İnsanlıktan nasibini almamış suçtan ne anlar?
1925'te (beşte) bir; 1923'te (üçte) de iki önemli olay olur.
Ağaçtan bir kuş uçmuştu oradan.
Kitapçıdan Arapça bir sözlük almıştı.
Bisikletçi ayakta duramayınca sertçe bir yere çarptı.
Dişçi her zaman çiçekçiye uğrayıp öylece evine giderdi.
Ayrıca bakınız
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder