Büyük Ünlü Uyumu

Türkçede bir sözcüğün ilk hecesindeki ünlü kalınsa (a, ı, o, u), sonra gelen hecelerin ünlüsü de kalın (a, ı, o, u); bir sözcüğün ilk hecesindeki ünlü inceyse (e, i, ö, ü), sonra gelen hecelerin ünlüsü de ince (e, i, ö, ü) olur. Bu kurala büyük ünlü uyumu denir.   1. Bir sözcüğün ilk hecesinde kalın ünlü (a, ı, o, u) varsa diğer hecelerdeki ünlüler de kalın ünlü olur. Örnek Adım Dalga Duvak Çocuklar Karanlık Kırlangıç Ayrılmak Kurnazlık Bıçak Baklava Susuz Bacanak Ormanlık Çalışma Araba Yuvarlak   2. Türkçe bir sözcüğün ilk hecesinde ince ünlü (e, i, ü, ö) varsa diğer hecelerdeki ünlüler de ince ünlü olur.   Örnek Ergenlik Gelincik Gözlükçü Çiçekçi Bilgili Bekleyiş Belirteç İncelemek Yüzük Vergi Kömürlük Üzengi Bilezik Verimli Sindirim İşlem   Büyük Ünlü Uyumu ile İlgili Bazı Kurallar   1. Türkçe sözcükler büyük ünlü uyumuna uymak zorundadır. Bir sözcük bu kurala uymuyorsa bu sözcük büyük bir olasılıkla Türkçe değildir.    Örnek  Mektup, evliya, telefon 2. Aslı Türkçe olduğu halde zamanla değiştikleri için büyük ünlü uyumuna uymayan bazı sözcükler vardır. Örnek Hangi (Kangı) Elma (alma) Kardeş (karındaş) Anne (ana) Dahi (daha) Hani (kanı) Şişman İnanmak   3. Türkçede bazı ekler büyük ünlü uyumunu bozar. Bu ekler şunlardır: Örnek -ken: yazarken, çalışırken, oynarken…   -gil: halamgil, amcamgil, babamgil…   -(ı)mtırak: yeşilimtırak, ekşimtrak...   -yor: izliyor, inliyor, yürüyor...   -ki: arkadaki, akşamki, babanınki, karşıdaki, yoldaki, yarınki...   -leyin: sabahleyin, akşamleyin...   4. Tek heceli sözcüklerde büyük ünlü uyumu aranmaz. Örnek Al, ok, sur, yap, et, ot, it…   5. Birleşik sözcüklerde büyük ünlü uyumu aranmaz. Örnek Bugün, çekyat, hamamböceği, bilgisayar, pazartesi, bilinçaltı, samanyolu, yüzbaşı, binbaşı, Başakşehir, hanımeli…   6. Alıntı yani başka dillerden dilimize geçen sözcüklerde büyük ünlü uyumu aranmaz.   Örnek Tiyatro, diyalog, nakil, ziyafet, gramer, otomatik, gazete, aheste, kelam, pehlivan, ziyaret, psikoloji, stüdyo, gazete, nezaket…   Not: Bağlaç olan "ki" eki ayrı yazıldığı için farklı bir sözcük gibi değerlendirilir. Dolayısıyla bu ekte büyük ünlü uyumu aranmaz. Kendisinden önceki ve sonraki kelimeye dahil edilmez. Örnek Çalışmalısın ki kazanasın Ayrıca bakınız Ses Bilgisi ve Seslerin Özellikleri Küçük Ünlü Uyumu Ünlü Düşmesi (Hece Düşmesi) Ulama (Vasl) Kaynaştırma Ünsüzleri-Koruyucu Ünsüzler Ünlü Daralması Ünlü Türemesi Ünsüzler ve Özellikleri Ünsüz Yumuşaması-Ünsüz Değişimi Ünsüz Benzeşmesi-Ünsüz Sertleşmesi Ünsüz Düşmesi-Ünsüz Aşınması Ünsüz Türemesi-İkizleşme Dudak Ünsüzleri Çatışması-nb Çatışması Göçüşme-Yer Değiştirme-Metafez Ayrıca bakınız Ses Bilgisi Test 1 Ses Bilgisi Test 2 Ses Bilgisi Test 3 Ses Bilgisi Test 4 Ses Bilgisi Test 5 Ana Sayfa