19. yüzyılın ikinci yarısında özellikle Fransa'da gelişen gözlem ile birlikte bilimsel deneyi de uygulayan edebiyat akımıdır. Emile Zola'nın kurucusu kabul edildiği natüralizm (doğalcılık), hayatı bilimsel açıdan ele alır.
Emile Zola, "Deneysel Roman" eserinde natüralizmin ilkelerini açıklar. Taine'nin determinizm, Bernard'ın deneysel uygulama, Darwin'in evrim ve soya çekim düşünceleri natüralizmin doğuşunu hazırlayan unsurlardır.
Natüralistler, determinizmi (Doğa olaylarında aynı nedenler aynı sonuçları doğurur anlayışı) topluma ve insana uygulamışlardır. Yani insanın çevresini incelemek insanı anlamanın en iyi yoludur, görüşünü savunmuşlardır.
Realizmin daha da ilerlemiş biçimi olarak
görülen natüralizm, realizmden "determinizm", "soyaçekim"
ve "deneysel roman" kavramlarıyla ayrılır. Kısa ömürlü bir akım olarak
hafızlarda yer edinir.
- Natüralizm, doğa bilimlerinin edebiyat ve sanata
uygulanmasıyla oluşmuştur.
- Realizmdeki güçlü gözlem unsuruna natüralizmde
"deney" ilkesi de eklenmiştir.
- Natüralizm, realizme bir tepki olarak doğmamış
aksine realizmin daha da gelişmiş bir şeklidir.
- Natüralizmde sanat doğanın bir kopyası kabul
edilir. Bu fikir, natüralizmin ana ilkesini oluşturur.
- Natüralistler, sosyal çevrenin insan üzerindeki
etkilerini derinlemesine araştırmışlardır. Natüralizme göre toplum büyük
bir laboratuvar, insan ise deney konusu olandır.
- Natüralizmde yazar çok iyi bir gözlemci ve deney
yapan bir bilim adamıdır.
- Natüralistlere göre insanların duygu, düşünce ve
eylemlerinde sosyal çevre kadar soya çekim de önemlidir. İnsanı
yönlendiren irade değil çevre ve soya çekimdir. Natüralistler, kişilerin
sahip oldukları erdemleri soya dayandırırlar. İnsanın kişiliğini, duygu,
düşünce ve hareketlerini çevre ve kalıtıma bağlarlar. Bundan dolayı kişiler
yaptıklarından sorumlu tutulmazlar.
- Natüralistler, sanatı toplumsal sorunların çözümü
için bir araç olarak gördüklerinden "Toplum için sanat"
anlayışını benimsemişlerdir.
- Natüralizmde yaşanılanlar, bütün gerçeklik ve
çıplaklığıyla ele alınır.
- Yazar eserde kişiliğini gizler. Sadece olanları
yazar. Emile Zola bu konuda; "Nasıl ki kimya bilgini kendi
hazırladığı koşullar altında oluşan doğal olayları gözleyip saptamakla
yetinir, azota kızmadığı gibi, oksijene de aşırı sevgi göstermezse sanatçı
da suç karşısında yargıç kesilmez, erdem karşısında ise alkış
tutmaz." der.
- Natüralizmde sokak edebiyatta yansıtılmıştır.
- Natüralist yazarların dili yalın, açık ve
doğaldır. Natüralizmde üslup kaygısı güdülmez.
- Natüralist eserlerde olaylar yazarca
yönlendirilmez.
- Roman kişileri kendi ağızlarıyla
konuşturuldukları için dilde seçici davranmamışlardır. Natüralizmde argo,
küfür ve sokak diline de yer verilir.
- Natüralistlere göre insandaki duygu ve düşünceler
ruhun değil bedenin bir işlevidir. Natüralistler bu görüşlerinden insanın
ruhuna değil fizyolojik yapısına yönelmişlerdir.
- Natüralistler, çevrenin insan üzerinde güçlü bir
etkisi olduğuna inanırlardı. Bundan ötürü işledikleri mekânları bir
belgesel şeklinde sunmuşlardır.
- Naturalizmde psikolojik roman itibar görmemiştir.
- Natüralistler, yaşadıkları dönemin ağır
şartlarından dolayı olaylara ve kişilere olumsuz bir bakış açısıyla
yaklaşmışlardır.
- Romanlarda oldukça
ayrıntılı betimlemeler yapılmış bu tasvirler aracılığıyla kişilerin
psikolojik durumları ortaya konulmuştur.
- Eserlerde iğrenç ve çirkin sahnelere de yer
verilmiştir. Yoksul işçiler, köylüler, ayyaşlar, fahişeler, hırsızlar
yazarların en fazla eserlerinde işledikleri kişilerdir. Bu kesimler
genelde sosyal bir dışlanmışlık içinde olan sorunlu, toplum dışına itilmiş
kişilerdir.
- Natüralizme göre yazar sadece bir gözlemcidir.
- Tezli (deneysel) romanın geliştirildiği natüralizmde her eserin savunduğu
bir "tez" vardır.
- Natüralizmde öykü, roman ve tiyatro türleri büyük
gelişme göstermiştir.
Guy de Maupassant: Öykü ve roman yazarlığı ile tanınır. Gözleme oldukça önem veren yazar dünya edebiyatında olay hikâyeciliğinin öncüsü sayılır. Tombalak, Ayışığı, Ölüm Kadar Acı, Güzel Dost, Bir Hayat başlıca önemli eserleridir.
Alphonse Daudet: Roman ve öyküleriyle ön plana çıkan bir
yazardır. Çalışmalarını belgelere dayandıran Daudet'in; Değirmenimden
Mektuplar, Sapho, Pazartesi Hikâyeleri, Jack, Trasconlu Tartarin başlıca
yapıtlarını oluşturur.
John Steinbeck: Roman ve öyküleriyle bilinen bir yazardır.
Goncourt Kardeşler: Edmond ve Jules eseriyle bilinir. Gözlemde oldukça başarılıdır.
Türk edebiyatına natüralizm, Beşir Fuad'ın etkisiyle girmiştir. Ahmet Mithat Efendi'nin kaleme aldığı "Müşahedat" eseri Türk edebiyatında natüralizmin ilk örneği sayılır.
Natüralizmin ilk önemli temsilcisi ise
Hüseyin Rahmi Gürpınar'dır. Natüralizmi romanlarında başarılı bir şekilde
uygulamıştır. "Mürebbiye" eserinde natüralizmi okuyucuya anlatma
yoluna gider. Türk edebiyatında natüralizme uygun eserler veren başka bir yazar
da Nabizade Nazım'dır.
Ayrıca bakınız
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder