Nesne
alabilen fiillerdir. Bu fiiller, "ne
(belirtisiz nesne görevinde olduğu zaman), neyi,
kimi" sorularına yanıt verir.
"Onu" zamiri bir formül olarak düşünülebilir. Yüklemden önce
"onu" zamiri getirildiğinde zamir yükleme uyarsa fiil geçişlidir,
demektir.
Örnek
Mustafa ona arabasını sattı.
(neyi sattı)
B.li N. Y.
Ona kırtasiyeden kitap aldım.
(ne aldım)
B.siz N. Y.
Yukarıdaki
cümleler nesne alabildikleri için yani yüklemleri "kimi, neyi, ne" sorusuna cevap verebildiği için cümlelerin
yüklemleri geçişlidir. Birinci cümlede "Neyi sattı?" diye sorulduğunda "arabasını" cevabı; ikinci cümlede "Ne aldı?" diye sorulduğunda "kitap" cevabı alınır. Cümlelerin yüklemleri nesne
alabildikleri için yüklemler geçişli fiillerdir.
Not: Geçişli fiillerin
yüklem olduğu cümlelerde nesne bulunmayabilir. Bu fiiller yine de nesne
alabildiği için geçişli çatılıdır.
Örnek
İki gün her yerde aradım.
Z.T. D.T.
Y.
Yukarıdaki cümlede nesne bulunmamaktadır.
Cümlenin yükleminin önüne "onu" zamirini
getirdiğimizde "onu aradım" şeklinde mantıklı bir
kurgu ortaya çıktığı için cümlenin yükleminin geçişli bir fiil olduğu ortaya
çıkar. Aynı uygulamayı aşağıdaki örnekler üzerinde de
gösterebiliriz.
Geçişli Çatılı Fiiller ile İlgili Örnek Cümleler
Ahmet onu her yerde aradı.
İnsanlık bu konuda sınıfı geçemedi.
Dilinden düşürmediği şarkıları bir de sizin için söyledi.
Kuşların
cıvıltısını kulaklarımın dibinde hissediyorum.
Sabahın
ilk ışıklarına kadar gece namazı kılardı.
Gözleri gözyaşlarından daha güzel bir şey yıkayamaz.
Baharın o rengârenk sofrasını bizim için donatır Yüce
Yaradan.
Gurbet yolunun yolcularını bir bir selamladı.
Geç fark ettim taşın
sert olduğunu.
Su insanı boğar,
ateş yakarmış.
Gülü soluncaya kadar seni ölünceye
kadar seveceğim.
Sana benim gözümle bakmayanın mezarını kazacağım.
Atı alan Üsküdar'ı geçti.
Ayrıca bakınız
Fiil Kiplerinde Anlam (Zaman) Kayması
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder