Edebiyat Okulu: Ayaz İshaki

AYAZ İSHAKİ (1878-1954)

1878'de Tataristan'ın Kazan ilinin Yavşirme köyünde doğdu. İlk ve ortaöğrenimini medreselerde okudu. Daha sonra Kazan'da bulunan Öğretmen Okulu'nda dört yıllık öğrenim gördü. Öğrenci iken ihtilal hareketinde aktif olarak yer aldı. 1905'te gizli siyasi "Tangçılar" örgütünün kurucuları arasında yer aldı. Ayaz İshaki, ihtilal hareketlerinde bulunduğu için uzun yıllar hapis yatar. Rus Devriminden sonra ülkesini terk ederek İstanbul ve Avrupa'da yaşar.

Ayaz ishaki, çeşitli gazete ve dergilerde çalışır. "İl" ve "Milli Yol" gazetesini çıkarır. Bu gazeteler daha sonra Sovyet Rus hükümetince kapatılır.

Ayaz İshaki, Kazan Türklerinin bağımsız devlet olmaları uğrunda büyük mücadeleler verdi. Bu anlamda Avrupa'ya kaçmak zorunda kalan Ayaz İshaki, siyasi ve edebi çalışmalarının sonraki sürecini Türkiye'de sürdürdü.

Rus Çarı'nın devrilmesinden sonra "Rusya Müslümanlarının Milli Hürriyetleri" hareketine katıldı. Sonrasında çeşitli kurultaylar düzenleyen Ayaz İshaki, Türk halklarını birlik ve beraberliğini her şeyin üstünde tuttu. Siyasi faaliyetlerini bu alanda yoğunlaştırdı. Milletvekilliliği görevlerinde bulundu. Yazar, gazeteci ve aynı zamanda bir kanaat önderi olan Ayaz İshaki, kendini Kazan Tatarlarının bağımsızlığına adamış biri olarak da ön plana çıktı.

Öykü, roman, hikâye ve tiyatro yazarı olan Ayaz İshaki'nin eserlerinde öne çıkan en önemli konu "milliyetçilik" olgusudur. Türkçülük akımından etkilenir. "Ulusal ahlak", Kazan Türklerinin Ruslara verdikleri mücadeleler de eserlerinde yer alan konular arasında yer alır. Çağdaş Kazan Türkleri edebiyatının öncülerinden olan Ayaz İshaki'nin bütün eserleri rejim karşıtlığını içerdiğinden yasaklanır. Sovyetlerin dağılmasından sonra eserleri yeniden basılır.

Üyge Taba (Eve Doğru) romanı, Ayaz İshaki'nin Türkiye'de en çok tanınan romanıdır. Eser, iki kez olmak üzere önce Kazan Türkçesiyle Berlin'de (1922) sonra da Türkiye'de basılır. Romanda, Miralaya Demir Ali'nin aslında Türkiye'ye karşı savaşması için gönderilmesine karşın savaşta taraf değiştirerek Türkiye tarafına geçmesi ve ülküsü işlenir.

Ayaz İshaki, 1954'te Türkiye'nin başkenti Ankara'da öldü. Vasiyeti gereği İstanbul Edirnekapı Şehitliği'ne defnedildi.

Eserleri

Öyküleri

Zindan

Tövbekar Hatun

Sünnetçi Balbay

Güz Takkeci Kız

Romanları

Üyge Taba

Mulla Bubay

Tatarın Kızı

Ulu Muhammed

Anıları

Anı Defteri

Otuz Yıllığım