GELECEKTEN SÖZ
EDEN ANLATIM
Gelecekten söz eden
anlatım, daha çok bilim kurgu
edebiyatı ürünlerinde görülür. Söylenenlerin henüz gerçekleşmemiş
olması ve bunların gerçekleşeceğine dair tahminde
bulunma bu anlatımın en önemli özelliğidir. Gelecekten söz eden anlatımın başlıca özellikleri şunlardır:
- Gelecekten söz eden anlatımda en önemli şey olayın gelecekte olacağı hususudur. "Gelecek" sözcüğü, bu anlatımın anahtar kelimesidir. Bu anlatımda çekimli fiiller gelecek zaman kiplerini (-ecek, -acak) içerir.
- Bu anlatımda yazar gelecekten haber verir.
- Tahmin ve varsayım bu anlatımın özüdür.
- Gelecekten söz eden anlatımda dil çoğunlukla heyecana bağlı işlevde kullanılır.
- Gelecekten bahseden kimi metinlerde bilimsel veriler ön plandayken kimilerinde bilim kurgu ön plandadır.
- Bu anlatımların olduğu yerlerde ihtimal bildiren sözcükler çok fazla yer alır.
- Anlatıcının düş gücü gelecekten söz eden anlatımın sınırlarını belirler.
- Gelecekten söz eden anlatım roman türü başta olmak üzere hikâye, şiir, tiyatro ve denemede kullanılır.
- Gelecekle ilgili tahmin yapılırken çoğu zaman verilerden yola çıkılır.
- Gelecekten söz eden anlatımda olay, kişi, yer ve zaman unsurları gerçeklerle bağlantı olsa dahi hayali unsurlar içerir.
- Gelecekten söz eden anlatımda "hayalperestlik" ve "ütopik" kavramları önemli bir yer tutar.
Gelecekten Söz Eden Anlatım ile Düşsel (Fantastik) Anlatımın Benzerlikleri ve Farklılıkları:
a. Benzerlikleri
Her iki anlatımda da hayal unsuru ön plandadır.
b.
Farklılıkları
- Gelecekten söz eden anlatımda zaman kesinlikle "gelecek zaman"dır; düşsel (fantastik) anlatımda zaman belirsizdir.
- Gelecekten söz eden anlatımda yaşanması arzulanan konular; düşsel (fantastik) anlatımda yaşanması imkânsız konular yer alır.
- Gelecekten söz eden anlatım düşsel anlatıma göre daha gerçekçidir. Gelecekten söz eden anlatım olması mümkün olanı ele alır; düşsel (fantastik) anlatımda mümkün olmayan ele alınır.
- Gelecekten söz eden anlatım kesinlikle gelecek zamanla ilgilidir. Olayın gerçekleşmesi mümkündür. Düşsel (fantastik) anlatım tüm zamanları kapsayan olağanüstü bir zaman dilimine aittir. Olayın gerçekte olabilme durumu asla söz konusu değildir.
Gelecekten Söz Eden Anlatım ile İlgili
Örnekler
Örnek 1
İKLİM DEĞİŞİKLİKLERİ
Çok uzak olmayan bir gelecekte çok önemli iklim değişiklikleri ile karşı
karşıya kalacağız. Deniz seviyesinin yükselmesi ve buzulların erimesiyle Antarktika
kıtası tamamen ortadan kalkacak. Kuzey kutbunda 80-85 yıl sonra mevcut buzullar
karaları etkileyecek şekilde çözülecek. Asya'da birçok ülkede açlık sorunu ve
su sıkıntısı baş gösterecek. Su ve gıda savaşları bütün dünyayı etkileyecek. 50
yıl sonra küresel ısınmayla dağların dorukları değer kazanacak. Herkes
sıcak yerlerden soğuk, serinleyebileceği yerlere göç edecek. İnsanların bütün
mücadelesi hayatını sürdürme üzerine kurulacak. Ağrı Dağı’nın tepesi
İstanbul'un merkezinden daha çok tercih edilecek. (Abdurrahman Sarıkaya)
Açıklama: Söylenenlerin henüz gerçekleşmemiş olması ve bunların gerçekleşeceğine dair tahminde bulunma bu anlatımın en önemli özelliğidir. "Gelecek" sözcüğü bu anlatımın anahtar kelimesidir. Gelecekten söz eden anlatımda fiil kipleri gelecek zaman kiplerini (-ecek,
-acak) içerir. Yukarıdaki parçada da bu özellikler ön plandadır. Olayın gelecekte olacağını "gelecek zaman" kipinden anlamaktayız. Metinde iklim ve iklimin olası sonuçlarıyla ilgili gelecekle ilgili bir tahminde bulunulmuştur.
Örnek 2
GELECEK VE BİZ
GELECEK VE BİZ
2050 yılı ve sonrasında hiç
kimse hiçbir kurum veya kuruluşa evrak vb. şeyler için başvurmayacak. Para mı lazım olacak hemen bir tıkla, bir belge mi almak istiyorsunuz on dakika içinde elinizde olacak.
Hastanelere gitme, sıraya girme vb. durumlar hemen çözülecek. İnsanlar evlerde
cep telefonlarında mevcut programlarla bilgilerini hastanedeki havuza
atacaklar, sonuçlar ve e-reçeteleri an içinde sisteme işlenmiş olacak,
ilaçları hemen yanı başında olacaktır. Böylece insanlar daha çok zamana sahip
olacak ve daha mutlu olacaklar. (Abdurrahman Sarıkaya)
Açıklama: Yukarıdaki parçada söylenenlerin henüz gerçekleşmemiş olması ve bunların
gerçekleşeceğine dair bir fikir yürütme söz konusudur. Bu paragrafta yazar
gelecekten haber vermektedir. Tahmin ve
varsayım yukarıdaki paragrafın özüdür. Metin, aslında bilim kurguyla ilgili bir
metindir. İhtimal bildiren cümlelerin parçada çok fazla yer alması, anlatıcının düş
gücünün anlatımda ön plana çıkması vb. özellikler metnin gelecekten söz eden anlatımla
oluşturulduğunun göstergeleridir.
Örnek 3
ZİLLER ÇALACAK
Zil çalacak...
Sizler derslere gireceksiniz bir bir.
Zil çalacak,
ziller çalacak benim için,
Duyacağım,
evlerden, kırlardan, denizlerden;
Tâ içimden
birisi gidecek ardınızdan uça ese...
Ama ben, ben
artık gidemeyeceğim.
Zil çalacak...
Siz geminize, treninize gireceksiniz bir bir.
Zil çalacak,
ziller çalacak benim için,
Duyacağım,
iskelelerden, istasyonlardan bütün;
Tâ içimden
birisi koşacak ardınızdan...
Ama ben, ben
artık gelemeyeceğim.
Sonra bir gün zil
çalacak yine,
Hiç kimseler,
kimsecikler duymayacak...
Ne sınıflar, ne
iskeleler, ne istasyonlar, ne siz...
Tâ içimden
birisi kalacak oralarda...
Ben gideceğim.
(Zeki Ömer Defne)
Açıklama: Gelecekten
söz eden anlatımda en önemli şey olayın gelecekte olacağı hususudur. "Gelecek"
sözcüğü bu anlatımın anahtar kelimesidir. Bu anlatımda fiil kipleri gelecek zaman
kiplerini (-ecek, -acak) içerir. Bu metinde
herhangi bir veriye dayanmayan sadece gelecekle ilgili bir arzu, istek ve
temenni dile getirilmiştir. Öyleyse bu metin gelecekten söz eden anlatımla
oluşturulmuştur.
Örnek 4
İŞTE 100 YIL SONRA DÜNYA
100 yıl sonra 2111'de, bitkiler siyah,
otomobiller tarih olacak! Elektrik santralları uzaya taşınacak!
–Denize yakın kentlerin bir kısmı sular
altında kalacak ama durum tahmin edildiği kadar kötü değil. Zira
jeo-mühendisler, okyanus üzerinde yapay beyaz balonlar şişirerek sıcaklığın
atmosfere yansıtılmasını sağlayacak. Böylece Grönland gibi büyük buz
kütlelerinin erimesi duracak, buzulların erimesi yavaşlayacak.
– Birçok kentte elektrik santralleri
daha yükseğe inşa edilecek. Mevcut binaların temelleri sağlamlaştırılacak.
Deniz kıyılarına büyük barajlar yapılacak ve kent yaşamı dijital hale gelecek.
– Sokakta yürürken, takacağınız özel
gözlükler sayesinde, çevrenizde sürekli bazı bilgiler göreceksiniz. En ilginci
de uzaktaki arkadaşlarınızla chat yaparken, avatarları holigram olarak yanı
başınızda belirecek.
– İşe gitmek tarih olacak. Bilgi
teknolojisinin ve veri transferinin ilerlemesiyle iş yerleri insanların ayağına
gelecek, insanlar evlerinden toplantılara katılacak.
– Temelleri İngiltere'de 2011'de atılan
bir teknoloji, üretimin yeni modeli haline gelecek. Üretim makineler yerine 3D
printer'larla yapılmaya başlanacak. Birbirine benzer makineler farklı
programlanarak istenilen ürünü kat kat çıkış halinde basabilecek.
– Enerji ihtiyacı devam edecek ancak her
ev birer enerji üretim merkezi haline gelecek. Yerine ve konumuna göre evlerin
üstlerinde birer güneş paneli ya da rüzgâr tribünü olacak. Üretilen enerji
yörüngedeki santrallerde depolanarak tekrar dünyaya dağıtılacak.
– Doğum kontrolü sayesinde nüfus
azalacak. Genetiğiyle oynanmış gıdalarla, açlık tarih olacak. Kutuplarda
patates yetişecek, bitkilerin yaprak yapıları değiştirilerek fotozenteze daha
etkin hale getirilecek. Hatta bazı bitkiler Güneş'ten tam olarak
yararlanabilmek için yeşil yerine siyah üretilecek.
-Yeni ulaşım sistemleri geliştirilecek.
Mesela hidrojenle çalışan kapsüller sizi evinizin önünden alıp ana yola
götürecek. Burada gidilecek yere göre başka kapsüllerle birleşerek (tren gibi)
yolculuğa devam edilecek. Ne kadar çok kapsül birleşirse ulaşım maliyeti o
kadar azalacak. (bilgilersitesi.com)
Açıklama: Söylenenlerin henüz gerçekleşmemiş olması ve bunların
gerçekleşeceğine dair tahminde
bulunma gelecekten söz eden anlatımın en önemli özelliğidir. Bu metinde de fiil kiplerinin gelecek zamanı içermesi, 100 yıl sonrası bir gelecekten bahsediliyor olması, anlatımın bir
heyecana dönüşmesi, anlatımın sınırlarını yazarın düş gücünün oluşturması
gelecekten söz eden anlatımın unsurlarıdır.
Ayrıca bakınız
Gelecekten
Söz Eden Anlatım
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder