İş, oluş, hareket bildirmeyen sözcük köklerine isim kökü denir. İsim kökleri nesne, varlık vb. şeyleri belirtirler. Bir kök "-mek, -mak" mastar ekini ve "-me, -ma" olumsuzluk ekini alamıyorsa o kök, isim köküdür.
Fiil kökleri dışındaki bütün sözcüklerin kökleri isim köklerini oluşturur. Yani zamir, sıfat, zarf, edat, bağlaç, ünlem türündeki sözcükler de isim soylu olduklarından isim köklerini oluşturur.
Örnek 1
Vatandaşlıktan
Sözcükte yer alan "-tan" eki, uzaklaşma hal eki; "-lık" eki, isimden isim yapım eki; "-daş" eki de yine isimden isim yapım ekidir. Öyleyse bu sözcüğün kökü "vatan"dır. "-mek, -mak" mastar eki ve "-me, -ma" olumsuzluk eki de sözcüğe gelemediğinden sözcük isim köküdür. "vatanmamak" (Türkçede kullanımı yoktur.)
Örnek 2
Aşçı
"aş" kökünden türemiştir. "aş"; yiyecek anlamındadır. "aş" ile yemek yapan kişi anlamındaki "aşçı" sözcükleri arasında bir anlam ilişkisi vardır. Sözcüğün kökeni "aş" sözcüğüdür.
Örnek 3
Gençlik
"genç" kökünden türemiştir. "genç" ile "gençlik" arasında da bir anlam ilişkisi vardır. Yine "-mek, -mak" mastar eki ve "-me, -ma" olumsuzluk eki de sözcüğe gelemediğinden sözcük isim köküdür. "Gençmemek" (Olumsuzluk ve mastar eki bu köke gelemez.)
Örnek 4
Açlıktan
"-tan" uzaklaşma hal ekidir. "-lık" ise isimden isim yapım ekidir. "açlık" ile "aç" sözcüğü arasında da bir anlam ilişkisi olduğundan sözcüğün kökü "aç" sözcüğüdür.
Örnek 5
Çocuklarımızdan
Sözcükteki
çekim eklerini attığımızda kalan "çocuk" sözcüğü sözcüğün kökünü
oluşturur. Yine "-mek, -mak" mastar eki ve "-me, -ma"
olumsuzluk eki de sözcüğe gelemediğinden sözcük isim köküdür.
"Çocukmamak" (Sözcüğün olumsuzluk ve mastar ekini alamayan bir kök
olduğu görülmektedir.)
Örnek 6
Çiçekçilik
Sözcükte var olan yapım ekleri çıkarıldığı zaman "çiçek"
sözcüğü kalır. Bu da bir isim köküdür. Soldan sağa doğru geldiğimizde
"çiçekçilik", "çiçekçi", "çiçek" sözcükleri
arasında bir anlam ilişkisinin olduğu görülmektedir.
Ayrıca bakınız
Sözcükte Yapı Basit Türemiş Birleşik Kelimeler
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder