Edilgen çatılı
fiiller, gerçek öznesi olmayan fiillerdir. Fiile "-l, -n" çatı ekleri
getirilerek yapılır. Edilgen çatılı fiillerde "sözde özne" bulunur. Aslında
çoğu zaman nesne olması gereken kelime burada sözde özne olur. Edilgen çatılı
fiillerde işin başkası tarafından yapılma anlamı vardır. Nesne olması gereken
öğe "sözde özne" görevi üstlendiğinden edilgen çatılı fiiller geçişsizdir.
Örnek 1
Cam kırıldı.
Fiillerde çatı bakımından cümle incelendiğinde
cümlede edilgenliğin olduğunu gösteren iki ölçüt vardır. Birincisi
fiildeki "-l" sesidir. İkincisi ise cümlede gerçek
özne değil de sözde öznenin olmasıdır. Camı kıran belli değildir.
Örnek 2
Bütün bardaklar kırılmış.
Cümlede geçen "kırılmış" fiilinde yer
alan "-l" sesi cümlenin edilgen çatılı olduğunu
gösteren bir ölçüttür. Yine gerçek öznenin olmaması cümleyi edilgen çatılı
yapmıştır. "Bütün bardaklar" aslında nesne olduğu halde cümlede "sözde
özne" görevindedir. Bardakları kimin kırdığı belirsizdir.
Örnek 3
Ev çok ucuz bir
fiyata satıldı.
"Satıldı" fiilinde yer alan "-l" sesi
ve eylemi gerçekleştiren kişinin belli olmaması yani nesnenin "sözde
özne" görevini üstlenmesi cümleyi öznesine göre edilgen çatılı
kılmıştır. Evi kimin sattığı bilinmemektedir.
Örnek 4
Kütüphaneden geri
verilmek üzere bir kitap alındı.
Cümlede geçen "alındı" fiilinin faili
belirsizdir. Yani kütüphaneden kimin kitap aldığı bilinmemektedir.
Yükleminde "-l" sesinin olması ve nesnenin özne
görevini üstlenip "sözde özne" olması cümleyi
edilgen çatılı kılmıştır.
Edilgen Çatılı Fiiller ile İlgili Cümle Örnekleri
Sorular, çok kısa bir sürede çözüldü.
Alevler etkin bir
mücadeleyle söndürüldü.
Evin bahçesi, güzel bir
şekilde temizlendi.
Kirli tabaklar,
çarçabuk yıkandı.
Defterler, sınıftan zil
çalmadan alınır.
Alnımıza kara yazı yazıldı.
Dostlar toplanınca
sazlar çalındı.
Mahallemize yeni bir
muhtar seçildi.
Fiillerde çatı
konusu anlatıldı.
Kitaplığındaki tüm
kitaplar okundu.
Arabalar uygun park
etmeyince caddeden çekildi.
Postaneden bir
mektup alındı.
Uygunsuz yazılar
duvarlardan silindi.
Bakkal, işletme
şartlarını kaybedince kapatıldı.
Bence daireniz uygun bir
fiyata satıldı.
Gecenin bir yarısı kapı hızlı bir
şekilde vuruldu.
Kitaplar masada unutulmuş yine.
Bahçedeki ağaçlar nihayetinde budandı.
Not: "Eve gidildi." cümlesinin hiçbir öznesi yoktur. Yüklemi, edilgen çatılıdır.
Ayrıca bakınız
Fiil Kiplerinde Anlam (Zaman) Kayması
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder