Özne, hem işi yapan hem
de işten etkilenendir. Şekilce öznesi etken, yüklemi edilgen fiillerdir. Özne,
gerçek öznedir. Fiile "-l, -n" ekleri getirilerek yapılır.
Dönüşlü çatılı fiiller nesne almadıklarından geçişsiz fiillerdir. Bu tür
fiillerde Kendi kendine yapma anlamı vardır.
Örnek
Hatice aynanın karşısında
saatlerce süslendi.
Not: Edilgen çatılı
fiillerle dönüşlü çatılı fiiller, fiillerde çatı konusunun en çok karıştırılan
iki konusudur. İkisinde de yüklemde "-l, -n" sesleri
bulunur. Edilgen çatılı fiillerde özne belli olmadığından "sözde
özne"; dönüşlü çatılı fiilde gerçek özne vardır.
Örnek
Kadın telaşla etrafına bakındı.
Okulun bahçesi hemencecik temizlendi.
Fiillerde çatı ana başlığını özne-yüklem ilişkisine göre incelediğimizde
yukarıdaki iki cümledeki yüklemlerin şeklen birbirine benzedikleri görülür. "-n" eki
ikisinde de vardır. İkisinin farkını özneler belirlemektedir. Birinci
cümlede "gerçek özne" yer almakta; ikinci cümlede
ise "sözde özne" bulunmaktadır. "Bakındı"
eylemini gerçekleştiren "kadın" olmasına rağmen
"temizlendi" eylemini yapan belirsizdir.
Dönüşlü Çatılı Fiiller ile İlgili Örnek Cümleler
Gelin, orada saatlerce süslendi.
Ahmet, hep
yaptıklarıyla övünür.
Sınavda birinci
olduğumu duyunca çok sevindim.
Ali, havuzu görünce
hemencecik soyundu.
Evde su bulamayan İbrahim gölde yıkandı.
Sedat arkadaşına fena kırılmış.
Mehmet herkesin önüne
çıkacağı için güzelce giyindi.
Çocukları oldukça dengeli beslendi.
Metin, okula gitmek
üzere sabah erkenden evden ayrıldı.
Salih, yaptıklarından
pişmanlık duyunca bir süre dövündü.
Not: "Kendi kendine
olma" anlamı taşıyan fiiller, dönüşlü fiil değildir. Bunların şekilce
benzemesi bizi yanıltabilir.
Örnek
Saçlarım dökülüyor.
Ayrıca bakınız
Fiil Kiplerinde Anlam (Zaman) Kayması
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder