Edebiyat Okulu: Tezkire

Çeşitli meslek dallarından önemli şahsiyetlerin hayatlarını anlatan eserlere denir. Sözlükte "sözü edilen, bahsi geçen" anlamlarına gelir. Tezkirelerde kişilerin hayatları objektif veya subjektif olarak ele alınır. İran edebiyatında ortaya çıkan tezkire türü bir nevi edebiyat antolojisi görevini görür. Tezkireler sayesinde devrin şairlerinin unutulup gitmeleri önlenmiştir.

Tezkireler çeşitli adlarla anılır. Şairleri tanıtan tezkirelere "şuara tezkiresi" veya "tezkiretü'ş şuara"; evliyaların hayatlarını anlatan tezkireler "tezkiretü'l evliya" adını alır.

Tezkireler, genellikle adlara ya da mahlaslara göre alfabetik olarak düzenlenmişlerdir. Tezkirelerde kişilerin yaşam öykülerine kısaca değinilmiş bulundukları resmi görevleri belirtilmiş ve önemli şiirlerinden örnekler verilmiştir. Bu yönüyle tezkirelerin edebi eleştiriler içerdiği söylenebilir.

Tezkireler, aynı zamanda döneminin edebiyat ve kültür ürünleridir. Yazıldıkları dönemin sosyal, kültürel, sanatsal özelliklerini yansıtır. Günümüz araştırmacıları için önemli birer belge ve kaynak görevindedir.

Batı edebiyatında tezkire türünün karşılığı olarak "biyografi" kavramı kullanılır. Türk edebiyatında ilk tezkire örneği Ali Şir Nevai'nin "Mecalisü'n Nefais" eseridir. Tezkire yazma geleneği bu eserle başlamıştır. Anadolu sahasında ilk örnek ise asıl adı "Heşt Behişt" olan "Sehi Bey Tezkiresi"dir.

Türk Edebiyatı'nda Başlıca Tezkire Örnekleri

Ali Şir Nevayî: Mecalisü'n-Nefâis

Sehi Bey: Heşt Behişt

Latifî: Latifî Tezkiresi

Ahdî: Gülşen-i Şuara

Âşık Çelebi: Meşa'irü'ş-Şuara

Hasan Çelebi: Kınalızade Tezkiresi

Beyanî: Beyanî Tezkiresi

Riyazî: Riyazü'ş-Şuara

Rıza: Rıza Tezkiresi

Yümnî: Yümnî Tezkiresi

Asım: Zeyl-i Zübdetü'l-Eş'a