TEZKİRE
Çeşitli meslek
dallarından önemli şahsiyetlerin hayatlarını anlatan eserlere denir. Sözlükte "sözü
edilen, bahsi geçen" anlamlarına gelir. Tezkirelerde kişilerin hayatları objektif veya
subjektif olarak ele alınır. İran edebiyatında ortaya çıkan tezkire türü bir nevi edebiyat antolojisi görevini görür. Tezkireler sayesinde devrin şairlerinin
unutulup gitmeleri önlenmiştir.
Tezkireler çeşitli adlarla anılır. Şairleri
tanıtan tezkirelere "şuara tezkiresi" veya "tezkiretü'ş
şuara"; evliyaların hayatlarını anlatan tezkireler "tezkiretü'l
evliya" adını alır.
Tezkireler, genellikle
adlara ya da mahlaslara göre alfabetik olarak düzenlenmişlerdir. Tezkirelerde
kişilerin yaşam öykülerine kısaca değinilmiş, bulundukları resmi görevleri
belirtilmiş ve önemli şiirlerinden örnekler verilmiştir. Bu yönüyle
tezkirelerin edebi eleştiriler içerdiği söylenebilir.
Tezkireler, aynı zamanda döneminin edebiyat ve kültür ürünleridir. Yazıldıkları dönemin sosyal, kültürel, sanatsal özelliklerini
yansıtır. Günümüz araştırmacıları için önemli birer belge ve kaynak görevindedir.
Batı
edebiyatında tezkire türünün karşılığı olarak "biyografi" kavramı
kullanılır. Türk edebiyatında ilk örnek Ali Şir Nevai'nin "Mecalisü'n Nefais"
adlı eseridir. Tezkire yazma geleneği bu eserle başlamıştır. Anadolu sahasında
ilk örnek ise asıl adı "Heşt Behişt" olan "Sehi Bey Tezkiresi"dir.
Ali Şir Nevayî: Mecalisü'n-Nefâis
Sehi Bey: Heşt Behişt
Latifî: Latifî Tezkiresi
Ahdî: Gülşen-i Şuara
Âşık Çelebi: Meşa'irü'ş-Şuara
Hasan Çelebi: Kınalızade Tezkiresi
Beyanî: Beyanî Tezkiresi
Riyazî: Riyazü'ş-Şuara
Rıza: Rıza Tezkiresi
Yümnî: Yümnî Tezkiresi
Asım: Zeyl-i Zübdetü'l-Eş'a
Güftî: Teşrifatü'ş-Şuara
Mücîb: Mücîb Tezkiresi
Safayi: Safayi Tezkiresi
Salim: Salim Tezkiresi
Ramiz: Adab-ı Zürefa
Tevfik: Mecmu'atü't-Teracim
Fatin: Hatimetü'l-Eş'ar
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder