ŞARKI
Türklerin Divan Edebiyatı'na kazandırdığı
bir nazım biçimidir. Halk Edebiyatı'ndaki türkünün karşılığıdır. Müzikte, türkünün karşıtı
olarak kullanılır. Şarkı, birçok
ses sanatçısı tarafından söylenerek Türk toplumunun musikisinde önemli bir yer
tutmaktadır.
Şarkının ilk örneklerine Divan
Edebiyatı'nda 11. yüzyılda rastlanır. Şarkı türü Divan Edebiyatı'nda özellikle
18. yüzyılda Lâle Devri'nde gelişmiştir. Şarkı türünün en büyük şairi Divan
Edebiyatı ve Lale Devri sanatçısı Nedim'dir. Nedim, Lale Devri'nin şevk ve
şatafatını şarkı ile dile getirmiştir. Nail-i Kadim, Enderunlu Fazıl,
Enderunlu Vasıf Divan Edebiyatı'nda şarkı türünün diğer önemli sanatçılarıdır.
Yahya
Kemal Beyatlı, 20. yüzyıl Türk edebiyatında şarkı türünün en önemli sanatçısıdır. Bu devir yani Yeni Türk edebiyatında şarkılar genellikle iki bentli ve nakaratlıdır.
Şarkı Nazım Biçiminin Özellikleri
- Şarkının oluşmasında türkünün büyük bir etkisi olmuştur.
- Dörtlüklerle kurulur. Dörtlük sayısı 3-5 arasında değişir. (Dörtlükten maksat dörder dizelik benttir.) Dörtlüklerden kurulan musammat da denebilir.
- Besteyle okunmak için yazılan şiirlerdir. Bu anlamda fazla uzun değillerdir.
- Şarkılarda, aşk, gündelik hayat, sevgilinin güzellikleri, içki, eğlence gibi konular işlenir.
- Şarkılarda geniş halk kitlelerine ulaşmak esas alındığından şarkıların dili genellikle sadedir.
- Şarkılarda günlük kullanılan dile ait söyleyişler ve halk deyişleri çok fazla yer alır.
- Uyak düzeni, birkaç şekilde uygulanır: "aAaA / bbbA / cccA" veya "bAbA /cccA /dddA" gibi.
- Genellikle son dizeler nakarat şeklindedir. Bent sonlarında tekrar edilen dizelerdir.
- Aruz vezninin kıvrak kalıplarıyla söylenir. Aruzun her kalıbı kullanılabilir.
- Şarkı, zamanla müzik esaslı bir tür halini almıştır.
- Müziğin en dokunaklı ve en güzel yeri üçüncü dizedir. Buna "miyan" adı verilir. Bestenin en önemli bölümüdür. Dördüncü dizeye de "nakarat" adı verilir.
- Şarkılarda son bentte şairin mahlası geçer.
- Türk edebiyatında Enderunlu Vasıf şarkı türünde en çok eser veren kişi olarak bilinir. En önemli temsilcisi ise kuşkusuz ki Nedim'dir. Nedim, şarkılarında gazel ve kasidelerine göre daha sade bir dil kullanmıştır.
Şarkı Türü ile İlgili Örnekler
Örnek 1
Kalbim yine üzgün seni
andım derinden
Geçtim yine dün eski hazan bahçelerinden
Üzgün ve kırılmış gibi en ince yerinden
Geçtim yine dün eski hazan bahçelerinden
Geçtim yine dün eski hazan bahçelerinden
Üzgün ve kırılmış gibi en ince yerinden
Geçtim yine dün eski hazan bahçelerinden
Senden boşalan bağrıma gözyaşları
dolmuş
Gördüm ki yazın bastığımız otları solmuş
Son demde bu mevsim gibi benzim de kül olmuş
Geçtim yine dün eski hazan bahçelerinden
Gördüm ki yazın bastığımız otları solmuş
Son demde bu mevsim gibi benzim de kül olmuş
Geçtim yine dün eski hazan bahçelerinden
Yahya Kemal Beyatlı
Örnek 2
Sevdiğim cânım yolunda hâk ile yeksân olduğum
Îyddir çık nâz ile seyrâna kurbân olduğum
Ey benim aşkında bülbül gibi nâlân olduğum
Îyddir çık nâz ile seyrâna kurbân olduğum
Cümle yâran sana uşşâk olduğun bilmez misin
Cümlenin tâkatleri tâk olduğun bilmez misin
Şimdi âlem sana müştâk olduğun bilmez misin
Îyddir çık nâz ile seyrâna kurbân olduğum
Gâhi Feyz-âbâda doğru azmedüp eyle safâ
Âsaf-âbâda gelüp gâhî salın ey meh-likâ
Gel hele gör sahn-ı Sa'd-âbâda hiç olmaz behâ
Îyddir çık nâz ile seyrâna kurbân olduğum
Kaplatup gül-penbe şâlı ferve-i semmûruna
Ol siyeh zülfü döküp ol sine-i billûruna
Itr-ı şâhiler sürüp ol gerden-i kâfuruna
Îyddir çık nâz ile seyrâna kurbân olduğum
Sen açıl gül gibi zâr ile hezâr olsun
Nedîm
Bend bend olsun hâm-ı zülfün şikâr olsun
Nedîm
Sen salın cânâ yolunda hâksâr olsun Nedîm
Îyddir çık nâz ile seyrâna kurbân olduğum
Nedîm
Örnek 3
Gözlerin nergis-i şehlâ mı aceb
Dehenin gonce-i zibâ mı aceb
Hep şükûfeleri cem’ etti yüzün
Gül-sitânın yeni dünyâ mı aceb
Kimse bilmez ne çiçeksin cânâ
Yâsemen geçti ki ismin hâlâ
Gerdenin berg-i semendir ammâ
Ruhların lale-i hamrâ mı aceb
Katmer olmuş nedir ol kâkül-i nâz
Bağçe-i işvede ol sünbül-i nâz
Nedir ol çehrede bitmiş gül-i nâz
Dil ana bülbül-i güyâ mı aceb
İşte bu şarkı eyâ gonce-dehen
Bir çiçektir sana âşıklardan
Fazıl'ın sözüne benzer bu sühan
O sana âşık-ı şeydâ mı aceb
Enderunlu Fazıl
Örnek 4
Çözülme zülfüne ey dil-rübâ dil bağlayanlardan
Kaçınma âteş-i aşkınla bağrın dağlayanlardan
Düşer mi ictinâb etmek seninçün ağlayanlardan
Sirişk-i çeşmimin bak farkı var mı çağlayanlardan
Kaçınma âteş-i aşkınla bağrın dağlayanlardan
Düşer mi ictinâb etmek seninçün ağlayanlardan
Sirişk-i çeşmimin bak farkı var mı çağlayanlardan
Gelüb vakt-i bahâr âlem safâ-yı gül-şen etdikde
Nevâ-yı bülbülü gûş-i gül-i ra'nâ işitdikde
Uyub ahbâba sen de seyr-i Sa'd-âbâd'a gitdikde
Sirişk-i çeşmimin bak farkı var mı çağlayanlardan
Nevâ-yı bülbülü gûş-i gül-i ra'nâ işitdikde
Uyub ahbâba sen de seyr-i Sa'd-âbâd'a gitdikde
Sirişk-i çeşmimin bak farkı var mı çağlayanlardan
Senin bir reng-i zîbân var ki gül-berg-i izârında
Bulunmaz gül-sitân-ı âlemin bâğ-ı bahârında
Otur ihrâma ârâm et bir az havzın kenârında
Sirişk-i çeşmimin bak farkı var mı çağlayanlardan
Bulunmaz gül-sitân-ı âlemin bâğ-ı bahârında
Otur ihrâma ârâm et bir az havzın kenârında
Sirişk-i çeşmimin bak farkı var mı çağlayanlardan
Hevâ-yı perçeminle başka bir hâlet olur serde
Yeni başdan misâl-i Vâsıf uğratdın beni derde
Gamınla gerçi çokdan ağlarım ammâ bugünlerde
Sirişk-i çeşmimin bak farkı var mı çağlayanlardan
Yeni başdan misâl-i Vâsıf uğratdın beni derde
Gamınla gerçi çokdan ağlarım ammâ bugünlerde
Sirişk-i çeşmimin bak farkı var mı çağlayanlardan
Enderunlu Vasıf
Örnek 5
Dün kahkahalar yükseliyorken evinizden,
Bendim geçen, ey sevgili, sandalla denizden!
Gönlümle, uzaklarda bütün bir gece sizden
Bendim geçen, ey sevgili, sandalla denizden!
Dün bezminizin bir ezelî neş'esi vardı,
Saz sesleri tâ fecre kadar Körfez'i sardı;
Vaktâki sular şarkılar inlerken ağardı
Bendim geçen, ey sevgili, sandalla denizden!
Yahya Kemal Beyatlı
Bendim geçen, ey sevgili, sandalla denizden!
Gönlümle, uzaklarda bütün bir gece sizden
Bendim geçen, ey sevgili, sandalla denizden!
Dün bezminizin bir ezelî neş'esi vardı,
Saz sesleri tâ fecre kadar Körfez'i sardı;
Vaktâki sular şarkılar inlerken ağardı
Bendim geçen, ey sevgili, sandalla denizden!
Yahya Kemal Beyatlı
Ayrıca bakınız
Şarkı
Paylaşım için teşekkür ederim. Örnek 5'i çok beğendim.
YanıtlayınSil