MAĞCAN CUMABAYULİ (1893-1938)
1893'te doğan Mağcan Cumabayuli
Kazak Türklerindendir. İstanbul'da yeni usule göre eğitim veren bir Çala medresesinde okur
ve burada Arapça, Farsça ve Çağatayca öğrenir. Milliyetçi Kazak aydınlarla
birlikte Alaş hareketine katılır. Kazak kültür ve tarihine büyük ilgi duyan
Mağcan Cumabayuli, Mir Jakup Dulatuli ile tanıştıktan sonra Kazak kültürünün
yaygınlaşması çalışmalarına hız verir.
Kazak bozkırlarında
ortaya çıkan milli uyanışa, uluslaşma çalışmalarına ve kurtuluş mücadelesine
güç veren şair ve yazarlar arasında yer alır. Mağcan Cumabayuli, büyük bir Türk milliyetçisi olup bütün
Türkistan'ın milli şairi unvanını alır.
Şiirlerinde, Türk
toplumunun o dönemdeki dağınıklığından, yabancıların işgali altında yaşamak
zorunda olmalarından duyduğu derin hoşnutsuzluğu dile getirir. Mağcan
Cumabayuli ayrıca Orta Asya Türklerinin yaşam tarzı, tarihi, zaferleri,
yurdunun doğal güzelliklerini de eserlerinde işler. Şiirlerinde
lirizmi oldukça önemseyen Mağcan Cumabayuli bu anlamda Kazak edebiyatının en lirik şairi kabul edilir.
Tarih ve milleti ile övünç duyar. Milliyetçilik kimliğinin etkisiyle bütün Türk
lehçelerinin edebiyatlarını bilir. Bunun yanında Alman, Rus, Fars,
Fransız ve Arap edebiyatları hakkında da hatırı sayılır bilgiler edinir.
Mağcan Cumabayuli, 1938'de Türkistan'ı dile getiren şiirlerinden ötürü ve Turan fikrine
bağlılığından Stalin tarafından idama mahkûm edilip idam edilir.
Şiir
Ot
Mağcan Cumabayuli'nin Şiirlerinden Örnekler
Eserleri
Şiir
Ot
Uzaktaki Kardeşime
Gece ile Gündüz
UZAKTAKİ KARDEŞİME
Uzakta ağır azap çeken kardeşim!
Kurumuş lale gibi çöken kardeşim!
Etrafını sarmış düşman ortasında
Göl kılıp gözyaşını döken kardeşim!
Önünü ağır kaygı örtmüş kardeşim!
Ömrünce yaddan cefa görmüş kardeşim!
Hor bakan,yüreği taş,kötü düşman
Diri diri derini soymuş kardeşim!..
Ey pirim! Değil miydi Altın Altay
Anamız bizim? Bizlerse birer tay,
Bağrında, yürümedik mi serazat?
Yüzümüz değil miydi ışık saçan ay?
…
Akmadı mı bizim için dupduru bulak,
Şarıldayıp şarıl şarıl dağdan inerek?
Hazırdı uçan kuş, kopan yel gibi
Dilesek bir bir atlar, tıpkı burak!
Altay'ın altın günü nazlanarak
Gelende,sen pars gibi bir er olarak,
Akdeniz,Karadeniz ötelerine,
Kardeşim,gittin beni bırakarak!..
Ben kaldım yavru balaban, kanat açamam,
Uçam diye davramsam bir türlü uçamam,
Yön bulduran, yol gösteren can kalmadı;
Yavuz düşman koyar mı şimdi beni vurmadan?
Kurşunlar genç yüreğime saplandı,
Günahsız taze kanım su gibi aktı;
Kansız kalıp, kuruyup bayıldım,
Karanlık mahbese sıkıca kapattı.
Görmüyorum artık gece gezdiğimiz kırı,ovayı,
Gündüz güneşi,gece gümüş nurlu ayı;
Nazlı nazlı ipek kundaklara sarmalayıp
Bizi büyüten altın anam Altay'ı
Ey pirim! Ayrıldık mı ulu bütünden?
Dağılmayıp yılmayan yağan oklardan
Türk'ün pars gibi yüreği varken
Gerçekten korkak kul mu olduk sinip düşmandan?
Kudretli olmak isteyen Türk'ün canı
Gerçekten bitap düşüp kalmadı mı hali?
Yürekteki ateş söndü mü kurudu mu
Damarında kaynayan atalar kanı?
Kardeşim! Sen o yanda, ben bu yanda,
Kaygıdan kan yutuyoruz bizim adımıza
Layık mı kul olup durmak gel gidelim
Altay'a atadan miras altın tahta.
Azeri Edebiyatı
Kırgız Edebiyatı
Kırım Edebiyatı
Kıbrıs Edebiyatı
Bulgaristan Edebiyatı
Yugoslavya Türkleri Edebiyatı
Irak Edebiyatı
Uygur Edebiyatı
Türkmenistan Edebiyatı
Kazakistan Edebiyatı
Mağcan Cumabayuli
Özbekistan Edebiyatı
Kazan Türkleri Edebiyatı
Batı Trakya Türkleri Edebiyatı
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder