Edebiyat Okulu: Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcükler

Anlamca birbirlerinin tersini ifade eden sözcüklere karşıt (zıt) anlamlı sözcükler denir. Dilimizde karşıt-zıt anlamlılık daha çok sıfatlarda, fiillerde görülür.

Örnek

Gel-git

Büyük-küçük

İç-dış

Aşağı-yukarı

Az-çok

Alçalmak-yükselmek

Not: Her sözcüğün karşıt (zıt) anlamlısı yoktur. Karşıt (zıt) anlamlı sözcükler daha çok nitelik ve nicelik bildiren sözcüklerdir. Bunlar da sıfat ve zarflardır. Nesne, eşya, varlıkların karşıt anlamlısı olmaz. Orman, çiçek, masa, duvar, yağmur, kar gibi sözcüklerin karşıt (zıt) anlamlısı yoktur.

Not: Bir sözcüğün olumsuzu, o sözcüğün karşıtı sayılmaz. Özellikle fiillerdeki zıt anlamlılıkta mesafe uzaklaşması görülür. Olumsuzlukta ise iki kavramdan birinde uzaklaşma olurken diğeri sabit kalır. Dolayısıyla karşıtlık olmaz. Üçüncü katta duran Ali ile Ömer'den Ali aşağı inse ikinci kata inmiş olacak, Ömer yukarı çıksa dördüncü kata çıkmış olacak dolayısıyla mesafe aralığı her ikisi için de artacak. Biri inse diğeri inmezse ikinci kişi bulunduğu yerden uzaklaşmayacağı için karşıtlık oluşmayacaktır.

Örnek

İnmek- inmemek

Gitmek- gitmemek

Not: Karşıt (zıt) anlamlı sözcükleri cümle içerisindeki kullanım belirler.

Örnek

Çarşıdaki elmaları yüksek fiyattan satmış.

Yukarıdaki cümlede yer alan "yüksek" sözcüğünün zıt anlamlısı "alçak" sözcüğüdür. Bu cümledeki "yüksek" kelimesinin zıt anlamlısı "düşük" kelimesidir.

Çok Kullanılan Karşıt (zıt) Anlamlı Sözcükler

A Harfi ile Başlayan Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcükler

aşağı – yukarı

acı – tatlı
analiz – sentez
asgari – azami
açık – kapalı
açık – koyu
afacan – uslu
arka – ön
ast – üst
aktif – pasif
artı – eksi
ağır – hafif
akıllı – aptal
atılgan – çekingen
ak – kara
aç – tok
az – çok
alçak – yüksek
alt – üst
aydınlık – karanlık

B Harfi ile Başlayan Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcükler

barış – savaş
beyaz – siyah
bahadır – korkak
batı – doğu
beddua – dua
biniş – iniş
büyük – küçük
başlamak – bitirmek
boş – dolu
bolluk – kıtlık
borç – alacak

C-Ç Harfleri ile Başlayan Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcükler

cimri – cömert

cevap – soru
cesaret – korkaklık
çalışkan – tembel
çabuk – yavaş
çelişki – tutarlılık
çukur – tümsek

D Harfi ile Başlayan Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcükler

değişken – durağan
dar – geniş
dert – derman
doğal – yapay
dahil – hariç
dost – düşman
doğru – yanlış
derin – sığ
deniz – kara
düz – eğri
donuk – parlak
düş – gerçek
dik – eğik
diri – ölü

E Harfi ile Başlayan Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcükler

er – geç
erken – geç
eğri – doğru
eski – yeni
en – boy
erkek – kadın
eksik – fazla
egemen – köle
evet – hayır
esaret – özgürlük

F Harfi ile Başlayan Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcükler

fani – baki
fayda – zarar
fakir – zengin
fenalık – iyilik
fazla – az
farklı – benzer
fer – donuk

G Harfi ile Başlayan Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcükler

gafil – uyanık
galip – mağlup
gece – gündüz
güzel – çirkin
gerçek – sahte
gelecek – mazi
genel – özel
geçmiş – gelecek
genç – yaşlı
geniş – dar
geri – ileri
gevşek – gergin

H Harfi ile Başlayan Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcükler

hayal – gerçek
hatırlamak – unutmak
hızlı – yavaş
hafif – ağır
haram – helal
hastalık – sağlık
hep – hiç
hür – esir

I Harfi ile Başlayan Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcükler

ıssız – kalabalık
ırak – yakın

İ Harfi ile Başlayan Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcükler

indirim – zam
ince – kalın
inmek – çıkmak
ileri – geri
ihtiyar – genç
iyi – kötü
iç – dış
ifrat – tefrit
ilk – son
itici – çekici
ithalat – ihracat

K Harfi ile Başlayan Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcükler

kalabalık – tenha
kazanç – zarar
katı – sıvı
kolay – zor
kapalı – açık
kış – yaz
küçük – büyük
kurnaz – saf
korkak – cesur
kirli – temiz
kuru – yaş
keder – neşe

ıslak – kuru

M Harfi ile Başlayan Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcükler

mat – parlak

mazlum – zalim
minimum – maksimum
medeni – ilkel
mert – cimri
mutluluk – üzüntü
memnu – meşru

N Harfi ile Başlayan Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcükler

nazik – kaba
neşeli – üzgün
nefret – sevgi
nemli – kuru
negatif – pozitif
nesnel – öznel

Ö Harfi ile Başlayan Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcükler

ölü – diri
ölüm – yaşam
ödül – ceza
ön – arka
övmek – yermek
övgü – yergi
öz – üvey
özel – resmî
özgür – tutsak

P Harfi ile Başlayan Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcükler

pahalı – ucuz
parlak – mat
pozitif – negatif
perakende – toptan
peşin – veresiye

R Harfi ile Başlayan Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcükler

ret – kabul
resmi – samimi

S-Ş Harfleri ile Başlayan Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcükler

sabah – akşam
sade – gösterişli
sağlam – çürük
sağ – sol
sevap – günah
sevinç – üzüntü
seyrek – sık
sert – yumuşak
siyah – beyaz
soyut – somut
sığ – derin
sıcak – soğuk
şer – hayır
şişman – zayıf

T Harfi ile Başlayan Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcükler

taze – bayat
ters – düz
tenha – kalabalık
tavan – taban
tümsek – çukur
tok – aç
tekil – çoğul
temiz – kirli
tutsak – özgür
tutumlu – savurgan

U Harfi ile Başlayan Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcükler

ucuz – pahalı
unutmak – hatırlamak
uslu – yaramaz
usta – acemi
uzak – yakın
uzun – kısa

Ü Harfi ile Başlayan Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcükler

üretim – tüketim
üvey – öz
üzüntü – sevinç

V Harfi ile Başlayan Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcükler

var – yok
verecek – alacak
verimli – kısır

Y Harfi ile Başlayan Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcükler

yaramaz – uslu
yapay – doğal
yavaş – hızlı
yeni – eski
yerli – yabancı
yaşlı – genç
yanıt – soru
yakın – uzak
yerli – yabancı
yokluk – varlık
yokuş – iniş
yüksek – alçak
yürekli – korkak
yukarı – aşağı

Z Harfi ile Başlayan Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcükler

zayıf – şişman

zengin – fakir

Cümlelerde Kullanılan Zıt (Karşıt) Anlamlı Sözcükler

Akıllı köprüyü geçene dek deli suyu geçer.

Kötülük her kişinin kârı, iyilik er kişinin kârı.

Uzun boylu insanlar kısa boylulara göre daha uzun yaşarlar.

Ağlarım hatıra geldikçe gülüştüklerimiz.

Geniş gömlek üzerine dar ceket giyilmez.

Tok ne anlar aç kişinin halinden.

O iyi kötü her şeyi tamir eder.

Aza kanaat etmeyen çoğu bulamaz.