Dram

Hayatın acıklı ve güldürücü olaylarını, yaşamda olduğu gibi işleyen tiyatro türüne dram denir. Dram, sahne için yazılan bir tiyatro türüdür. 18. yüzyıldan sonra trajedi (tragedya) ve komedi (komedya) türleri dışında ortaya çıkan üçüncü tiyatro türüdür.

Dram; trajedinin kurallarını yıkmak amacıyla bir tepki olarak ortaya çıkmıştır. Dramın özelliklerini Hugo, "Cromwell" adlı eserinde şöyle açıklar: "Dramın özelliği gerçektir. Gerçek yaratılışta yaşamda olduğu gibi dramda da karşılaşan iki tipin; yüce ile gülüncün birleşmesinden doğar. Doğada olan her şey sanatta da vardır.

 

Dramın Özellikleri


  • Olaylar, tarihin herhangi bir devrinden alınabildiği gibi günlük hayatın içinden de seçilebilir.
  • Ulusal konular ve yerli yaşama yönelme ön plandadır.
  • Acıklı ve gülünç olaylar yaşamda olduğu gibi bir aradadır. Yani trajedi ve komedi türleri kaynaşmıştır. Bu özeliğiyle komedi ve trajedi türlerinden ayrılır.
  • "Üç birlik" kuralına yani yer, olay ve zaman birliğine uyma zorunluluğu yoktur. Bu, dramı, trajedi ve komediden ayıran önemli bir özelliktir.
  • Dramda yaşamın çirkin ve güzel tarafları bir arada yer alır.
  • Dramda gerçeğe uygun olma önemsenir. Yani gerçeklik kavramı tiyatroda dramla ortaya çıkmıştır.
  • Dramda perde sayısını yazar belirler.
  • Hem nazım (dizeler şeklinde) hem de düzyazı şeklinde (cümleler şeklinde) yazılabilir. Manzum olanlar daha çok opera türünde kullanılmıştır.
  • Dramda ölüm vb. acı veren hadiseler sahnede gösterilebilir.
  • Dil, halkın anlayabileceği şekilde açık ve anlaşılırdır.
  • Kahramanlar, hem soylu hem de halktan kimseler olabilir. Yani kahramanlar her sınıftan seçilebilir.     
  • Dram türü romantizm akımıyla büyük gelişme göstermiştir. Hatta dramı romantizmin çocuğu diye nitelendirebiliriz.
  • 18. yüzyıldan bu yana trajedi veya komedi dışında kalan oyunlar "dram" olarak adlandırılmıştır.
  • Günümüzde tiyatro eserleri için de "dram" kavramı kullanılır.
  • Melodram, piyes, feeri, trajikomik, fantezi pastoral dramın türleri arasında yer alır.

Dünya edebiyatında İngiliz William Shakespeare 16. yüzyılda dram türünün ilk örneklerini veren kişidir. Fransız edebiyatından Victor Hugo; Alman edebiyatından Schiller, Goethe, Herder; İspanyol edebiyatından Lope de Vega; Türk edebiyatında Namık Kemal, Abdülhak Hamit Tarhan önemli dram yazarlarıdır. Victor Hugo, dram türünün özelliklerini belirleyen kişidir.

Dramın Türleri

Burjuva Dramı: Ünlü Fransız filozofu Diderot'un trajediye karşı çıkmasıyla ortaya çıkan dram türüdür. Anlatımda gerçeklik ön plandadır. Düzyazı şeklinde yazılan burjuva dramında günlük hayatın çatışmaları durum ve olayları kaleme alınır.

Orta sınıf ama zengin kişilerin kahraman seçildiği bu dram türünde kişiler özel yaşamlarındaki gibidirler. Yine bu dramda ahlaki bir tavır takınılır.

Romantik Dram: 19. yüzyılda romantizm akımıyla ortaya çıkar. Romantik dramda trajedi türünün bazı kurallarını yıkmak amaçlanmıştır. "Duygusallık" ve "lirizm" romantik dramın yaslandığı temel ilkelerdir. Romantik dramda hayatın hem acıklı hem de komik unsurları birlikte sahnelenir.

Kahramanların halktan seçildiği bu türde her türlü çirkin ve acı olaylar sahnede gösterilir. Romantik dramın ilkelerini ilk kez ünlü Fransız yazar Victor Hugo, Cromwell isimli oyununun ön sözünde belirtir. 

Ünlü İngiliz yazar Shakespeare de romantik dramın yaygınlaşmasında büyük katkı sağlamıştır. Alman edebiyatında Goethe, Schiller gibi önemli yazarlar da bu türe büyük ün kazandıran diğer kişilerdir.

3. Çağdaş (Modern) Dram: Romantizm akımından sonra başlayıp günümüzde de yazılmakta olan dram türüdür. Farklı görüş ve akımlar çerçevesinde kaleme alınan çağdaş dram "modern dram" olarak da bilinir.

 
Dramın Tarihçesi

Dram türünün ilk örneklerini 16. yüzyılda, Rönesans'ın yetiştirdiği ünlü İngiliz yazar Shakespeare (Şekspir) vermiştir. Shakespeare, klasik tiyatronun ana unsurlarından olan "zaman" ve "yer" birliği ilkesini yıkmıştır. 

Shakespeare'in (Şekspir) yazdığı oyunlar önce Alman, daha sonra da Fransız edebiyatının romantik yazarlarını derinden etkilemiştir. Yine İspanyol yazar Lope de Vega da dram türüne büyük katkı sağlamıştır. 

19. yüzyılda Fransa'da, hayatın acıklı ve gülünç yönlerini birlikte işleyen dram türü ortaya çıkmıştır. Farklı görüş ve akımların etkisiyle günümüzde de yaygınlaşarak devam etmektedir.

 

Örnek

 
HERNANİ

Henüz gençsiniz diye size bir eş seçmeyi
Uygun görmüşler... Bu eş de amcanız Silva beyi
Don Ruy Gomez... Kastilya ayanından, Aragon
Eşrafından, nüfuzlu, büyük bir zat... Hem de son
Derecede zengin... Dükün tek kusuru, ihtiyar
Olması... Ama size sunacağı altınlar,
Mücevherler, inciler yaşını unutturur.
Halbuki ben…
Yoksulum. Ormanlardı tek mekânım çocukken.
İhtimal ki, benim de, bugün kanla paslanmış
Çok parlak bir şecerem, karanlığa yaslanmış
Ve hâlâ bir kefenle örtülü haklarım var.
Felek oyun etmezse günün birinde onlar
Kınlarından çıkacak kılıcımla beraber...
Şimdilik bahtın bana sunduğu hazineler,
Cömertçe dağıttığı: hava, su ve aydınlık...
Durum bu... Birimizi seçmeniz lazım artık:
İster dükle evlenin, ister benimle gelin...
Kararınız?
Dona Sol Sizinle geleceğim.
Hernani
O haşin,
O Sert yoldaşlarımın arasına mı? Heyhat!
Hepsinin adlarını ezbere bilir cellât.
Ne hınçları körlenir ne kılıçları kanlı
Bir intikam uğrunda hepsi olmuş fermanlı.
Elalemin dilinde ünvanları çetedir.

 ...

Açıklama: Dram türünde "üç birlik" kuralına yani yer, olay ve zaman birliğine uyma zorunluluğu yoktur. Dram türünün kurallarını ortaya koyan Victor Hugo; "Hernani" oyununda "yer ve zaman" birliği kuralına uymamıştır.

Dilin açık ve anlaşılır olması, üç birlik kuralı ilkesine uyulmamış olması metnin dram türünde yazıldığının kanıtıdır.

Ayrıca bakınız

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder