Yazılı
kaynaklarda Pir Sultan Abdal'ın hayatı hakkında fazla bilgi
bulunmamaktadır. Yaşamı hakkındaki bilgiler söylentiler, menkıbeler ve onu
anlatan başka ozanların ve kendi şiirlerinden çıkarılır. 16. yüzyılda yaşamış
olan şair, Bektaşi tarikatına bağlı Alevi Türk halk ozanıdır. Asıl adı
"Haydar"dır.
Pir Sultan Abdal'ın Sivas'ın Yıldızeli ilçesine bağlı Banaz köyünde doğduğu
şiirlerinden anlaşılmaktadır. Yine yaşamının büyük kısmını da burada geçirdiği
bilinmektedir. Şiirlerinden Pir Sultan Abdal'ın çok uzun bir süre yaşadığı
çok sayıda çocuk sahibi olduğu ortaya çıkmaktadır. Çocukluğu çobanlıkla geçen
Pir Sultan Abdal, Alevi geleneklerine göre büyütülmüş ve dergâhta yetişmiştir.
Pir Sultan Abdal, 16. yüzyılda İran şahının tahrik etmesiyle Osmanlı padişahı Kanuni Sultan Süleyman zamanında Doğu Anadolu Bölgesi'nde çıkan birçok isyanı desteklemiş bu hareketliliği şiirlerinde işlemiştir. Bir isyana katıldığından Hızır Paşa tarafından idam edilmiştir.
Pir Sultan Abdal, halk arasında ve özellikle de Aleviler arasında "Yedi Ulular" olarak da bilinen yedi ermiş âşıktan birisidir. Alevi geleneklerine göre yetiştiği için Hatayi (Şah İsmail), Kul Himmet ve Kul Hüseyin'den etkilenmiştir.
Pir Sultan Abdal, Alevi-Bektaşi şiirinin en önemli temsilcisidir. Şiirlerinde; tabiat, aşk, tasavvuf, devlet düzeninin bozukluğu, mezhep ayrılıkları nedeniyle yaşanan çatışmalar, kadıların adaletsiz hükümleri ve halk yaşamını ele almıştır. Şiirlerinde bunların yanında asıl anlattıkları ise Alevilik'tir. Allah, peygamber, Ali, On İki İmam ile Ehl-i Beyt sevgisini de eserlerinde sıkça dile getirmiştir. Nefes ve deme türünde usta sayılan Pir Sultan Abdal, koşma, semai, varsağı biçimlerini de kullanmıştır. Koşma ve semailerinde dörtlük nazım birimini kullanmış olan Pir Sultan Abdal, bir tek eserinde gazel nazım şeklini tercih etmiştir. Din dışı konuları da coşkun bir lirizmle işlemiştir. Dini-tasavvufi Türk şiirinde şiirlerini sazla söyleyen nadir kişilerdendir. Şiirlerinden onun iyi saz çaldığı da ortaya çıkmaktadır.
Pir Sultan Abdal, Halk Edebiyatı geleneğinden hiç ayrılmamış ölçü, biçim, uyak, dil ve söyleyiş tarzıyla bir halk ozanı olmaya her zaman dikkat etmiştir. Dili, sade, duru bir halk Türkçesidir. Pir Sultan Abdal, medrese öğrenimi görmediği için Divan Edebiyatı'ndan hiç etkilenmemiş bütün şiirlerini hece ölçüsüyle yazmıştır. Şiirlerini genellikle hece ölçüsünün 11'li (6+5 ve 4+4+3) veya 8'li (4+4 ve 5+3) kalıplarıyla kaleme almıştır. Çok az da olsa 7'li hece ölçüsüyle de şiirler yazmıştır. Daha çok yarım uyağı şiirlerinde kullanmayı tercih den Pir Sultan Abdal, şiirlerinde redife de bolca yer vermiştir. Özellikle "Sarı Tamburam" şiiri ona büyük ün kazandırmıştır.
Pir Sultan Abdal,
Sivas'ta idam edilmiştir. Bu durum onun yine doğduğu yer olan Sivas'ta medfun olduğu
görüşünü desteklemektedir.
Pir Sultan Abdal'ın Şiirlerinden Örnekler
Örnek 1
ÖTME BÜLBÜL
Ötme bülbül ötme şen değil bağım
Dost senin derdinden ben yana yana
Tükendi fitilim eridi yağım
Dost senin derdinden ben yana yana
Deryadan bölünmüş sellere döndüm
Ateşi kararmış küllere döndüm
Vakitsiz açılmış güllere döndüm
Dost senin derdinden ben yana yana
Haberin duyarsın peyikler ile
Yaramı sarsınlar şehidler ile
Kırk yıl dağda gezdim geyikler ile
Dost senin derdinden ben yana yana
Abdal Pir Sultan'ım, doldum eksildim
Yemeden içmeden sudan kesildim
Zülfün kemendine kondum asıldım
Dost senin derdinden ben yana yana
Pir Sultan Abdal
Örnek 2
BEN DE BU YAYLADAN ŞAHA GİDERİM
Karşıdan görünen ne güzel yayla
Bir dem süremedin giderim böyle
Ala gözlü pirim sen himmet eyle
Ben de bu yayladan şaha giderim
Eğer göverüben bostan olursam
Şu halkın diline destan olursam
Kara toprak senden üstün olursam
Ben de bu yayladan şaha giderim
Bir bölük turnaya sökün dediler
Yürekteki derdi dökün dediler
Yayladan ötesi yakın dediler
Ben de bu yayladan şaha giderim
Dost elinden dolu içmiş deliyim
Üstü kan köpüklü meşe seliyim
Ben bir yol oğluyum yol sefiliyim
Ben de bu yayladan şaha giderim
Alınmış abdestim aldırırlarsa
Kılınmış namazın kıldırırlarsa
Sizde şah diyeni öldürürlerse
Ben de bu yayladan şaha giderim
Pir Sultan Abdal'ım dünya durulmaz
Gitti giden ömür geri dönülmez
Gözlerim de şah yolundan ayrılmaz
Ben de bu yayladan şaha gider
Pir Sultan Abdal
Örnek 3
GURBET ELDE
Hüma kuşu suya düştü ölmedi
Dünya Sultan Süleyman’a kalmadı
Dedim yâre gidem nasip olmadı
Ağlama gözlerim Mevlâ kerimdir
Kâğıda yazarlar ufak yazılar
Anasız olur mu körpe kuzular
Yürek yaralıdır, ciğer sızılar
Ağlama gözlerim Mevlâ kerimdir
Pir Sultan Abdal'ım böyle buyurdu
Ayrılık donları biçti giydirdi
Ben ayrılmaz idim felek ayırdı
Ağlama gözlerim Mevlâ kerimdir
Pir Sultan Abdal
Örnek 4
GEÇTİ DOST KERVANI
Şu karşı yaylada göç katar katar
Bir güzel sevdası gözümde tüter
Bu ayrılık bize ölümden beter
Geçti dost kervanı eyleme beni
Şu benim sevdiğim başta oturur
Bir güzelin derdi beni bitirir
Bu ayrılık bize ölüm getirir
Geçti dost kervanı eyleme beni
Pir Sultan Abdal
Örnek 5
BİR GÜZELİN AŞIĞIYIM
Bir güzelin aşığıyım erenler
Onun için taşa tutar el beni
Gündüz hayalimde gece düşümde
Kumdan kuma savuruyor yel beni
Al gül olsam al gerdana takılsam
Kemer olsam ince bele sarılsam
Köle olsam pazarlarda satılsam
Yârim deyi al sinene sar beni
Abdal Pir Sultan'ım gamzeler oktur
Hezaran sinemde yaralar çoktur
Benim senden özge sevdiğim yoktur
İnanmazsan git Allah'a sor beni
Pir Sultan Abdal
Ayrıca bakınız
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder