KAYGUSUZ ABDAL (1341-1444)
15. yüzyılda yaşayan ve Bektaşi tarikatı mensubu olan Kaygusuz Abdal'ın
hayatıyla ilgili gerçek bilgiler oldukça azdır. Birtakım rivayetlerle karışmış
bilgilerden özellikle de Bektaşi menkıbelerden hayatı hakkındaki bilgilere rastlanır.
Kaygusuz Abdal, Bektaşilerde büyük saygı duyulan biridir. Abdal olmak için
büyük çaba göstermiş abdallık yoluna girmenin işaretlerinden olan saç, sakal,
kaş ve bıyıklarını keserek yaşamıştır. Kaygusuz Abdal, tasavvuf ve İslam dini
hakkında çok geniş bir kültür ve birikime sahiptir.
Alanya Beyi'nin oğlu olan şairin asıl adı "Gaybi" dir. Kaygusuz Abdal, iyi bir öğrenim görmüş, çok genç iken Abdal Musa'ya derviş olmuş ve "Kaygusuz
Abdal" adını almıştır. Rivayetlere göre Gaybi bir gün avlanırken bir ok atıp
geyiği koltuğundan vurur. Yaralı geyik kaçar, Gaybi de arkasından
koşmaya başlar. Geyik, Abdal Musa'nın tekkesine girer. Gaybi, içeri girip
oradaki dervişlerden geyiği sorar. Dervişler görmediklerini ona söyler ve
tartışma başlar. Bunun üzerine Abdal Musa, koltuğu altında yer alan oku çıkarıp
Gaybi'ye gösterir. Gaybi, o okun kendisinin okunun olduğunu tanır ve bundan sonra Abdal
Musa'ya bağlanır. Alanya Beyi oğlunu tekkeden kurtarmak ister. Bunun için bir
ordu gönderir. Abdal Musa, bu orduyu yener ve Gaybi de böylece tekkede kalır. Gaybi, tam kırk yıl tekkede Abdal Musa'ya
hizmet eder. Abdal Musa tarafından Mısır'a gönderilir. Orada bir tekke kurup güzel
hizmetlerde bulunur.
Alevi Bektaşi halk şiirinin kurucusu sayılan Kaygusuz Abdal, şathiye ve
nefes türündeki ustalığıyla tanınır. Hece ölçüsünü kullanarak yalın bir dille
ilahiler, şathiyeler ve nefesler söyler. Aruz ölçüsüyle de eserler kaleme
alır. Aruzla yazmış olduğu şiirlerini divanında toplar. Hece ölçüsüyle yazdıklarına ise cönk ve şiir mecmualarında rastlanır. Kaygusuz Abdal,
nesir türünde de eserler kaleme alır. Şiirlerinde olduğu gibi nesirlerinde
de sade bir dil tercih eder. Bazı şiirlerinde Serayi, Kul Kaygusuz, Miskin
Kaygusuz mahlaslarını da kullanır. Kaygusuz Abdal'ın şiirlerinde ayrıca Yunus
Emre'nin etkisi görülür. İnançlardan alaylı bir dille bahseder gibi yazdığı şathiyelerinde
ham sofularla insanlık kusurlarıyla alay eden bir üslup ön plana çıkar.
Kaygusuz Abdal, 1444'te Mısır'da ölür. Türbesi de Kahire yakınlarındaki bir
mağarada yer alır.
Kaygusuz Abdal'ın Eserleri
Manzum Eserleri
Divan: Eserde üç yüz elli civarında şiiri yer almaktadır. Hece vezniyle yazılmış olanlar şathiye tarzındadır. Şair, dünyanın faniliğine, geçiciliğine aldanan kişilerle
burada alaycı bir şekilde eğlenmektedir.
Gülistan: Kainatın
ve Hz. Adem'in yaratılışının uzun uzun hikâye edildiği bir eserdir. Eserde, tasavvufla ilgili
çeşitli konular etkileyici bir üslupla anlatılır.
Gevhername: Eser,
Hz. Muhammed'i (SAV) methetmek için kaleme alınmıştır.
Minbername: Eser, insanın nefsi üzerinde hâkim olmaya çalışma
mücadelesini esas alır.
Mensur Eserleri
Budalaname: Kaygusuz Abdal'ın tasavvufla ilgili mensur eseridir. Kitap, akıcı ve canlı bir üslupla kaleme alınmıştır.
Kitab-ı Miglate: Eser,
tasavvufi konuları içerir. Eserde geçen bir derviş sürekli uykuya dalıp
seyahat eder. Derviş, seyahat esnasında sürekli şeytanla karşılaşıp onu yener.
Vücutname: İnsan
vücudunun çeşitli uzuvlarıyla bazı dini kavramlar arasında ilişkilerin
kurulduğu bir eserdir. Eserde yaz mevsimi tarikata, kara kış şeriata
benzetilmiştir. Ayrıca başka ilişkilendirmeler de yapılmıştır.
Nazım-Nesir Karışık
Eserleri
Dilguşâ: Eser, vahdeti vücudu anlatan uzun bir mesneviyle
başlar. Eserde oldukça uzun Farisi bölümlere rastlanır. Hem şiir hem de düzyazı bölümlerinden oluşur.
Saraynâme: Eserde
kişinin dünyaya geliş amacının ibadet etmek ve Allah'ı tanımak olduğu hususu
üzerinde durulur. Şeriat kurallarının oldukça fazla geçtiği bir eser olarak bilinir.
Ayrıca bakınız
Tekke (Tasavvuf) Edebiyatı Nazım Biçimleri ve Türleri
Tekke (Tasavvuf) Edebiyatı Temsilcileri
Kaygusuz Abdal
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder