Anlatılanları
daha anlaşılır bir duruma getirip inandırıcı kılmak amacıyla somutlamaya
başvurarak örnekler verme yöntemine örneklendirme denir. Somutlaştırılanlar
daha iyi ve çabuk kavranıldığı için bu yöntem kullanılır.
- Daha çok kişi ve varlık isimleri bu anlatıma örnek verilir.
- Örneklendirme, çoğunlukla bir paragrafın gelişme bölümünde yer alır.
- Örneklendirmede amaç ana düşünceyi belirginleştirmektir.
- Soyut kavramları somutlaştırarak anlatmak yazının anlaşılmasını sağlar.
- Örneklendirmenin olduğu yerlerde önce yargı söylenir, sonra örnekler gelir.
- Açıklama ve karşılaştırma paragraflarında çok fazla karşımıza çıkar.
- Örnekleme paragraflarında ana düşünceyi bulmak için örnekten bir önceki cümleye yoğunlaşmak gerekir.
- Paragrafta genellikle "mesela, örneğin, sözgelimi" gibi ifadelerden sonra örneklendirmeye başvurulur.
- Ansiklopedilerde, makale, deneme, fıkra ve ders kitaplarında somutlaştırmayı gerçekleştirmek için örneklendirmeden yararlanılır.
Örneklendirme ile İlgili Örnek Sorular
Örnek 1
Ankara, tarihin şaşırtıcı terkipleriyle doludur. Burada kerpiç bir duvardan İyonya tarzında bir sütun başlığı fırlar; bir türbe merdiveninin basamağında bir Roma konsülünün şehre gelişini kutlayan bir baş görünür. Ahi Şerafettin'in türbesini, asırlardır Greko Romen aslanları bekler. Bu yüzden Aslanhane adını alan caminin mihrabında Etilerin toprak ve bereket ilahesinden başka bir şey olmayan bir yılan, meyveler arasında dolanır. (ÖYS)
Açıklama: Metnin ilk cümlesinde bir yargı dile getirilmiştir. Öyle ki "Ankara, tarihinin şaşırtıcı terkipleriyle doludur." cümlesi bu yargıyı içermektedir. Sonrasında tek tek örnekler sıralanmıştır. Bu tür paragraflarda inandırıcılığı arttırmak için örneklemelere başvurulur.
Örnek 2
Edebiyatımızda dil konusu her zaman dikkatleri üzerine çekmeyi başarmıştır. Birçok yazar ve şair için "Türkçe" olmazsa olmaz bir uğraş haline gelmiştir. Bu şair ve yazarların eserlerindeki içerik gücünü sade, akıcı ve anlaşılır dilden almıştır. Bu kişiler edebiyatımızda azımsanamayacak sayıda yer alır: Yunus Emre, Yahya Kemal Beyatlı, Ömer Seyfettin...
Açıklama: Anlatılanları daha anlaşılır bir duruma getirip inandırıcı kılmak amacıyla somutlamaya başvurarak örnekler verme yöntemine örneklendirme denir, demiştik. Örneklendirmede dikkat edilmesi gereken en önemli şey onu tanık gösterme ile karıştırmamaktır. Örneklendirmede "isimler"; tanık göstermede "sözler" esas unsurdur. Bu paragrafta da "Yunus Emre, Yahya Kemal Beyatlı, Ömer Seyfettin" örnek verilmiştir.
Örnek 3
Edebiyatımızda "aşk" konusu her zaman önemli bir yer tutmuştur. Edebiyatımızın bazı devirlerinde çok fazla ön plana çıkmamışsa da bazı devirlerinde en çok işlenen konu olmuştur. Bazı devir ve yazarlarımız adeta bununla özdeşleşmişler. Bu kişiler ve devirler için aşk asıl amaç olmuştur. Klasik Edebiyat, Fuzuli bu anlamda ilk akla gelenlerdir.
Açıklama: Somutlaştırılan şeyler daha iyi ve çabuk kavranıldığı için örneklendirmeye başvurulur. Örneklendirmede amaç ana düşünceyi belirginleştirmektir. Örneklendirme olan yerlerde önce yargı söylenir, sonra örnekler gelir. Bu paragrafta da "aşk" kavramıyla ilgili bir tez ortaya atılmış, sonra bunu somutlaştırmak için örneklendirme yoluna gidilmiştir. Örneklendirmede en önemli şey isimlerdir. Bu bazen insan ismi, bazen de başka bir isim olabilmektedir. Bu paragrafta da bir devir (Klasik edebiyat) ve bir şair (Fuzuli) örnek verilmiştir.
Örnek 4
Kişilerin
yaşadıkları, tanık oldukları olayları anlattıkları yazı türüne anı denir.
Anılarda yaşanmış olanlar anlatılır. Anı yazarı, gerçeğe bağlı kalmak,
inandırıcılığını arttırmak amacıyla belgelerden, mektuplardan, günlüklerden
yararlanır. Anılarla birlikte dönemin anlayışı, siyasal durumu, tarihsel gerçeklikleri
de anlatılır. Bu konuda Türk edebiyatında da birçok anı örneğine rastlanır: Mor
Salkımlı Ev, Boğaziçi Mehtapları, Çankaya, Zeytin Dağı, Ömer'in Çocukluğu vb.
Açıklama: Genellikle kişi ve varlık isimleri örneklendirmede geçer. Örneklendirme çoğunlukla bir paragrafın gelişme bölümünde yer alır. Asıl amaç ana düşünceyi belirginleştirmektir. Yukarıdaki paragrafta da anının tanımı yapıldıktan sonra anı ile ilgili bazı özelliklere değinilmiştir. Okuyucunun zihninde bu türü kalıcı kılmak için örneklendirmeye gidilmiştir. "Mor Salkımlı Ev, Boğaziçi Mehtapları, Çankaya, Zeytin Dağı, Ömer'in Çocukluğu..." örneklendirmenin olduğu bölümdür.
Örnek 5
Yaşanmış ya da yaşanabilecek olayları zamana ve kişiye bağlı olarak anlatan bir tür olan roman, edebiyatımızda hemen hemen her konuda yazılagelmiştir. Öyle ki Türk edebiyatında romanlar konularına göre kitaplarda yer almıştır. Psikolojik roman, macera romanı, töre romanı, tarihi roman, egzotik roman, polisiye roman, bilim kurgu romanları gibi.
Açıklama: Örneklendirmede amaç ana düşünceyi belirginleştirmektir. Örneklendirme olan yerlerde önce yargı söylenir, sonra örnekler gelir. Açıklama paragraflarında çok fazla karşımıza çıkan örneklendirme bir düşünceyi geliştirme yoludur. Yukarıdaki paragrafta da roman hakkında açıklayıcı bilgiler verildikten sonra hemen hemen her konuda romanların yazıldığı ve bu şekilde isimlendirmenin ön plana çıktığı anlatılmaktadır. Paragrafın en son cümlesinde de bunlar örneklendirilmiştir.
Uyarı: Tam bir kural olmamakla birlikte bir cümleye "mesela, örneğin, sözgelimi" sözcükleri gelebiliyorsa bu cümlede büyük olasılıkla düşünceyi geliştirme yollarından örneklendirme vardır.
Örneklendirme ile Tanık Gösterme Arasındaki Fark
Örneklendirme ile tanık gösterme arasındaki en önemli fark tanık göstermede "söz"; örneklendirmede "isim" kavramının ön plana çıkmasıdır. Bir kişinin lafzı, söyledikleri büyük bir olasılıkla tanık gösterme; kendi ismi de örneklendirme olur. Tanık göstermede ilgili söz çoğunlukla tırnak işareti içerisinde gösterilirken örneklendirmede böyle bir şey söz konusu değildir.
Ayrıca bakınız
Hiç yorum yok:
Yorum Gönderme