ŞİNASİ (1826-1871)
Şair, tiyatro yazarı ve
gazeteci kimliğiyle öne çıkan Şinasi, 5 Ağustos 1826'da İstanbul'da doğdu.
Henüz iki yaşındayken babasını kaybetti ve yetim kaldı. Çocukluğu zor
şartlarda ve yokluk içinde geçti. 1832'de Mahalle Mektebine girdi.
İlköğretimini Sıbyan Mektebinde ve Feyziye Okulunda tamamladı.
Şinasi, öğrencilik yıllarından
sonra memuriyet hayatına başlar. Memurlukta Arapça, Farsça ve Fransızcayı öğrenme
imkânı bulur. 1849'da maliye ile ilgili eğitim için Paris'e gönderilir. Şinasi, Paris'te maliye eğitiminden ziyade edebiyat alanında çalışmalar yapar. Lamartine,
başta olmak üzere birçok ünlü edebiyatçı ve dil bilimciyle tanışma imkânı bulur.
Bu arada Durûb-ı Emsâl-i Osmaniyye (Osmanlı atasözleri) sözlüğünü hazırlar.
1854'te Paris'ten
dönen Şinasi, 1858'de Navekter Hanım ile evlenir.
Şinasi, gazetecilik
alanında çok önemli çalışmalar yapar. 1860'da Agâh Efendi ile birlikte ilk özel gazetemiz olan Tercüman-ı Ahvâl gazetesini çıkararak gazeteciliğe başlar. Batılı anlamda ilk
tiyatro eserimiz olan Şair Evlenmesi oyununu burada yayımlar. Arkasından ikinci özel gazetemiz olan Tasvir-i Efkâr gazetesini yayımlar. Şinasi, kendi şiirlerinden yaptığı
derlemeleri 1862'de Müntahabat-ı Eş'ar ismiyle yayımlar.
Şinasi, 1865'te Tasvir-i
Efkâr'ın yönetimini Namık Kemal'e bırakıp Paris'e gider. Burada kendini sözlük
çalışmalarına verir. Bu esnada İstanbul'a döner fakat kısa süre sonra tekrar
Paris'e geri gider. Şinasi, 1869'da tekrar İstanbul'a dönüp eserlerini
yayımlamaya çalışır.
İbrahim Şinasi, 13 Eylül 1871'de İstanbul'da öldü. Naaşı, Ayas
Paşa Mezarlığı'ndadır.
Edebi Kişiliği
Şinasi, Tanzimat'ın ilanıyla birlikte toplumumuzda
Batılaşma sürecinin ilk ve en önemli yazarlarından birisi olarak dil, edebiyat ve
düşünce hayatının değişmesinde etkili olmuştur. Batılı anlamdaki Türk
edebiyatının kurucusu ve yenileşmenin öncüsü olan Şinasi, edebiyatımızda
ilklerin sanatçısı olarak bilinir. Tanzimat
Dönemi'nde, edebiyat alanında birçok yeniliğin öncülüğünü yapar. Eserlerinde
klasisizm akımının etkileri belirgin bir şekilde görülen İbrahim Şinasi, klasisizmin
etkisiyle Türk edebiyatında kalıcı eserler ortaya koyar.
Şinasi, Fransız şairlerden çeviriler yaparak Batılı anlamda ilk şiir örneklerini edebiyatımıza kazandırır. Şiirde
bütün güzelliğine önem vermiş, şiirlerini aruz ölçüsüyle genellikle didaktik bir tarzda
yazmıştır. Mustafa
Reşit Paşa için yazdığı kasidelerde yer alan konu ve şekil yenilikleri Şinasi'nin Divan Edebiyatı nazım biçimlerinden değişikliğe gittiğini gösterir. Şinasi, şiirlerini "Müntehabat-ı Eş'ar" eserinde toplar.
Roman ve öykü türünde eseri olmayan Şinasi,
düzyazı türlerinden olan ve halkı eğitmede bir araç olarak gördüğü gazetecilikle
ön plana çıkar. 1860'da Agâh Efendi ile birlikte çıkardığı Tercüman-ı Ahval
gazetesi ile Tanzimat Edebiyatını başlatır. 1862'de ikinci özel gazetemiz olan Tasvir-i
Efkâr gazetesini tek başına çıkarır.
Eserlerinin dili yalın, cümleleri kısa ve
anlaşılırdır. Halka düşüncelerini ulaştırmak için açık ve sade bir dil tercih
eder. Edebiyat ve tiyatroda yani düzyazılarında bu yalınlık daha da ön
plana çıkar. Şinasi, ayrıca her alanda Türkçe kaygısı güden bir sanatçı olarak da bilinir. Divan nesrinin anlaşılmaz ve uzun cümlelerini kısaltmış, mazmunları ve söz sanatlarını bir tarafa bırakarak eserlerinde düşünceyi hâkim kılmıştır.
Şinasi ile Edebiyatımızda Yer Alan İlkler
- Şiire, kanun, hak, adalet, eşitlik, medeniyet, akıl gibi yeni kavramlar getiren ilk şairdir.
- Batılı anlamda ilk tiyatro örneğimiz olan "Şair Evlenmesi"ni yazdı. Eser, tek perdelik bir töre komedisidir. Burada, görücü usulü ile evlenmeyi yerer.
- İlk özel gazetemiz olan "Tercüman-ı Ahval"ı çıkarır.
- Gazetecilik yaşamına ilk kez tefrika ve abone gibi kavramları getirir.
- İlk makale örneği olan "Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi"ni yazdı. Makaleyi, "Tercüman-ı Ahval" gazetesinin ön sözü olarak yayımlar.
- Noktalama işaretlerini edebiyatımızda kullanan ilk kişidir. İlk kez "Şair Evlenmesi" eserinde kullanmıştır.
- Batılı anlamda ilk fabl örneklerini yazmış olan kişi Şinasi'dir. La Fontaine'den ilk fabl'ları yazar. Lamartine'den çeviriler yapar. Bunlar, Tercüme-i Manzume eserinde yer alır.
- Atasözleri üzerinde ilk incelemeyi yapan kişidir.
- Edebiyatımızda ilk folklor çalışması örneği sayılan "Durub-ı Emsali Osmaniye" eserini çıkarır. Şinasi, bu eserde Osmanlı atasözlerini derler.
Eserleri
Şair Evlenmesi: Batılı anlamda yazılan ilk Türk tiyatrosudur. İki perde olarak tasarlanan
fakat tek perdelik bir töre komedisi olan eserde Şinasi, görücü usulüyle
yapılan evliliği eleştirir. Eserde Şinasi'nin Moliere'den etkilendiğini
gösteren unsurlar yer alır. 1859'da yazılmış ve Tercüman-ı Ahval gazetesinde
tefrika edilmiştir. Eser, sade bir dil
ile kaleme alınmış, eserdeki olay, alaycı ve eleştirel bir üslupla dile getirilmiştir.
Ayrıca eserde atasözleri ve halk söyleyişleri sıkça geçmektedir. Şair Müştak
Bey, Kumru Hanım, Sakine Hanım, Ziba Dudu, Hikmet Efendi eserde öne çıkan
kişilerdir.
Müntehabat-ı Eş'ar: Şinasi'nin kendi şiirlerinden seçmeler yaparak 1862'de oluşturduğu
eseridir. Kitabın ilk bölümü divan geleneğine uygun bir yapıdadır. Eserin birinci
bölümünde Allah'ın birliğine vurgu yapılır. İkinci bölüm, kaside, gazel, hikayat
ve tevarihlerden oluşur. Son bölümde ise Şinasi tarafından kaleme alınmış dört
fabl örneği yer alır. Eser, daha sonra Ebuziyya Tevfik tarafından "Divan-ı
Şinasi" ismiyle yayımlanır.
Durub-ı Emsali Osmaniye: Eser, 1851'de Paris'te düzenlenir.
Atasözlerinin derlendiği bir eserdir. Eserde Türkçe atasözlerinin Arapça ve
Farsça karşılıkları yer alır. Halk Edebiyatı alanında bir çalışma olan bu
eserde Şinasi, folklorik unsurlara da yer verir. Eserde 1500 atasözü ve 300
civarında deyim yer alır.
Tercüme-i Manzume: Eserde Fransızcadan manzum olarak Türkçeye çevrilen bazı şiir çevirileri ve
bu şiirlerin asılları yer alır. Şinasi, eserde daha çok La Fontaine, Lamartine ve Racine'nin şiirlerinden çeviriler yapmıştır. Bu şiirler bir araya getirilmiş, İstanbul'da
kitaplaştırılmış ve 1870'te yapılan ikinci baskıda bu isimle bastırılmıştır.
Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi: Türk
edebiyatının ilk makale örneğidir. Tercüman-ı Ahval gazetesinde yayımlanan eserde gazetenin faydaları üzerinde durulmuştur.
Ayrıca bakınız
Tanzimat Edebiyatı Hazırlık Dönemi (1839-1860)
Tanzimat Edebiyatı I. Dönem ve Özellikleri (1839-1860)
Tanzimat Edebiyatı II. Dönem ve Özellikleri (1876-1896)
Tanzimat Edebiyatı I. Dönem Sanatçıları
Şinasi (1826-1871)
Tanzimat Edebiyatı II. Dönem Sanatçıları
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder