Hacı Bektaş-ı Veli (1210-1270)

haci bektasi veli

13. yüzyıl tekke şairi, düşünürü ve gönül adamı adamı olan Hacı Bektaş-ı Veli 1209'da Türkistan'ın Nişabur şehrinde Türk soylu bir anne ve babadan dünyaya gelir. Horasan'da Hoca Ahmet Yesevi'nin öğrencilerinden ders almış ve Anadolu'nun Türkleşmesi ve İslamlaşması için Türkistan'dan Anadolu'ya gönderilmiştir.

Hoca Ahmet Yesevi'nin halifesi kabul edilir. Daha sonra Kırşehir'e yerleşerek pek çok derviş yetiştirir. Kırşehir'de Yeniçeri Ocağı etrafında oluşan "Bektaşilik" tarikatını kurar. Dolayısıyla Bektaşi tarikatının kurucusu ve piri olarak bilinir.

Hacı Bektaş-ı Veli'nin eserlerinin konusunu hoşgörü, sevgi ve tasavvuf oluşturur. Akılcılık ve bilimselliği önemseyen bir sanatçıdır. Öğretilerinde birleştiriciliği ön planda tutup her türlü bağnazlıktan uzak durmuştur. Hacı Bektaş-ı Veli, ibadet ve günlük hayat akışında kadını erkeğin yanına almıştır.

Hacı Bektaş-ı Veli, Osmanlı padişahları tarafından da sevilmiştir. Özellikle Hacı Bektaş-ı Veli'nin de bağlı olduğu Ahilik Teşkilatı, Osmanlı Devleti'nde sosyal yapının gelişmesinde önemli katkılar sağlamıştır. Yine Osmanlı ordusundaki yeniçeriler Bektaşilik kuralları esas alınarak yetiştirilmiştir. Seferlere çıkılmadan önce yeniçeriler Bektaşi dedelerini yanlarında götürürlerdi.

Hacı Bektaş-ı Veli, Türkçe kaleme aldığı nefesleriyle Anadolu insanına dini tasavvufi ve ahlaki yol göstericilik yapmıştır. Özellikle de ilahileri onun toplumdaki rolünü pekiştirmiştir. Kurmuş olduğu tarikat olan Bektaşilik, dil ve edebiyat alanında da milli çizgiyi yansıtmıştır. Hacı Bektaş-ı Veli, ayrıca Türk dili ve kültürünün korunması için ömrü boyunca büyük mücadeleler vermiştir.

Hacı Bektaş-ı Veli, Horasan'dan Anadolu'ya göç ettikten sonra çok sayıda halife yetiştirmiştir. Hayatının sonlarına doğru yetiştirdiği bu halifelerin her birini farklı bir memlekete yollamıştır.

Hacı Bektaş-ı Veli, ömrünü Sulucakarahöyük'te (Hacıbektaş) geçirmiştir. Mezarı da Nevşehir iline bağlı Hacıbektaş ilçesinde yer almaktadır.

Hacı Bektaş Veli'den Güzel Sözler


Ara, bul.

Bir olalım, iri olalım, diri olalım.

Düşmanınızın dahi insan olduğunu unutmayınız.

Her ne ararsan kendinde ara.

Eline, diline, beline sahip ol!

İncinsen de incitme.

İnsanın cemali, sözünün güzelliğidir.

İlimsiz yolun sonu karanlıktır.

Murada ermek sabır iledir.

Marifet ehlinin ilk makamı edeptir.


Hacı Bektaş-ı Veli'nin Eserleri       

Makalat: Kelime anlamı olarak "makaleler" anlamına gelmektedir. Tasavvuf konusunda yazılmış ayrı ayrı bölümler halindedir. Makalat'ta Hz. Âdem’in yaratılışı, şeytan ve şeytani işler, Allah'ın birliği gibi konular ele alınmıştır. Eserde dört kapı (şeriat, tarikat, hakikat, marifet) ve kırk makam işlenmiştir.

Makalat; Arapça yazılmış olsa da eserin aslı bulunamamıştır. Manzum ve mensur Türkçe çevirileri bulunmaktadır. Günümüzde bu eser hakkındaki bilgiler de bu çevirilere dayanmaktadır. Orijinali henüz bulunmayan eserin dili sade ve anlaşılırdır.

Kitabu'l-Fevâid: İçerik olarak Makalat eseriyle benzerlikler içerir. Eser, Türkçeye çevrilmiş ve basılmıştır.

Şathiyya: Nazım-nesir karışık yazılan bu eser oldukça kısa bir eserdir.

Besmele Şerhi (Şerh-i Besmele): Türkçe yazılmış bir eserdir. Eserde besmelenin manası üzerinde durulmuştur. Hacı Bektaş-ı Veli, Ayet-i Kerime, Hadis-i Şerif ve bazı kıssalarla görüşünü desteklemeye çalışmıştır. 

Hacı Bektaş-ı Veli'nin Şiirlerinden Örnekler  

Örnek 1

HACI BEKTAŞ VELİ'NİN 

 
Sadetlü hünkarın nazar kıldığı
İlleri var Hacı Bektaş Veli'nin
Horasan'dan sökün edip geldiği
Yolları var Hacı Bektaş Veli'nin
 
Kulları var atlas giyer al giyer
Düldül atları var altın çul giyer
Dervişleri hırka giyer şal giyer
Şalları var Hacı Bektaş Veli'nin
 
Bin bir ayet yazılıdır postunda
Yedi kıral yedi şah var destinde
Altın hilye örtüleri üstünde
La'lleri var Hacı Bektaş Veli'nin
 
Dahi böyle sultan nerede olur
On sekiz bin âlem hem mevcut bilir
Kırk konaklık yerden kurbanı gelir
Malları var Hacı Bektaş Veli'nin
 
Veli'm eyder cünbüş verir cüş verir
Yine ay gün resiminde taş verir
On'ki imam yollanna baş verir
Kulları var Hacı Bektaş Veli'nin
 
Hacı Bektaş-ı Veli

Örnek 2

HİKMET ARAR İSEN ÖZÜNE BİR BAK 
 
Hikmet arar isen özüne bir bak 
Arap'ta Acem'de Rum'da arama 
Hakikat nurunun aslı hakikat 
Aynada yansıyan nurda arama 
Özünü bilenler özrü silendir 
Turaplık rızayı teslim edendir 
Gerçek Abdal Hakk'a hayran olandır 
Kibir ile gurur horda arama 
Aslolan göze nur gönülden gelir 
 
Sevgi muhabbette asuman erir 
Ebedi sevgiyi bu toprak verir 
Kudus Arafat'ta Tur'da arama 
Varlık ummanında göz ol da bak 
Vahdet ateşinde benliğini yak 
Ayağa kalkarsan hizmet için kalk 
Zulmedenden olup zorda arama
 
Hacı Bektaş-ı Veli


Ayrıca bakınız


Hiç yorum yok:

Yorum Gönder