Kelime anlamı olarak "Allah'a mahsus,
Allah'a ait" anlamlarına gelir. Allah'ı övmek ve ona yalvarmak için
yazılan Allah aşkı ile insan sevgisini birleştiren lirik şiirlere ilahi denir.
Her din ve inancın kendine özgü ilahileri vardır.
Dini-Tasavvufi
Halk Edebiyatı nazım şekli olan ilahi türü belirli bir makamla okunur. Türk
edebiyatında ilahi denilince şüphesiz Yunus Emre akla gelen ilk isimdir. Yunus
Emre ismi ilahi türü ile özdeşleşmiş ve bu türün ustası sayılmıştır. Yunus
Emre, ilahilerini de halkın anlayabileceği sade bir dille oluşturmuştur.
- Özel bir ezgiyle söylenir.
- Dörtlüklerle yazılır. Dörtlük sayısı üç ile yedi
arasında değişir.
- Tekke (Tasavvuf) Edebiyatı şairlerinden az da
olsa aruz vezniyle de ilahi kaleme alan şairler vardır.
- İlahiler, 7'li, 8'li ve 11'li hece ölçüsüyle
yazılır.
- Kafiyeleniş şekli koşma ile aynıdır.
(abab/cccb/dddb…)
- Şiirin içerisinde genellikle şairin mahlası
geçer.
- İlahiler, Bektaşilerde "nefes",
Mevlevilerde "ayin", Alevilerde ise "deme", Gülşeni
tekkelerinde "tapuğ" adını alır.
Örnek 1
AŞKIN ALDI BENDEN BENİ
Aşkın aldı benden beni
Ben yanarım dün ü günü
Bana seni gerek seni
Ne varlığa sevinirim
Ne yokluğa yerinirim
Aşkın ile avunurum
Bana seni gerek seni
Aşkın âşıklar oldurur
Aşk denizine daldırır
Tecelli ile doldurur
Bana seni gerek seni
Aşkın şarabından içem
Mecnun olup dağa düşem
Sensin dünü gün endişem
Bana seni gerek seni
Sufilere sohbet gerek
Ahilere ahret gerek
Mecnunlara Leyla gerek
Bana seni gerek seni
Eğer beni öldüreler
Külüm göğe savuralar
Toprağım anda çağıra
Bana seni gerek seni
Cennet cennet dedikleri
Birkaç köşkle birkaç huri
İsteyene ver anları
Bana seni gerek seni
Yunus'durur benim adım
Gün geçtikçe artar odum
İki cihanda maksudum
Bana seni gerek seni
ADI GÜZEL, KENDİ GÜZEL MUHAMMED
Canım kurban olsun senin yoluna,
Adı güzel, kendi güzel Muhammed,
Şefâat eyle bu kemter kuluna,
Adı güzel, kendi güzel Muhammed
Mü'min olanların çoktur cefâsı,
Ahirette olur zevk-u sefâsı,
On sekiz bin âlemin Mustafâ'sı,
Adı güzel, kendi güzel Muhammed
Yedi kat gökleri seyrân eyleyen,
Kûrsûnün üstünde cevlân eyleyen.
Mi'râcda ümmetin Hak'dan dileyen,
Adı güzel, kendi güzel Muhammed
Ol çâriyâr anın gökler yâridir,
Anı seven günahlardan beridir,
On sekiz bin âlemin serveridir,
Adı güzel, kendi güzel Muhammed
Aşık Yunus neyler iki cihânı sensiz,
Sen Hak Peygambersin şeksiz, gümânsız
Sana uymayanlar gider imânsız,
Adı güzel, kendi güzel Muhammed
Yunus EMRE
BİR KEZ GÖNÜL YIKTIN İSE
Bir kez gönül yıktın ise
Bu kıldığın namaz değil
Yetmiş iki millet dahi
Elin yüzün yumaz değil
Bir gönülü yaptın ise
Er eteğin tuttun ise
Bir kez hayır ettin ise
Binde bir ise az değil
Yol odur ki doğru vara
Göz odur ki Hak'kı göre
Er odur alçakta dura
Yüceden bakan göz değil
Erden sana nazar ola
İçin dışın pür nur ola
Beli kurtulmuştan ola
Şol kişi kim gammaz değil
Yunus bu sözleri çatar
Sanki balı yağa katar
Halka matahların satar
Yükü gevherdir tuz değil
Yunus EMRE
Ayrıca
bakınız
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder