GEVHERİ (?-1720)
Doğum
ve ölüm tarihi hakkında kesin bir bilgi olmayan Gevheri, 17. yüzyılın ikinci
yarısıyla 18. yüzyılın ilk yarısında yaşamıştır. Asıl adı Mehmet olan Gevheri'nin Kırımlı olduğu tahmin
edilmektedir. Şiirlerinden Gevheri'nin Arabistan, Şam ve Rumeli ile yurt içinde
çokça gezdiği anlaşılmaktadır. Gevheri, en yüksek yerlere dahi ismini duyurmuş bir şair
olarak tanınır.
Gevheri'nin medrese eğitimi gördüğü
aruzla yazdığı şiirlerinden anlaşılmaktadır. Aruzla yazdığı şiirlerinde heceyle
yazdığı şiirleri kadar başarılı değildir. Semai ve koşmalarında hece veznini;
divan, kalenderi, semai ve gazellerinde ise aruz veznini kullanmıştır.
Toplumsal olaylarla ilgilenmeyen
Gevheri'nin şiirlerinin konusunu da aşk, sevgili, ayrılık ve doğa güzellikleri
oluşturur. Divan Edebiyatı'nın özellikle de Fuzuli'nin etkisinde kalarak yazdığı
şiirlerinde aruz ölçüsü, yabancı sözcükler ve mazmunlar yer alır. Arapça ve
Farsça sözcüklerin çokluğu bu anlamda göze çarpar. Gevheri, sanatındaki asıl gücünü
hece ile oluşturduğu şiirlerinde gösterir. Hece ile oluşturduğu şiirleri
saz şairlerine örnek oluşturur. Koşma, türkü ve semailerinde divan şiirinin
etkisi görülür.
Gevheri ince bir söyleyişi
benimsemiştir. Musiki ile oldukça ilgili bir şair olan ve pek çok makam
kullanan Gevheri'nin kendi ismini taşıyan bir musiki makamı da vardır.
Gevheri'nin Şiirlerinden Örnekler
Örnek 1
NE KAÇARSIN BENDEN EY YÜZÜ MÂHIM
Ne kaçarsın
benden ey yüzü mâhım
Seni seven var mı benden ziyâde
Rûz u şeb durmayıp alırsın âhım
Âşıkım ağlatma bundan ziyâde
Seni seven var mı benden ziyâde
Rûz u şeb durmayıp alırsın âhım
Âşıkım ağlatma bundan ziyâde
Gece gündüz bir
visâle ermedim
Bülbül olup gonce gülün dermedim
Bu cefâlar nedir ben de bilmedim
Var mı ki bir zâlim senden ziyâde
Bülbül olup gonce gülün dermedim
Bu cefâlar nedir ben de bilmedim
Var mı ki bir zâlim senden ziyâde
Söyle murâdını
ben de bileyim
İnsaf eyle çok ağlattın güleyim
Kabul eyle sözüm kurban olayım
Haddim yoktur sana bundan ziyâde
İnsaf eyle çok ağlattın güleyim
Kabul eyle sözüm kurban olayım
Haddim yoktur sana bundan ziyâde
Hercâisin gonce
gülüm kokulmaz
Geçer gider hatırcığım sorulmaz
Der Gevherî mâh yüzüne bakılmaz
Yakar hüsnün beni nârdan ziyâde
Geçer gider hatırcığım sorulmaz
Der Gevherî mâh yüzüne bakılmaz
Yakar hüsnün beni nârdan ziyâde
Gevheri
Örnek 2
BUGÜN BEN BİR
BAĞA GİRDİM
|
Örnek 3
BUGÜN BEN
BİR GÜZEL GÖRDÜM
Bugün ben bir güzel gördüm
Hilal kaşı keman olmuş Dili bülbül saçı sümbül Yanağı erguvan olmuş Dedim dilber ne ağlarsın Sabah akşam ne inlersin Aşık gibi ne söylersin Gözün yaşı revan olmuş Gonca gülün açılmakta Hal-i hindu saçılmakta Hep dilberler kocalmakta Senin vasfın civan olmuş Gevherî'yim sözüm haktır Methedecek yerin çoktur Dilberlerde vefa yoktur Bildim ahiri kan olmuş |
Gevheri
|
Örnek 4
BÜLBÜL NE YATARSIN YAZ BAHAR OLDU
|
Örnek 5
GARİP TURNA BİZİ SENDEN SORANA
Garip turna bizi senden sorana
Şimdi bir yavruya kuldur diyesin Aşkın zincirini takmış boynuna Devr içinde Mecnun oldur diyesin Gece gündüz ağlar hiç bir dem gülmez Unutmuş eşini dostunu bilmez Sevmiş bir güzeli artık vazgelmez Âşık olmak müşkül haldir diyesin Terkeylemiş eşi ile dostunu Abdal olmuş eğne almış postunu Gelen geçen çiğner oldu üstünü Ayaklar altında yoldur diyesin A zalim engeller yolumu bağlar Yarimin hasreti ciğerim dağlar Ab-ı revan olmuş durmayıp çağlar Şol akan yaşları seldir diyesin Gevheri der bilmem ben ne olduğum Gurbet illerinde durup kaldığım Aceplemem beyim şimdi solduğum Bülbülün mekanı güldür diyesin Gevheri |
Ayrıca bakınız
Âşık Edebiyatı Nazım Biçimleri ve Türleri
Âşık Edebiyatı Temsilcileri
Gevheri
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder