Genel Anlamlı Sözcükler
Ortak özellikleri olan varlıkları dile getiren sözcüklere genel anlamlı sözcükler denir. Bu sözcükler kavram ve nesneleri topluca anlatır. Genel anlamlı sözcükler ayrıntılara girilmeden bir nesneyi değil de bütün benzerlerini içine alan sözcüklerdir.
Örnek
Edebiyat - Türk edebiyatı - Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı - Yaşar Kemal - İnce Memed
Genel-özel anlamlı sözcükler açısından bu
cümleyi değerlendirelim: "İnce Memed" Yaşar Kemal'in bir eseridir.
Yaşar Kemal, Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatına ait bir sanatçıdır. Cumhuriyet
Dönemi Türk Edebiyatı, Türk edebiyatının bir dönemidir. Türk edebiyatı da genel
edebiyat içinde bir ülkenin edebiyatını oluşturur.
Spor - Futbol - Türk futbolu - Galatasaray futbol takımı
Genel-özel anlamlı sözcükler açısından bu
cümleyi değerlendirelim: Galatasaray futbol takımı Türk futbol takımı
içerisinde bir takımdır. Türk futbolu da futbolun bünyesinde olup futbol da
sporun içerisinde yer alan bir uğraş alanıdır.
Varlık - canlı - hayvan - kuş - güvercin
Genel-özel anlamlı sözcükler açısından bu cümleyi değerlendirelim: Güvercin bir kuş türü, kuşlar birer hayvan, hayvanlar da canlı birer varlıktır.
Özel Anlamlı Sözcükler
Varlıkları tek tek dile getiren sözcüklere özel anlamlı sözcükler denir. Kapsamı oldukça dar olan ayrıntının fazla olduğu sözcüklerdir. Özel anlamlı sözcüklerde varlıklar küçük parçalar halinde belirtilir.
Güvercin - kuş - hayvan - canlı - varlık
Genel-özel anlamlı sözcükler açısından bu
cümleyi değerlendirelim: Her güvercin bir kuş, her kuş bir hayvan, her
hayvan bir canlı ve her canlı da bir varlıktır.
Harf - hece - kelime - cümle - paragraf - metin
Genel-özel anlamlı sözcükler açısından bu
cümleyi değerlendirelim: Her harf mutlaka bir hecenin içinde, her hece bir
kelimenin içinde, her kelime bir cümlede, her cümle bir paragrafta her paragraf
da bir metin dâhilinde değerlendirilir. Bu örnekte ana çatı "metin"
sözcüğüdür.
Hayrabad - Nabi - Divan edebiyatı - Türk edebiyatı - edebiyat
Genel-özel anlamlı sözcükler açısından bu cümleyi değerlendirelim: "Hayrabad", Nabi'nin bir eseridir. Nabi, Divan edebiyatında önemli bir sanatçıdır. Divan edebiyatı Türk edebiyatının bir dönemidir. Türk edebiyatı genel edebiyat içerisinde bir ülkenin edebiyatının ismidir.
Not: Genel ve özel
anlamlılık ilişkisi özneldir. Bir kelimenin genel veya özel anlamlı olması
cümle içindeki kullanımından anlaşılır. Bir cümlede özel anlamlı olan bir
sözcük başka cümlede genel ya da bir cümlede genel anlamlı olan bir sözcük
başka cümlede özel anlamlı olabilir.
"Bitki-ağaç-söğüt" sıralamasında "ağaç" sözcüğü "bitki" sözcüğüne göre özel, "söğüt"e göre genel anlamlıdır.
Not: Bazı sorularda sadece iki
varlık cümle içerisinde verilir. Bunları, aralarında ilişki bulunan sözcüklere
yoğunlaşarak bulabiliriz. Son zamanlarda sınavlarda genel-özel anlamlı sözcükler daha çok bu
şekilde karşımıza çıkmaktadır.
Örnek
Türk edebiyatında Yahya Kemal'i daha çok okurum. (genelden-özele)
Toplum, bireylerin iyi yetişmesiyle ayakta durabilir. (genelden-özele)
Kuşlardan en çok güvencine hayranlık beslerdi. (genelden-özele)
Öğrenciler, ilkokullarda artık "sözcük" kavramını öğrendikten sonra "hece"yi öğrenmeye geçiyorlar. (genelden-özele)
Fuzuli'yi anlamadan Türk edebiyatını anlamak mümkün değildir. (özelden-genele)
Leyla ve Mecnun mesnevisini okumayan mesnevi
türünü anlayamaz. (özelden-genele)
Han Duvarları şiiri kadar hiçbir şiir beni etkilememişti. (özelden-genele)
Üç Nasihat'ı okumadan Ömer Seyfettin'in
öykü tarzını anlamak oldukça güçtür. (özelden-genele)
Not: Genel-özel anlamlı sözcükler olduğu gibi genel-özel anlamlı cümleler de vardır. Buna da dikkat etmek gerekir.
Ayrıca bakınız
Sözcüklerde Anlam İlişkileri
Sözcüklerde Anlam Olayları
Anlam Değişmeleri
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder