EŞREFOĞLU RUMİ (?-1469)
Doğum tarihi kesin olarak bilinmeyen Eşrefoğlu Rumi'nin asıl adı
Abdullah'tır. Mısır'dan göç edip Türkiye'ye yerleşen bir ailenin çocuğudur. 15.
yüzyılda yetişmiş Hacı Bayram Veli'nin etkisinde kalmış bir mutasavvıftır. Eşrefoğlu Rumi, Bursa,
Ankara, Suriye civarı yerleri dolaştıktan sonra İznik'te bir tekke ve tarikat
kurmuştur. Kurduğu Eşrefiyye tarikatı ile halkı irşad etme yoluna gitmiş özellikle
Bursa ve İznik çevresinde etkili olmuştur.
Eşrefoğlu Rumi, iyi bir öğrenim görür. İlk başlarda tasavvufa girmek istediğinde
Bursa'nın nam salmış velilerinden Emir Sultan'a bağlanmak ister. Emir Sultan, Eşrefoğlu
Rumi'yi Ankara'da bulunan Hacı Bayram Veli'nin yanına gönderir. Bir süre burada
kalır. Hacı Bayram Veli'ye hem damat hem de derviş olur. Hacı Bayram Veli de
onu Hama'da bulunan Şeyh Hüseyn-i Hamevi'ye gönderir. Bir süre burada kaldıktan sonra İznik'e büyük bir mutasavvıf olarak döner. Sonrasında halka kendi tasavvufi anlayışını
yaymaya çalışır.
Eşrefoğlu Rumi'nin eserlerinde tasavvufi etki çok açık bir şekilde görülür. Tasavvuf, eserlerinde en çok işlediği konu olur. Bir divan oluşturan şiirlerinin bir bölümünü aruz
vezniyle bir bölümü de sade bir halk dili ve dörtlükler şeklinde yazar. Eserlerinde
sade bir anlatımı yeğlemesine rağmen yer yer Arapça ve Farsça sözcüklere de
başvurur. Şiirlerinde Yunus Emre'nin etkisi kuvvetle hissedilir. Günümüzde dahi
ilahilerden birçoğu bestelenerek okunmaktadır. Şiirleri lirik ve didaktik
özellikler taşır. Eşrefoğlu Rumi, eserleriyle tasavvufi kültür ve ahlakın halk
arasında yayılmasında, Anadolu coğrafyasının Türkleşmesi ve İslamiyet'in
Anadolu'da yaygınlaşmasında önemli görevler üstlenir.
Eşrefoğlu Rumi, 1469'da İznik’te vefat eder. İznik'te bulunan tekkesine gömülür.
Eşrefoğlu Rumi'nin Eserleri
Müzekkin-i Nüfus: Mensur yani düzyazı şeklinde oluşan bir eserdir. Dini-tasavvufi öğütler içeren bir
yapıttır. Eserde tasavvufun prensiplerini, nefis terbiyesi ve güzel
ahlak sahibi olmanın yollarını anlatmıştır.
Bunların
dışında
Tarikatnâme, Fütüvvetnâme, İbret-nâme, Mâziretnâme, Hayretnâme, Elestnâme, Nasihatnâme, Münâcâtnâme, Tâcnâme,
Esrârü't-tâlibîn, Delailü'n-nübüvve gibi eserleri de vardır.
Örnek 1
Ey Allah'ım beni senden ayırma
Beni senin didarından ayırma
Seni sevmek benim dinim imanım
İlahi din ü imandan ayırma
Sararıban soldum döndüm hazâna
İlâhi hazânım daldan ayırma
Şeyhim güldür ben anın yaprağıyım
İlahi yaprağı gülden ayırma
Ben ol dost bahçesinin bülbülüyüm
İlahi bülbülü gülden ayırma
Balığın canını suda dediler
İlahi balığı gölden ayırma
Eşrefoğlu senin kemter kulundur
İlahi kulu sultandan ayırma
Ey Allah'ım beni senden ayırma
Beni senin didarından ayırma
Eşrefoğlu Rumi
Örnek 2
BU DERVİŞLİK YOLUNA
Bu dervişlik yoluna
Sıdk ile gelen gelsin
Hak'tan özge ne ki var
Gönlünden silen gelsin
Dervişlik dedikleri
Nihayetsiz denizdir
Bu payansız denizin
Mevcini duyan gelsin
Dervişlik dedikleri
Bir tükenmez kan olur
Has u am kul u sultan
Bu kandan alan gelsin
Derviş dolu nur doğar
Her lahza göğe ağar
Ben diyem doğru haber
Canına kıyan gelsin
Dervişin gözü açık
Dün ü güni uyanık
Bu söze Tanrım tanık
Bakmadan gören gelsin
…
Dervişler Hakk'ın dostu
Canları ezel mesti
Aşk şem'ini yaktılar
Pervane olan gelsin
Bu Eşrefoğlu Rumi
Dervişliğe geleli
Nefsindendir çektiği
Nefsin öldüren gelsin
Sıdk ile gelen gelsin
Hak'tan özge ne ki var
Gönlünden silen gelsin
Dervişlik dedikleri
Nihayetsiz denizdir
Bu payansız denizin
Mevcini duyan gelsin
Dervişlik dedikleri
Bir tükenmez kan olur
Has u am kul u sultan
Bu kandan alan gelsin
Derviş dolu nur doğar
Her lahza göğe ağar
Ben diyem doğru haber
Canına kıyan gelsin
Dervişin gözü açık
Dün ü güni uyanık
Bu söze Tanrım tanık
Bakmadan gören gelsin
…
Dervişler Hakk'ın dostu
Canları ezel mesti
Aşk şem'ini yaktılar
Pervane olan gelsin
Bu Eşrefoğlu Rumi
Dervişliğe geleli
Nefsindendir çektiği
Nefsin öldüren gelsin
Eşrefoğlu Rumi
Ayrıca bakınız
Tekke (Tasavvuf) Edebiyatı Nazım Biçimleri ve Türleri
Tekke (Tasavvuf) Edebiyatı Temsilcileri
Eşrefoğlu Rumi
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder