Edebiyat Okulu: Eşrefoğlu Rumi (?-1469)

EŞREFOĞLU RUMİ (?-1469)

Doğum tarihi kesin olarak bilinmeyen Eşrefoğlu Rumi'nin asıl adı Abdullah'tır. Mısır'dan göç edip Türkiye'ye yerleşen bir ailenin çocuğudur. 15. yüzyılda yetişmiş Hacı Bayram Veli'nin etkisinde kalmış bir mutasavvıftır. Eşrefoğlu Rumi, Bursa, Ankara, Suriye civarındaki yerleri dolaştıktan sonra İznik'te bir tekke ve tarikat kurmuştur. Kurduğu Eşrefiyye tarikatı ile halkı irşad etme yoluna gitmiş özellikle Bursa ve İznik çevresinde etkili olmuştur.

Eşrefoğlu Rumi, iyi bir öğrenim görür. İlk başlarda tasavvufa girmek istediğinde Bursa'nın nam salmış velilerinden Emir Sultan'a bağlanmak ister. Emir Sultan, Eşrefoğlu Rumi'yi Ankara'da bulunan Hacı Bayram Veli'nin yanına gönderir. Bir süre burada kalır. Hacı Bayram Veli'ye hem damat hem de derviş olur. Hacı Bayram Veli de onu Hama'da bulunan Şeyh Hüseyn-i Hamevi'ye gönderir. Bir süre burada kaldıktan sonra İznik'e büyük bir mutasavvıf olarak döner. Sonrasında halka kendi tasavvufi anlayışını yaymaya çalışır.

Eşrefoğlu Rumi'nin eserlerinde tasavvufi etki çok açık bir şekilde görülür. Tasavvuf, eserlerinde en çok işlediği konu olur. Bir divan oluşturan şiirlerinin bir bölümünü aruz vezniyle bir bölümü de sade bir halk diliyle dörtlükler şeklinde yazar. Eserlerinde sade bir anlatımı yeğlemesine rağmen yer yer Arapça ve Farsça sözcüklere de başvurur. Şiirlerinde Yunus Emre'nin etkisi kuvvetle hissedilir. Günümüzde dahi ilahilerden birçoğu bestelenerek okunmaktadır. Şiirleri lirik ve didaktik özellikler taşır. Eşrefoğlu Rumi, eserleriyle tasavvufi kültür ve ahlakın halk arasında yayılmasında, Anadolu coğrafyasının Türkleşmesi ve İslamiyet'in Anadolu'da yaygınlaşmasında önemli görevler üstlenir.

Eşrefoğlu Rumi, 1469'da İznik’te vefat eder. İznik'te bulunan tekkesine gömülür.

Eşrefoğlu Rumi'nin Eserleri

Müzekkin-i Nüfus: Mensur yani düzyazı şeklinde oluşan bir eser olup dini-tasavvufi öğütler içerir. Eserde tasavvufun prensipleri, nefis terbiyesi ve güzel ahlak sahibi olmanın yolları anlatılır.

Eşrefoğlu Rumi Divanı: El yazması nüshaları bulunan eser, Eşrefoğlu Rumi'nin tasavvufi şiirlerini içerir.

Bunların dışında Tarikatnâme, Fütüvvetnâme, İbret-nâme, Mâziretnâme, Hayretnâme, Elestnâme, Nasihatnâme, Münâcâtnâme, Tâcnâme, Esrârü't-tâlibîn, Delailü'n-nübüvve gibi eserleri de vardır.

Eşrefoğlu Rumi'nin Şiirlerinden Örnekler

Örnek 1

Ey Allah'ım beni senden ayırma
Beni senin didarından ayırma
Seni sevmek benim dinim imanım
İlahi din ü imandan ayırma

Sararıban soldum döndüm hazâna
İlâhi hazânım daldan ayırma
Şeyhim güldür ben anın yaprağıyım
İlahi yaprağı gülden ayırma

Ben ol dost bahçesinin bülbülüyüm
İlahi bülbülü gülden ayırma
Balığın canını suda dediler
İlahi balığı gölden ayırma

Eşrefoğlu senin kemter kulundur
İlahi kulu sultandan ayırma
Ey Allah'ım beni senden ayırma
Beni senin didarından ayırma

Eşrefoğlu Rumi

Örnek 2

BU DERVİŞLİK YOLUNA

Bu dervişlik yoluna
Sıdk ile gelen gelsin
Hak'tan özge ne ki var
Gönlünden silen gelsin

Dervişlik dedikleri
Nihayetsiz denizdir
Bu payansız denizin
Mevcini duyan gelsin

Dervişlik dedikleri
Bir tükenmez kan olur
Has u am kul u sultan
Bu kandan alan gelsin

Derviş dolu nur doğar
Her lahza göğe ağar
Ben diyem doğru haber
Canına kıyan gelsin

Dervişin gözü açık
Dün ü güni uyanık
Bu söze Tanrım tanık
Bakmadan gören gelsin
…
Dervişler Hakk'ın dostu
Canları ezel mesti
Aşk şem'ini yaktılar
Pervane olan gelsin

Bu Eşrefoğlu Rumi
Dervişliğe geleli
Nefsindendir çektiği
Nefsin öldüren gelsin

Eşrefoğlu Rumi

Ayrıca bakınız

Tekke (Tasavvuf) Edebiyatı

Tekke (Tasavvuf) Edebiyatı Nazım Biçimleri ve Türleri

Tekke (Tasavvuf) Edebiyatı Temsilcileri

Ahmet Yesevi