Edebiyat Okulu: Yusuf Ziya Ortaç

YUSUF ZİYA ORTAÇ (1895-1967)

Beş Hececiler arasında yer alan Yusuf Ziya Ortaç 23 Nisan 1895'te İstanbul'da doğdu. İstanbul Vefa İdadisini bitirdi. Şiire lise yıllarında aruz ölçüsüyle başladı. İlk şiiri Kehkeşan dergisinde yayımlandı. Dr. Abdullah Cevdet Bey ile tanışması ve bu vesileyle İçtihat Dergisi'ne şiirler göndermeye başlaması onun şair olarak tanınmasını sağladı. Daha sonra Ziya Gökalp ile tanıştı ve onun tavsiyesiyle hece ölçüsüyle şiirler kaleme aldı. Hece ölçüsüyle yazdığı şiirlerini Türk Yurdu dergisinde yayımladı.

1915'te liseden mezun olan Yusuf Ziya Ortaç, İstanbul Üniversitesinin açtığı yeterlilik sınavını kazanarak edebiyat öğretmeni oldu. Birçok okulda ders verdi. Yazın hayatına da devam eden Ortaç, "Şair" isminde bir şiir dergisi çıkardı. Sonrasında "Şairin Duası", "Âşıklar Yolu" ve "Cenk Ufukları" isimlerindeki şiir kitaplarını yayımladı. Tiyatro alanında "Binnaz" ismindeki üç perdelik oyununu sahneledi. Bunları, "Nâme" ve "Kördüğüm" ismindeki oyunları izledi.

Yusuf Ziya Ortaç'a büyük ün kazandıran ve onunla özdeşleşen "Akbaba" adındaki mizah dergisini Orhan Seyfi Orhon'la çıkarmaya başladı. Ortaç'ın ömrünün sonuna kadar çıkardığı dergide kendisi de "Çimdik" ve "İzci" takma adlarıyla mizahi yazılar ve şiirler yayımladı. "Meşale" de Yusuf Ziya Ortaç'ın çıkardığı diğer önemli bir dergi olarak yazın hayatında yer aldı.

Yusuf Ziya Ortaç, 1938'de "Bir Selvi Gölgesi", 1946'da "Kuş Cıvıltıları" ismindeki kitaplarını yayımladı. "Kürkçü Dükkânı", "Şeker Osman", "Göç", "Üç Katlı Ev" eserleri de büyük beğeni topladı.

Bir yıl gibi kısa bir süre Fransız Lisesi'nde edebiyat öğretmenliği yapan Ortaç, sonrasında 1946-1954 yılları arasında Ordu milletvekili olarak TBMM'de bulundu. Sonrasında yeniden "Akbaba" dergisinin başına geçen Yusuf Ziya Ortaç, 11 Mart 1967'de İstanbul'da vefat etti. Cenazesi, Zincirlikuyu Mezarlığına defnedildi.

Edebi Kişiliği

Ziya Gökalp'i tanıdıktan sonra aruzu bırakıp heceyle ürünler verir.
Eserlerinde açık, yalın, sade bir dil kullanır.
İstanbul Türkçesini başarıyla kullanan yazarlar arasında yer alır.
Yapıtlarında çoğunlukla aşk ve kahramanlık konularını işler.
Hece ölçüsüyle şiirler yazar. Şiirlerinde Faruk Nafiz Çamlıbel'in etkisi görülür.
Şiire nazaran düzyazıda daha çok başarı gösterir.
Sağlam bir Türkçe, kıvrak ve akıcı bir üsluba sahip olan Yusuf Ziya Ortaç, edebi çevrelerde "Üslup ustası" olarak tanınır.
Beş Hececiler içinde "hiciv" türündeki eserleriyle ön plana çıkar. Türk edebiyatının önemli mizah yazarları arasında yer alır.
Türk dergicilik hayatında önemli bir yer edinen ve Türk edebiyatının en uzun soluklu dergisi olan "Akbaba" dergisini ömrünün sonuna kadar çıkardı. Bu dergide yazdığı yazılarla büyük bir hayran kitlesi kazanan Ortaç, özellikle akıcı bir dille yazdığı fıkralarında siyasal anlamda mizah türünün özgün örneklerini verdi.
"Binnaz" adlı tiyatro yapıtı da Yusuf Ziya Ortaç'ın hece vezni ile yazdığı önemli bir eseridir. Eser, ilk manzum piyes olarak kabul edilir. Ortaç, bu oyununda Lale Devri'ni ele aldı.
Şiir ve gülmece oyunlarının yanında öykü ve roman türünde de eserler kaleme aldı.