ŞEMSETTİN SAMİ (1850-1904)

Şemsettin Sami, 1871'de İstanbul'da
memuriyet hayatına başlar. Ona büyük ün kazandıran eseri olan "Taaşuk-ı
Talat ve Fitnat" romanını bu esnada parça parça yayımlar. 1876'da da Sabah gazetesini
yayımlar ve bu gazetenin tiraji konusunda oldukça başarılı olur.
Ömrünün sonuna kadar kalacağı
Teftiş-i Askeri Komisyonu'nun kâtipliğine II. Abdülhamit tarafından getirilen Şemsettin
Sami, Sefiller ve Robinson Crusoe
romanlarını da bu esnada Türkçeye çevirir.
Şemsettin Sami, kendisine
büyük ün kazandıran eserlerinden olan Kamus-ı Fransevi'yi 1882-1883 yıllarında ilkin Fransızca-Türkçe sonrasında da Türkçe-Fransızca
şeklinde yayımlar. Büyük eserlerinden olan "Kamus-ül A'lâm"
ansiklopedisini yine bu yıllarda yayımlar. Akabinde ise Kamus-ı Arabi
sözlüğünü yayımlar. Sonrasında çağdaş anlamda ilk Türkçe-Türkçe sözlük olan
Kamus-ı Türki'yi yazar. Bu eserin neşriyle birlikte tamamen Türk dili ile
ilgili çalışmalara kendini verir.
Şemsettin Sami, 1 Temmuz
1904'te Erenköy'de bulunan evinde hayata veda eder.
Edebi Kişiliği
Şemsettin Sami, sanatçı kimliğinden ziyade
dilci ve araştırmacı kimliğiyle ön plana çıkar. Türkçenin ve Osmanlıcılık fikrinin
en önemli temsilcilerinden olan Şemsettin Sami, Osmanlı Devleti'nin modernleşerek
güçlenmesi için büyük çaba gösterir ve ortak dil Türkçenin önemi
üzerinde durur. Şemsettin Sami'nin en önemli özelliği Türkçeye harcadığı emektir.
Türkçeyi geliştirmek, öğretmek ve incelemek için çok büyük çaba gösterir. Türkçenin yapısı yani etimolojisi üzerinde
önemle durur.
Dil çalışmalarıyla ön plana çıkan
Şemsettin Sami, dilin sadeleşmesini savunur. Bunun için Türkçenin en eski
kaynakları olan Çağataycaya başvurmayı tavsiye eder. Sanatçı, sözlük
çalışmalarından dolayı II. Abdülhamit tarafından İftihar Madalyası'na layık
görülür.
Şemsettin Sami, edebiyatımızda ilk
yerli roman kabul edilen "Taaşuk-ı Talat ve Fitnat"ı yazar. "Taaşşuk-ı
Talat ve Fitnat", edebiyatımızın ilk yerli romanı unvanını taşır. Görücü usulü
ile evlenme ve trajik sonuçları ile kadın eğitimi eserin konusunu teşkil eder.
Eser, evlilik kurumuna ve kadının toplumsal konumuna dikkat çekmek için yazılır. Eserde Talat ve Fitnat'ın aşkı çerçevesinde
cariyelik ve kölelik ele alınır. Teknik açıdan oldukça zayıf olan bu roman Hadika gazetesinde tefrika edilir.
Şemsettin Sami'nin diğer bir önemli eseri Kamus-ı Türki'dir. "Kamus-ı Türki", ilk Türkçe sözlük olarak
kabul edilir. Bu sözlük Şemsettin Sami'ye büyük ün kazandırır. Sözlük; Arapça,
Farsça ve Türkçeden oluşur. 1900'de yayımlanmış olan "Kamus-ı Türki" yeni anlayış
için önemli bir sözlük olup "Türk" sözcüğünün geçtiği ilk Türkçe sözlük kabul edilir. Eserde, sözcüklerin cümledeki kullanımına dair örnekler de yer
alır.
"Kamus-ı
Alam"; tarih ve coğrafya alanında oluşturulan ve altı ciltten oluşan büyük bir sözlüktür.
Türkçenin ilk ansiklopedisi olarak kabul edilir.
Yarım kalmış bir sözlük çalışması olan "Kamusû'l Arabî" Şemsettin Sami'nin diğer önemli bir eseridir. Arapça-Türkçe şeklinde hazırlanan sözlük, dil tarihimiz
açısından oldukça değerli bir eserdir.
"Kamus-ı Fransevi", Fransızca-Türkçe
kaleme alınan bir sözlüktür. Eser Fransa'da büyük ilgi görmesine karşın
Şemsettin Sami'nin diğer çalışmalarının gölgesinde kalmıştır.
"Gave", Şemsettin Sami'nin tiyatroyla
ilgili bir eseri olup konusunu Şehname'den alır.
"Bes Yahut Ahde Vefa", sanatçının başka
bir tiyatro yapıtı olup eserde yemin ettiği için oğlunu öldüren bir babanın trajedisini konu edinir.
"Seydi Yahya", konusunu Endülüs tarihinden
alan bir tiyatro yapıtıdır.
"Lisanımız Türkçedir" düşüncesinden
Arapça ve Farsça kelimeleri dilimizden atmak gerektiğini savunan Şemsettin
Sami, "Lisan-ı Türki" adlı makalesinde, Osmanlıcayı değil Türkçe ve sadeleşmeyi
savunur.
Orhun Abideleri ve Kutadgu Bilig eserleriyle "Sefiller" ve "Robinson Crusoe"
eserlerini Türkiye Türkçesine çevirir.
Şemsettin Sami, dil alanındaki çalışmalarıyla ön plana çıkmış olsa da
edebiyatın birçok dalıyla ilgilenmiştir.
Eserleri
Roman
Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat
Sözlük
Kamus-ı Türki
Kamus-ı Fransevi
Kamus-ı Arabi
Kamus-ı Alam
Kamus-ı Fransevi
Kamus-ı Arabi
Kamus-ı Alam
Oyun
Besa Yahut Ahde Vefa
Gave
Seydi Yahya
Gave
Seydi Yahya
Çeviri
Robinson Crusoe
Sefiller
Sefiller
Ayrıca bakınız
Tanzimat Edebiyatı Hazırlık Dönemi (1839-1860)
Tanzimat Edebiyatı I. Dönem ve Özellikleri (1839-1860)
Tanzimat Edebiyatı II. Dönem ve Özellikleri (1876-1896)
Tanzimat Edebiyatı I. Dönem Sanatçıları
Şemsettin Sami (1850-1904)
Tanzimat Edebiyatı II. Dönem Sanatçıları
Hiç yorum yok:
Yorum Gönderme