İçten gelen heyecanları anlatan duygusal şiir türüne lirik şiir denir. Lirik şiirde coşku, heyecan, bireysel duygular ön plandadır. Lirik şiirlerin konusu genellikle aşk, ayrılık, özlem, hasret ve ölümdür.
Lirik şiirlerde hedef kitlenin beynine değil kalbine seslenme söz konusudur. İçli anlatımın esas olduğu lirik şiirde olay değil durum ön plandadır. Eski Yunan edebiyatında şairler şiirlerini "lir" denilen bir sazla söyledikleri için bu şiire lirik şiir ismi verilmiştir.
Dünya edebiyatında en çok işlenen şiir türü olan lirik şiir, edebiyatımızda da çok fazla yer edinmiştir. İslamiyet'ten Önceki Türk edebiyatında bu şiirler "kopuz" eşliğinde söylenirdi.
Divan şiirinin önemli türlerinden gazel, murabba, şarkı; Halk şiirimizde ise koşma ve semai türleri lirik şiire güzel birer örnektirler. Tanzimat Döneminde "rebab"la söylenen bu şiirler günümüzde farklı şekillerde karşımıza çıkmaktadır.
Dünya edebiyatında Lamartine, Victor Hugo,
Musset; Türk edebiyatında Fuzuli, Karacaoğlan, Nedim, Yahya Kemal Beyatlı,
Yunus Emre lirik şiirin önemli örneklerini vermişlerdir.
Bütün sevgileri atıp içimden,
Varlığımı yalnız ona verdim ben,
Elverir ki bir gün bana derinden,
Ta derinden bir gün bana "Gel" desin.
Ahmet Kutsi Tecer
Açıklama: Lirik şiirde her zaman duygular ön
plandadır. Okurun kalbine seslenmenin esas alındığı lirik şiirlerde aşk, ayrılık, özlem, hasret ve ölüm en çok işlenen
konulardır. Bu şiirde de bitmek bilmeyen bir arayış ve sevgiliye tutkuyla
bağlanma lirik bir anlatımla dile getirilmiştir. Şiir, bu sebeplerle lirik
şiirler içerisinde değerlendirilir.
Ziyan Osman SABA
Açıklama: Çocukluk yıllarının anlatıldığı şiirler
genellikle bir özlemi dile getirir. Bu şiirde de şair çocukluk yıllarını büyük
bir özlemle yâd etmektedir. Çocukluk yıllarından kalan tek şeyin bir resim
olduğunu dile getirmektedir. Şiddetli bir özlem duygusunun hâkim olduğu bu şiir
de bir lirik şiirdir.
Yeni mektup aldım gül yüzlü yârdan
Gözletme yolları gel deyi yazmış
Sivralan Köyü’nden bizim diyârdan
Dağlar mor menevşe gül deyi yazmış
Âşık Veysel
Açıklama: Âşık
Veysel'e ait şiirlerin merkezinde genellikle şiddetli bir özlem ve hüzün
vardır. Bu şiirde de Veysel, sevgilisini oldukça özlemiştir. Şiirde duyguların
kabardığı görülmektedir. Şair, kendi köyünü, köyün dağlarındaki mor menekşeleri
dile getirirken bir duygu atmosferi oluşturmaya çalışmıştır. Bu özelliklerden
bu şiir için de lirik bir şiirdir, diyebiliriz.
TOKAT'A DOĞRU
Çamlıbel'den Tokat'a doğru
Tozlu yolların aktığı ırmak!
Ben seni çoktan unuttum,
Sen de unuttun mu, dön geri bak.
…
Irmaklar gibi uzaklaşır
Bir türkü kadar uzak
Tekerler iki çizgi bırakır,
Hamutlar şak şak eder, dön geri bak.
Cahit Külebi
Açıklama: "Köy" sözcüğünün geçtiği şiirlerde büyük olasılıkla bir özlem söz konusudur. Şair, bir duygu atmosferi çerçevesinde köyünün tozlu yollarını, ırmağını anmıştır. Şiirde "köy" kelimesiyle bir lirizm sağlandığı için şiir, lirik şiire güzel bir örnek olmuştur.
Örnek 5
Seni düşünürken
Bir çakıl taşı ısınır içimde
Bir kuş gelir yüreğimin ucuna konar
Bir gelincik açılır ansızın
Bir gelincik sinsi sinsi kanar
Seni düşünürken
Bir erik ağacı tepeden tırnağa donanır
Deliler gibi dönmeğe başlar
Döndükçe yumak yumak çözülür
Çözüldükçe ufalır küçülür
Bedri Rahmi Eyüboğlu
Açıklama: "Aşk ve sevgili" lirik şiirlerde
en çok işlenen konular arasında yer alır. Şair, güzel bir nedene bağlama
sanatıyla duyguları harekete geçirmiştir. Varlıklardaki farklı durumların
gerçek sebebini bırakıp sevgiliyi düşünmeye başlar. Şair, etkileyiciliği
amaçladığı için şiirde lirik bir anlatım ortaya çıkmıştır.
ay ışığına batmış
Attila İlhan
Açıklama: Lirik şiirlerde sözcükler daha çok gerçek anlamlarının dışında yan, mecaz anlamlarıyla kullanılır. Bu şiirlerde sanatsal söyleyiş, imgeleme, edebi sanatlara başvurma, düş ve çağrışım gücü hep ön plandadır. Bu şiirde de şair duygusallığı "gecenin ırmağında yüzüyor zambaklar" imgesiyle dile getirmiştir. Bütün bu özelliklerden şiire lirik şiirdir, diyebiliriz.
Örnek 7
Ahmet Muhip Dıranas
Açıklama: Şair, edebi sanatlara başvurarak adeta
sevgiline aşkını ilan etmektedir. Şiirin genelinde lirik bir anlatım söz
konusu olduğu için şiir, lirik şiir türüne örnektir.
Ne zaman seni düşünsem
Bir ceylan su içmeye iner
Çayırları büyürken görürüm
Her akşam seninle
Yeşil bir zeytin tanesi
Bir parça mavi deniz
Alır beni
Seni düşündükçe
Gül dikiyorum elimin değdiği yere
Atlara su veriyorum
Daha bir seviyorum dağları
İlhan Berk
Açıklama: Şair, sevgiliden uzakta ve ona şiddetli
bir özlem duymaktadır. Şair, aynı zamanda bir ayrılık yaşamaktadır. Sevgilisini
birçok şeye benzeten şair, sevgilisinin bulunduğu yeri kendisi için adeta bir
cennet gibi görmektedir. Şiirde bir duygu atmosferi oluşmuş bu da şiirin bir
lirik şiir olduğunu göstermektedir.
Hani,
o bırakıp giderken seni
Bu öksüz tavrını takmayacaktın
Alnına koyarken veda buseni
Yüzüme bu türlü bakmayacaktın
Orhan Seyfi Orhon
Açıklama: Lirik şiirlerde "ayrılık" teması
çok önemli bir yer tutar. Bu şiirde de bir ayrılık söz konusudur. Şaire ayrılık
çok zor gelmektedir. "Öksüz" sözcüğü ile şair duygu atmosferine,
yaşadığı hüzne vurgu yapmaktadır. Şair, hüzünlüdür, bunu da çeşitli ifadelerle
dile getirmiştir. Şiirde asıl amaçlanan duygusallık olduğu için şiir, lirik
şiirler içerisinde yer alır.
Ne güzel seni bulmak bütün yüzlerde
Açıklama: Lirik şiirlerde en çok işlenen konulardan biri de "sevgili"dir. Şair, her gününü her anını sevgilisiyle düşünmekte, sevgilisini İstanbul'a benzeterek güzelliğine vurgu yapmaktadır. Şair, sevgilisiz bir anı düşünemediğini dile getirmiştir. Şiirde çok fazla sanatsal ifade ve edebi sanatın yer alması ve oluşan duygu atmosferi şiirin lirik bir şiir olduğunu gösterir.
Ayrıca bakınız
harika ve çok faydalı
YanıtlaSil