Toplumun, kişilerin veya bir olayın kusurlu ve gülünç yönlerini alaycı ve iğneleyici bir dille işleyen şiirlere satirik şiir denir. İnançların aksayan tarafları, yöneticilerin becerisizlikleri, kendilerini fazlaca beğenmelerini yermek için de satirik şiirler kaleme alınır.
Satirik şiirlerde iğneleyici bir anlatım esastır. Satirik şiirde öğretici özellikler de ön plandadır. Bu şiir türünü öğretici şiirler içerisinde değerlendirenler bile vardır. Bu şiirlerde açık ve net bir eleştiri söz konusu olduğu için bu şiirler ayrı bir şiir türü olarak değerlendirilir.
Halk edebiyatında "taşlama", Divan edebiyatında "hicviye" Çağdaş yani günümüz Türk edebiyatında ise "yergi" adıyla anılır.
Edebiyatımızda
Nef'i, Şeyhi, Bağdatlı Ruhi, Seyrani, Kazak Abdal, Neyzen Tevfik, Ziya Paşa,
Orhan Veli satirik şiirin önemli temsilcileridir.
Satirik Şiir ile İlgili Örnekler
Örnek 1
HAN-I
YAĞMA
Bu sofracık efendiler ki yenmek üzere tam hazır,
Huzurunuzda titriyor- şu milletin hayatıdır;
Şu milletin ki mustarip ve ölmeden ağır ağır
Fakat sakın çekinmeyin, yiyin, yutun hapır hapır
Yiyin, efendiler, yiyin bu han-ı iştiha sizin
Doyunca, tıksırınca, çatlayıncaya kadar yiyin!
Tevfik Fikret
Açıklama: Toplumun, kişilerin veya bir olayın
kusurlu ve gülünç yönlerini alaycı ve iğneleyici bir dille ele alıp işleyen
şiirlere satirik şiir denir. Tevfik Fikret, yukarıdaki şiirde devrin
yöneticilerini amansız bir şekilde eleştirmiştir. Özellikle "Yiyin,
efendiler, yiyin bu han-ı iştiha sizin / Doyunca, tıksırınca, çatlayıncaya
kadar yiyin!" dizeleri şiirdeki yergiyi ön plana çıkarmaktadır. Şiir,
satirik şiir özelliğini göstermektedir.
Örnek 2
İNSAN BEĞENMEZ
Ormanda büyüyen adam azgını,
Çarşıda, pazarda insan beğenmez.
Medrese kaçkını, softa bozgunu
Selâm vermek için kesan beğenmez…
Elin kapısında karavaş olan,
Burunu sümüklü, gözü yaş olan,
Bayramdan bayrama bir tıraş olan
Berbere gelir de dükkân beğenmez.
Âleme ta'n eder yanına varsan,
Seni yanıltır bir mesele sorsan,
Bir cim çıkmaz eğer karnını yarsan,
Câmîye gelir de erkân beğenmez.
Dağlarda kırlarda gezen bir Yörük,
Kimi tımar, sipah, kimisi bölük,
Bir elife dili dönmeyen hödük,
Şehristana gelir, ezan beğenmez.
Bir çubuğu vardır gâyet küçücek,
Zu'm-u fâsidince keyf getirecek.
Kırık çanağı yok ayran içecek,
Kahvede fağfûrî fincan beğenmez.
İş gelmez elinden gitmez bir kâre,
Aslında neslinde giymemiş hâre.
Sandığı gömleksiz duran mekkâre,
Bedestene gelir, kaftan beğenmez.
Kazak Abdal söyle bu türlü sözü,
Yoğurt ayran ile hâllolmuş özü,
Köyden şehre inse bir köylü kızı
İnci-yakut ister, mercan beğenmez.
Kazak Abdal
Açıklama: Kazak Abdal, satirik şiirin önemli temsilcilerinden
biridir. "İnsan Beğenmez" şiiri edebiyatımızda satirik şiirin önemli
belki de en önemli örneğidir. Şair, bu şiirde "sonradan görme
kişileri" şiddetli ve iğneleyici bir dille eleştirmektedir. Bütün bunlar
da satirik şiirlerin özellikleri arasında yer alır.
Örnek 3
KUYRUKLU ŞİİR
Uyuşamayız, yollarımız ayrı;
Sen ciğercinin kedisi, ben sokak kedisi;
Senin yiyeceğin kalaylı kapta;
Benimki arslan ağzında,
Sen aşk rüyası görürsün, bense kemik.
Ama seninki de kolay değil kardeşim,
Kolay değil hani,
Böyle kuyruk sallamak Tanrının günü.
Orhan Veli Kanık
Açıklama: Şiir, bir kişinin kusurlu ve
gülünç yönlerini alaycı ve iğneleyici bir dille işleyen bir şiirdir. Şiirde bir
eleştiri söz konusudur. Şiirdeki dil ve anlatım da bunu desteklemektedir.
Köy
sallanır güldüğünde
Cin çarpılır değdiğinde
Beleş sofra gördüğünde
Yumuluyor ölmüş gibi
Âşık Kul Mahmut
Açıklama: Şair, yukarıdaki dörtlükte bir kişiyi
oldukça sert bir şekilde yermektedir. Şiirin bütün dizelerinde bu durum
görülmektedir. Şiirde eleştiri ve iğnelemenin olduğu asıl dizeler ise
"Beleş sofra gördüğünde / Yumuluyor ölmüş gibi" dizeleridir.
Şiir, bu sebeplerle satirik şiirler içerisinde yer alır.
Örnek 5
Neyzen Tevfik
Açıklama: Şiirde geçen "alçak, hırsız,
deyyus" sözcükleri bize şiirin türü hakkında bir ipucu vermektedir. Şiirin
genelinde milletvekili tipi eleştirilmektedir. Şair, amansız bir şekilde,
apaçık olarak düşüncelerini işlemiştir. Şiirdeki bu sözcükler, şiirin dil ve
anlatımı şiirin satirik şiir olduğunu gösterir.
Örnek
6
Âşık Akçay
Açıklama: Şiirdeki
hâkim bakış açısından da şiirin türü belirlenebilir. Şiirde geçen "çalmak,
hırsız" sözcükleri az da olsa şiirin türü hakkında bir ipucu vermektedir.
Şiirde, köyde yaşayanlar apaçık bir şekilde eleştirilmiştir. Bu şiirde
amaçlanan da olumsuzluğu ortadan kaldırmaktır. Bu sebeplerle şiir, satirik
şiirler içerisinde yer alır.
Örnek 7
Söylersin
de söz içinde şaşmazsın
Helâli haramı yersin seçmezsin
Nasibin kesilir de sular içmezsin
Akar çaylar senin olsa ne fayda
Pir Sultan Abdal
Açıklama: Divan şiiri geleneği içerisinde Pir Sultan
Abdal önemli bir yergi şairi olarak ön plana çıkar. Şair, bu şiirde de açık ve
sade bir anlatımla bir eleştiride bulunmuştur. İğneleyici anlatımın ön planda
olduğu bu şiir de satirik şiirler içerisinde yer alır.
Örnek
8
Yahya Kemal Beyatlı
Açıklama: Yahya
Kemal, bu şiirde bir dönemdeki anlayışı yermektedir. "Rüşvet"
olgusu bu şiirde ön plana çıkmıştır. Şair, iğneleyici bir anlatımla
düşüncelerini dile getirdiğinden şiir, satirik şiir olarak
değerlendirilir.
Örnek 9
Benim bu gidişe aklım ermiyor
Serdari
Açıklama: Toplumun, kişilerin veya
bir olayın kusurlu ve gülünç yönlerini alaycı ve iğneleyici bir dille işleyen
şiirlere satirik şiir denir. Şerdari de bu şiirde açık ve sade bir dille
bir eleştiride bulunmuştur. Bütün bu özellikler şiirin satirik şiir olduğunu
göstermektedir.
Ayrıca bakınız
Niye yorum yok
YanıtlaSilNe bilem bea
SilVay be
Sil