Edebiyat Okulu: Köroğlu

16. yüzyılda yaşamış ve asıl adı "Ruşen" olan Köroğlu, kavganın ve özgürlüğün sembolü olarak bilinen bir halk şairimizdir. Doğum ve ölüm tarihleri hakkında kesin bir bilgi bulunmamaktadır.

Cesurluğu ve yiğitliğiyle ön plana çıkan Köroğlu büyük bir özgürlük mücadelesi verir. Yaşadığı dönemde yapılan haksızlıklara karşı çıkar. Fakirleri gözetip yaşlıları ve güçsüzleri kollar. Kahramanlıkta halk için simge bir direnişçi haline gelir.

III. Murat zamanında yapılan Osmanlı-İran savaşlarına katılan Köroğlu, Şirvan ve Tebriz'in alınması üzerine destan söyler.

Bolu Beyi'nden öcünü almak amacıyla dağa çıkıp eşkıya olan Köroğlu'nun kim olduğu kesin olarak bilinmemektedir. Şair Köroğlu ile yiğitlik ve iyilikseverliğiyle destanlaşan Köroğlu halk arasında bir kişiymiş gibi bilinir.

Köroğlu, koçaklama ve güzellemeleriyle tanınır. Hatta koçaklama türünün Köroğlu ile başladığı bilinir. Aşk, doğa ve ölüm konularını işlediği şiirleri de vardır. Yiğitçe ve coşkulu bir söyleyişe sahip olan Köroğlu'nun eserlerinin dili oldukça sadedir. Bazı şiirleri bestelenmiş ve günümüzde de söylenmektedir.

24'ü bulan hikâyeleri ile Türklük dünyasına yayılan bir Köroğlu Destanı'nın doğuşunu hazırlar.

Köroğlu hikâyesi, İran, Azerbaycan, Özbekistan, Türkmenistan ve Balkan ülkelerinde de bilinir.

Köroğlu Şiirlerinden Örnekler

Örnek 1

BENDEN SELAM OLSUN BOLU BEYİ'NE

Benden selâm olsun Bolu Beyi'ne
Çıkıp şu dağlara yaslanmalıdır
At kişnemesinden, kalkan sesinden
Dağlar seda verip seslenmelidir

Düşman geldi tabur tabur dizildi
Alnımıza kara yazı yazıldı
Tüfek icat oldu mertlik bozuldu
Eğri kılıç kında paslanmalıdır.

Köroğlu düşer mi eski şanından
Ayırır çoğunu er meydanından
Kırat köpüğünden düşman kanından
Çevrem dolup şalvar ıslanmalıdır

Köroğlu

Örnek 2

MERT DAYANIR NAMERT KAÇAR

Mert dayanır namert kaçar
Meydan gümbür gümbürlenir
Şahlar şahı divan açar
Divan gümbür gümbürlenir

Yiğit kendini öğende
Oklar menzilin döğende
Kılıç kalkana değende
Kalkan gümbür gümbürlenir

Ok atılır kal'asından

Hak saklasın belasından

Köroğlu'nun narasından

Dağlar gümbür gümbürlenir

Köroğlu

Örnek 3

KARLI DAĞLARIN ARDINDAN

Karlı dağların ardından
Yel olup estiğin var mı
Tek başına bu çöllerde
Ordular bastığın var mı

Kargıyı ucundan salla
Düşman deme eyvallah
Her taraftan üç beş kelle
Terkiden astığın var mı

Köroğlu söyle şanından
Kuş uçurmaz divanından
Avuçla düşman kanından
Doldurup içtiğin var mı

Köroğlu

Örnek 4

ALMA GÖZLÜ KIZ YELELİ KIRAT GEL

Bir at gördüm Silistre'nin ilinde
Alma gözlü kız yeleli Kırat gel
Ne bend oldun lekelerin elinde
Alma gözlü kız yeleli Kırat gel

Kır'a binmek iyi gelir uğura
Hay edende dağı taşı yoğura
Başı küçük boynu benzer puhura
Alma gözlü kız yeleli kırat gel

Büyüktür gövdesi küçüktür başı
Altıdan yediye giriyor yaşı
Çamlıbel'de kaldı küçük kardaşı
Alma gözlü kız yeleli Kırat gel

Ahırda kalır mı arpa sehere
Üzengiler ne yakışır eğere
Koçaklarım saldı beni kahıra
Alma gözlü kız yeleli Kırat gel

Kırat'a akşamdan verdim yemini
Öfkesinden küt küt gever gemini
Köroğlu üstünde sürer demini
Alma gözlü kız yeleli Kırat gel

Köroğlu

Örnek 5

Yataktan kalkmış bir aslan
Gelir horlayı horlayı
Buluttan çıkmış ay gibi
Gelir parlayı parlayı

Döne, seyreyle Ayvaz'ı
Sim bilekli o zorbazı
Cılbatmış Kara Kabtaz'ı
Gelir gürleyi gürleyi

Şimdi görürsün kendini
Gülden kırmızı rengini
Görmedim bunun dengini
Gelir gürleyi gürleyi

Döne, Ayvaz bunun adı
Geldi bu meydanın tadı
Köroğlu'nun bir evladı
Gelir zorlayı zorlayı

Köroğlu

Köroğlu destanına göre Köroğlu'nun asıl adı Ruşen Ali'dir. Babasının ismi Yusuf'tur. Yusuf, Bolu Beyi'nin seyisliğini yapmaktadır. Bolu Beyi, Yusuf'u bir at almaya gönderir. Yusuf, atı alıp gelir fakat Bolu Beyi Yusuf'un getirdiği atı beğenmez. Bu olay üzerine Bolu Beyi, Yusuf'un gözlerine mil çektirir. Yusuf, mil çekmeyle gözlerini yitirir. Bu olay sonrasında Yusuf, tay ve Ruşen Ali'yi alıp oradan ayrılır. Tayı çok güzel bir şekilde besler ve yetiştirir. Tay, bir küheylan olur. Ruşen Ali de büyüyüp Yusuf'un istediği bir delikanlı olur.

Köroğlu'nun Destansı Yaşamı

Yusuf, bir gece bir rüya görür. Rüyasında, Bingöl dağlarından akıp Aras ırmağına dökülen üç köpüğü içmesi halinde hem gençliğini yeniden kazanacağını hem de gözlerinin açılacağını görür. Böylece Bolu Beyi'nden de intikamını alacaktır. Yusuf ile oğlu Ruşen Ali ırmağa varırlar fakat Yusuf değil de Ruşen Ali köpükleri içer. Babası da köpüksüz su içer. Ruşen Ali'nin bu köpüğü içmekteki amacı babasının intikamını almaktır. Bu üç köpük Köroğlu'na (Ruşen Ali) ebedi hayat, yiğitlik ve şairlik sağlar.

Yusuf, çok geçmeden ölür. Ölmeden evvel oğlundan kendi intikamını almasını ister. Köroğlu (Ruşen Ali) kendisine kahramanlıklar yaşatacak ve adına şiirler kaleme alacağı kır atı ile dağa çıkar. Adeta bir derebeyi gibi yaşamaya başlar. Çevresinde büyük ün kazanıp "Köroğlu" diye tanınmaya başlar. Garip ve fakirleri gözetir. Zenginlerden aldığını onlara verir. Ayvaz isminde bir çocuğu kaçırıp evlat edinir. Bolu Beyi'nin kız kardeşini kaçırıp onunla evlenir. Gücü zirveye ulaşınca Bolu'yu basıp babasının vaziyetini yerine getirip babasının intikamını alır.

Şiirinde dile getirdiği gibi tüfeğin icat edilmesi mertliği bozduğunu düşündüğünden mücadelesini sonlandırır. Sonrasında Köroğlu Kırklar'a karışır ve kaybolur.

Ayrıca bakınız

Âşık Edebiyatı

Âşık Edebiyatı Nazım Biçimleri ve Türleri

Âşık Edebiyatı Temsilcileri