AHMET YESEVİ (1093-1166)
1093'te Kazakistan Sayram'da doğmuştur. Meşhur din âlimi Şeyh Yusuf
Hemedani'nin öğrencisidir. Ahmet Yesevi, Allah ve peygamberine büyük bir aşkla
bağlıdır. Bütün ömrünce günah işlememek, yanlış yapmamak, yalan konuşmamak
üzere büyük çaba göstermiştir. Hz. Muhammed'e (SAV) meftun (aşık) biridir. Onun kadar yaşamak istemiş 63
yaşına gelince yer altında bir hücre kazdırmış ömrünün bakiyesini orada
geçirmiştir. Bu özelliklerinden dolayı gerek Anadolu gerekse Türkistan evliyaları Ahmet Yesevi'yi pir olarak kabul etmişlerdir.
12. yüzyılda yaşamış ilk mutasavvıf olan Ahmet Yesevi, Türk tasavvuf
edebiyatını kuran kişi olarak da bilinir. Asıl ismi Ahmed Bin İbrahim Bin İlyas
Yesevi'dir. Ahmet Yesevi, tarikat kurucusu, din büyüğü ve şair kimliğiyle bilinir.
Tasavvufun yayılması için büyük çaba göstermiştir. Anadolu'ya hiç gelmemiştir. "Divan-ı
Hikmet" eseriyle Türklere İslam dinini kolaylaştırarak benimsetme yoluna
gitmiştir.
Yesevilik tarikatının kurucusu olan Ahmet Yesevi, güçlü bir medrese eğitimi
görmüştür. Hayatının çok önemli bir kısmını Yesi şehrinde geçirmiştir. Müritlerine yol
göstermek amacıyla sade bir dille yazdığı "hikmet" tarzı
şiirleriyle ün kazanmıştır. Günümüzde bile onun yolundan giden kişilere Orta
Asya'da rastlamak mümkündür.
Ahmet Yesevi, Arapça ve Farsçayı çok iyi bilmesine karşın eserlerini
Hakaniye Türkçesiyle oluşturmuştur. Genellikle yarım uyağı tercih
etmiştir. Hikmet ismiyle anılan şiirlerinde 7'li veya 12'li hece ölçüsünü
kullanmıştır. Hikmetlerini "Divanı Hikmet" adlı eserinde toplamıştır.
Ahmet Yesevi, bu eserinde savunduklarını halka yaymak için manzum şekli tercih
etmiştir. Hikmetler, içerik olarak dolu dolu olsa da eserlerdeki anlatım heyecandan oldukça uzaktır. Hikmetler, dörtlüklerden kurulmuş olup sade Doğu Türkçesiyle
yazılmış olsalar da hikmetlerde yer yer Arapça ve Farsça sözcükler de kullanılmıştır.
Mesnevi ve gazel nazım şekliyle yazılmış hikmetlere de sık sık rastlamak
mümkündür.
Ahmet
Yesevi'nin; Türk tasavvuf edebiyatının en önemli örneklerini barındıran
"Divan-Hikmet", İslam'ın usul ve esaslarının yer aldığı
"Akaid" ve talebelerince yazılıp ona mal edilen "Fakr-name"
olmak üzere üç eseri bulunmaktadır.
Mevlana, Hacı Bektaş-ı Veli, Yunus Emre gibi sanatçıların üzerinde etkili
olmuş olan Hoca Ahmet Yesevi, 1166 yılında Kazakistan'ın Türkistan şehrinde
vefat etmiştir. Türbesi, Timur Han tarafından bir şaheser olarak yapılmıştır. Türbesi, 2002'de
UNESCO tarafından dünya tarih eseri olarak kabul görmüştür. Ahmet Yesevi'nin
türbesi günümüzde de Türkistan'ın kutsal ziyaret mekânlarından biridir.
Ayrıca bakınız
Ayrıca bakınız
Tekke (Tasavvuf) Edebiyatı Nazım Biçimleri ve Türleri
Tekke (Tasavvuf) Edebiyatı Temsilcileri
Ahmet Yesevi
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder