MOLİERE (1622-1673)
15 Ocak 1622'de
Fransa'nın başkenti Paris'te dünyaya gelir. Bir mobilyacı baba ile zengin bir
burjuva ailesinin kızı bir annenin çocuğu olan Moliere, annesini çok küçük
yaşlarda kaybeder. İlköğrenimini Paris'te yaptıktan sonra Paris'in en gözde
okullarından College de Clermont'da öğrenim görür. 1662'de Armande
Bejart'la evlenir.
Fransız ve dünya
edebiyatının en önemli komedi yazarlarından olan Moliere, klasisizm akımının
etkisinde kalır. Güldürürken bile düşündürmeyi amaçlar. Moliere, "Komedinin
asıl görevi, insana kusurlarını göstermektir." ilkesini esas aldığı için
eserlerini sade bir dille yazar. Yaşadığı dönemde
komediyi günlük hayatın içine çekip bir yönüyle güncelle uyarlaması en başarılı yönünü oluşturur. Karakterleri de günlük yaşamdan rahatlıkla rastlanabilecek tiplerden seçer.
Moliere, bütün yanlış, sorun ve kusurların güldürü yoluyla düzeltilebileceğine
inanan biri olarak da hatırlanır.
Moliere, hem bir
tiyatro yazarı hem de bir oyuncudur. Kendi kurduğu tiyatronun hem oyuncusu hem
oyun yazarı hem de müdürlüğünü yapmıştır. Bu da yazdıklarını etkilemiştir. Moliere, bir
oyuncu olarak çabuk kızan adam, aldatılmış koca, uşak gibi rollerde oynamıştır.
Oyunlardaki olaylar çoğunlukla bir tartışmayı başlatmak için daha çok araç
işlevindedir. Onun oyunlarında roller sık sık değişir. Aptallar akıllı;
akıllılar da aptal rollerine geçebilmektedir. Sonradan görme zenginler, şarlatan
hekimler, parayı ilah edinmiş cimriler, dini kendi menfaatine alet eden
ikiyüzlü tipler Moliere'in oyunlarında karşımıza çıkan tiplerdir.
Moliere, oyunlarını
okumak için değil oynanmak için yazmıştır. Oyunları, günümüz oyunları anlamında
çok da başarılı sayılmaz. Akıl ve akılsızlığın birbirine çok yakın olduğu hatta
iç içe olduğu Moliere'in oyunlarında "saçmalık" önemli bir kavram olarak öne
çıkar. 1645-1658 yılları arasında gezici bir tiyatro topluluğu kurar. Bu süre
zarfında kendini oyun yazarı ve yönetmen olarak yetiştirir. Moliere, Paris'in
toplum hayatındaki ahlak anlayışını ve ikiyüzlülükleri yergici bir dille
sahneler.
1943'te "Gülünç
Kibarlar"ı yazdı. İsminden de anlaşıldığı üzere eserde sosyetenin davranış
tarzına özenen iki taşralı genç kızı konu edindi. Moliere, bu eser vasıtasıyla
toplumsal kuralların gerektirdiği yüzeysel kibarlık ile bunun bilinçaltında yer
alan uyumsuzluğun yarattığı gülünçlüğe dikkatleri çekmek istemiştir.
Moliere'in 1862'de
sahneye koyduğu "Kadınlar Mektebi" kadınlardan çekinen bundan dolayı gözü
açılmamış bir genç kızla evlenip onu kendi ilkeleri çerçevesinde yöneten bir
erkeği konu almaktadır. Oyunda kadınlara bir sevgili gibi yaklaşamayan bir
adamın bundan ötürü komik duruma düşmesi anlatılır.
1664'te sahnelenen
"Tartuffe" adlı oyunu büyük bir gürültüye neden olur. Oyun, kilise tarafından
yasaklanır. 1669'da yeniden oynanma imkânı bulur. Oyunda aslında dindar olmayıp
da dindar görünen bir sahtekârın serüvenleri anlatılır. Oyunda varlıklı bir din
adamı olan Oregon, dindar görünümlü olarak gözüken Tartuffe'yi eğitmenlik ve
gözetmenlik amacıyla evine alır. Bütün servetini ona verir. Kızını bile onunla
evlendirmek niyetine girer. Tartuffe gerçekte sahtekâr biri olduğundan Oregon'un
eşine âşık olur. Oregon, bütün bunları öğrendiğinde Tartuffe tutuklanır.
"Don Juan" diğer
önemli bir oyunudur. "Tartuffe" oyununun yasaklanması sonucu bu oyunu kaleme alır.
Tartuffe'den daha radikal bir oyundur. Oyunda seyirciyi eğlendirmeyi başaran
Moliere, oyunun sonunda Don Juan'ı ateistliğinden dolayı cehenneme gönderir.
1670'de yayımlanan "Kibarlık
Budalası" Moliere'in en sevinçli komedilerinden biri olarak kabul edilir. Oyun, orta sınıftaki yükselmeyi konu edinir. Jourdain,
kahraman olarak ön plana çıkar.
1671'de sahnelediği
"Skapin'in Dolapları", 1876'da yayımladığı "Bilgiç Kadınlar" 1982'de sahnelediği
"Hastalık Hastası" oyunları Moliere'in ömrünün son yıllarının eserlerini oluşturur.
"Cimri", Moliere'in
en önemli yapıtlarından biri olarak kabul görür. Eser, şiire benzer bir
düzyazıyla yazılmıştır. Moliere, bu oyunda kahramanın çelişkisini oldukça sert
ve çıplak bir tarzda göz önüne serdiğinden oyun, ilk başlarda fazla tutulmaz.
"Cimri"de oldukça cimri biri olan Harpagon ve ailesi etrafında dönen bir oyun yer alır.
Verem hastası olan Moliere, sahnede bir rol esnasında
fenalaşır. Seyirciler, onun rol yaptığını düşünür. Gerçek olan bu olaydan birkaç
gün sonra da Moliere, 17 Şubat 1673'te Fransa Paris'teki evinde ölü bulunur.
Eseri birçok dünya diline çevrilen Moliere'in Tanzimat
Edebiyatı Dönemi'nde birçok eseri dilimize çevrilir.
En Önemli Eserleri
Cimri
Tartuffe
Kibarlık Budalası
Zoraki Tabip
Gülünç Kibarlar
Hastalık Hastası
Kocalar Okulu
Scapin'in Dolapları
Ayrıca bakınız
Ayrıca bakınız
Moliere
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder