Bir adla sıfatın oluşturduğu tamlamaya sıfat tamlaması denir. Sıfat tamlamaları sıfatlardan ayrı düşünülemez. Bir cümlede sıfat varsa mutlaka sıfat tamlaması da vardır. Sıfat tamlamalarında
birinci unsur "tamlayan"; ikincisi ise "tamlanan"dır.
Örnek
Çalışkan öğrenciler beyaz arabayla geldi.
Sıfat İsim Sıfat İsim
Güzel günleri
hep beraber göreceğiz.
Sıfat isim
Not: Bütün sıfatlarla sıfat tamlaması
oluşturulabilir. Aşağıdaki cümlelerde geçen renkli yerler sıfat, diğerleri
isimdir. Cümlelerde geçen altı çizili bütün yerler birer sıfat tamlamasıdır.
a. Niteleme
Sıfatlarıyla Kurulan sıfat tamlamaları
Çalışkan insanları herkes sever.
Mavi gömlek de sana
yakışmış.
Kişi kurumuş yaprak
olmamalıdır.
Yeşil pencerenden bir
gül at bana.
Yaramaz öğrencileri eve
gönderdiler.
Bu
kadar yüksek yerden nasıl
indiniz?
Düz yolda hiçbir
engel yoktu.
Küçük kapılardan girmeye çalışanlar
eğilmeye mahkûm olur.
Mavi gökler kapkara bulutlarla kapanır.
Susuz arazide hayat sürmeye
çalışıyorlardı.
Tatlı söz yılanı deliğinden çıkarır.
Burada güzel
günler geçirmiştik.
Tasasız kişilerden insanlığa hayır
gelmez.
Kocaman yüreğiyle insanlık dersi
veriyordu herkese.
Kötü söz geçmez
akçe
sahibinindir.
Siyah gözlük ve yeşil
kravat amma da yakışmıştı ona.
Kırmızı gülü ona mor menekşeyi diğerine
verdi.
Eski köye yeni adet getirmeye çalışıyorlar.
Acı sözler yaralı gönüllerden çıkar.
b. Belirtme
sıfatlarıyla kurulan sıfat tamlamaları
Bu insanlar daha çalışkandır.
Şu elbiseyi de giyecek misin?
O masayı içeri al.
Öteki kişiler orada ne bekliyorlar?
Bu konuda beriki çocuk doğruyu söylüyor.
Şöyle adamları oldum olası sevmedim.
Diğer kişilere bir bakın sanki bize doğru geliyorlar.
Oraya öbür yoldan daha çabuk
ulaşırız.
Bir gün
hepimiz yaptıklarımızdan pişman olacağız.
Yarın
okulumuzda bazı dersler boş geçecek.
Birçok insan
anne ve babasının kıymetini sonradan anlar.
Bunu
hiçbir insan geri çeviremez.
Birkaç arkadaş birlikte pikniğe gidecek.
Onlar
bu konuda her şeyi göze
almışlardı.
Kimse
bütün insanlığı karşısına alamaz.
Biraz elma
alalım diye gelmiştik manava.
İnsanlar, çoğu zaman içinde bulundukları anın kıymetini bilmezler.
Kimi insanlar balıkların çeşidini bilir, ben ayrılıkların.
Yaptığımız tüm hesaplamalar alt üst oldu.
Birtakım düşünceler insanı köreltir.
Bu işte
herkes başka hesaplar
peşindedir.
Herhangi bir tuşla oraya
ulaşabilirsiniz.
Hangi elbisemle düğüne
gitmeliyim?
Kaç kitap okuyan sınavı geçer?
Kaçar elbise aldınız çocuklar için?
Kaçıncı sırada yarışmayı bitirmiş?
Beş Şehir önemli bir edebi eserdir.
Her sabah iki saat yürür.
Ahmet, arkadaşına Kırk Haramiler masalını
anlatmaya çalışıyordu.
Yüz yıl
düşünsem aklıma gelmez.
Bu yıl Muhammed Furkan hayırlısıyla yedinci sınıfı bitirecek.
İlk sokaktan devam edin.
Son yolcu da vapurdan indi.
Sonuncu kişi bir şeyler söylüyordu.
Ortanca çocuk daha yaramaz görünüyordu.
Öğretmenlere ikişer maaş ikramiye verilecekmiş!
Her okulda yarımşar saat durup konu hakkında
oradakilere bilgi verdiler.
Bütün
satışlardan yüzde
beş komisyon alıyorlar.
Günde
çeyrek saat çalışılarak
sınavlar kazanılmaz.
Yüzde on zam hiçbir işçiyi memnun etmedi.
Herkese
tam Mustafa'ya yarım elma düşmüştü.
İkiz kardeşler her zaman aynı
giyiniyorlardı.
c.
Pekiştirme sıfatlarıyla kurulan sıfat tamlamaları
Yemyeşil araziler Muş Ovası'nı boydan boya süslemişti.
Bembeyaz karın güzelliği oradakileri kendisine hayran bırakır.
Dümdüz yolda ilerleyen kervan bir ara mola verir.
Etrafındakilere bomboş sözlerle yükleniyordu.
Eski zamandaki kişiler upuzun elbiseler giyerlerdi.
Sapsarı başakların güzelliğine hayran kalmışlardı.
Tertemiz duygular içerisinde oradan ayrıldı.
Masmavi denizde duygu yüklü bir yolculuğa çıktılar.
d. Sıfat olan sözcüğün tekrar
edilmesiyle kurulan sıfat tamlamaları
Örnek
Kısa kısa öyküler okurum
akşamları.
Çeşit çeşit meyveler yiyenler daha
sağlıklı olur.
Uzun uzun kavaklar etrafa başka
bir güzellik katmıştı.
Onun en çok kara kara kaşları
dikkat çekiyordu.
e. Sıfatın tekrarıyla araya "mi" ekinin getirilmesiyle
oluşturulan sıfat tamlamaları
Örnek
Sıcak mı sıcak çay içtik
Erzurum'da.
Güzel mi güzel hediye almıştı
arkadaşına.
f. Küçültme
Sıfatları ile oluşturulan sıfat tamlamaları
Örnek
Annesiyle büyükçe bir evde oturuyorlardı.
Sarımtırak bayır onlara çok güzel gelmişti.
Mavimsi örtü masayı bir başka gösteriyordu.
Küçücük beyni ile bize akıl vermeye çalışıyordu.
Karşıdan irice bir taş alıp çocuğa fırlattı.
Durmadan babasından ekşimsi erik istiyordu
çocuk.
Yeşilimtırak
bir elbise ile sahneye
çıkar sanatçı.
Kalınca bir ağaç alıp yaylaya doğru yol aldı.
g. Hem
niteleme hem belirtme sıfatının birlikte oluşturduğu sıfat tamlamaları
Örnek
Güzel bir elbise
aldı çocuğuna.
Yaramaz iki öğrenciyi
okuldan atmışlar.
Çalışkan
bazı
kişiler de sınava girmemiş.
Temiz ilk halıyı
alır.
Tembel bu öğrencileri
oraya gönderelim.
Mavi şu gömlek
benim olsun.
Uyarı:
Sıfat tamlamalarının arasına hiçbir noktalama işareti gelmez.
Örnek
Kırmızı, kazak
ona çok yakışmıştı. (yanlış)
Kırmızı kazak ona çok yakışmıştı. (doğru)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder