Edebiyat Okulu: Dil Dışı Göstergeler Nelerdir? Örnekler

Gösterge ve çeşitleri bağlamında dilden sonra gelen göstergelerdir. Hareket, jest, mimik, resim, şekil, işaret gibi günlük hayatta karşımıza çıkan göstergelerdir.

1. Belirti (Doğal gösterge): Doğal göstergedir. İnsanın katkısının söz konusu olmadığı ve içinde hiçbir yapay unsurun olmadığı göstergedir. Yorumlama ile çözülebilen bu göstergelerde gösteren ile gösterilen arasında mevcut ilişki bir nedene dayanır.

Örnek

Ateşimizin 40 derece olması: Hastalık belirtisi.

Öksürük: Hastalık belirtisidir.

Sel: Yağmurun çok yağdığının belirtisidir.

Gök gürültüsü: Farklı bir hava hareketinin belirtisidir.

Ağaç yapraklarının gürleşmesi: İlkbaharın belirtisidir.

Romatizma hastası olan birinin bacaklarında ağrı hissetmeye başlaması: Yağmurun belirtisidir.

Yaprakların sararması: Sonbaharın belirtisidir.

2. Belirtke (Sosyal Gösterge): Dil dışı gösterge çeşitlerinden olan belirtke, yapay göstergedir. Gösteren ve gösterilen arasında bir uzlaşının olduğu insanların iletişim kurmak için ürettiği her şeydir. Trafik işaretleri, levhaları, lambaları sosyal göstergeye örnek gösterilebilir. Haberleşmeyi sağlayan Mors alfabesindeki harf, işaret ve rakamlar da birer belirtkedir.

Mors Alfabesi

3. İkon (Görsel Gösterge): Gösteren ile gösterileni arasında benzerlik ilişkisi olan dil dışı gösterge çeşitlerindendir. Haritalar, fotoğraflar, resimler, şehir planları birer ikondur.

Süleymaniye Camisi'ni tablolaştıran ressamın eseri

Bir ressamın sonbaharı gösteren yağlı boya tablosu

Fatih Sultan Mehmet'in fotoğrafı

4. Simge: Toplumsal bir uzlaşma ile ortaya çıkan görsel biçimdir. Simgeler bazen yerel bazen de evrensel kültüre bağlı olarak ortaya çıkar. Soyut ve sayılamayan görsel ifade biçimidir. Simgede, içerikle şekil arasında nedensellik bulunmaz. Simgedeki anlam, uzlaşmayla kültürel ve toplumsal değer taşıyan soyut bir gerçeklikle bir kavramla özdeşleşmiştir. Bir dil dışı gösterge çeşidi olan simge ikon ile karıştırılabilir. Bir görsel biçim simge de ikon da olabilir. İkon, bir gerçeklik ve benzerliği, simge bir anlamı ifade eder. Bir güvercin resmi tek başına bir ikondur. Bu resim, ilgili ve önemli bir kuruluşa asılmışsa o zaman simgeye dönüşür. Güvercin "barış"ı simgelediği için görsel bir gösterge olmaktan çıkmıştır.

Örnek

Ağzında zeytin dalı taşıyan güvercin, "barış"ın;

Kum saati resmi, "zaman"ın;

Dengede duran terazi, "adalet"in;

"Aslan" Galatasaray'ın simgesi olan göstergelerdir.

Ayrıca bakınız

Gösterge ve Çeşitleri

Yazı Dili ve Konuşma Dili

Dilin Göndergesel İşlevi

Dilin Heyecana Bağlı İşlevi

Dilin Alıcıyı Harekete Geçirme İşlevi

Dilin Kanalı Kontrol İşlevi